-

شماره هـ/82/153 1384/9/26
تاريخ: 1384/8/8 شماره دادنامه: 400 كلاسه پرونده: 82/153
مرجع رسيدگي: هيأت عمومي ديوان عدالت اداري.
شاكي: زينب بيگم كشاورز.
موضوع شكايت و خواسته: ابطال بند 42 بخشنامه شماره 9 كارهاي سخت و زيان‎آور سازمان تأمين اجتماعي.
مقدمه: شاكي به شرح دادخواست تقديمي اعلام داشته است، مرحوم عباس زارع‎دهقاناني مورث اينجانب و علي و رضا زارع دهقاناني از تاريخ 1355/6/1 در كارخانه لاستيك دنا شاغل و در تاريخ 1380/9/19 به رحمت ايزدي پيوسته است و با توجه به گواهي صادره از شعبه پنج تأمين اجتماعي شيراز، مبلغ مستمري ورثه برابر ماده 80 قانون تأمين اجتماعي مصوب تيرماه 1354 به نسبت سنوات پرداخت حق بيمه (25 سال) تعيين گرديده است. در صورتي كه به موجب ماده واحده قانون بازنشستگي پيش از موعد و كارهاي سخت و زيان‎آور مصوب 1380/2/23 مجلس شوراي اسلامي به ويژه صراحت مؤخر قسمت يك بند ب (حمايتها)، هر سال سابقه پرداخت حق بيمه در كارهاي سخت و زيان‎آور يك و نيم سال محاسبه خواهد شد. چون در متن قانون كلمه‎اي كه اين حمايت را انحصاراً به امر بازنشستگي و از كارافتادگي تخصيص داده باشد، ملاحظه نمي‎شود و با مستفاد از مفاد قانون، حق جاري شده در زمان حيات كارگر با فوت او نبايد از بين برود و بازماندگان نيز بايد بتوانند از اين حق مسلم و حمايت قانوني استفاده نمايند. عليهذا شعبه تأمين اجتماعي به استناد سؤال و جواب شماره 42 مندرج در بخشنامه شماره 9 كارهاي سخت و زيان‎آور كه فوت قبل از بازنشستگي را نافي و قاطع اين حق حمايتي قلمداد نموده به دليل عدم ارائه درخواست بازنشستگي توسط آن مرحوم قبل از فوت مبناي محاسبه مستمري بازماندگان را همان سوابق پرداخت حق بيمه يعني 25 سال قرارداده و از لحاظ نمودن يك ونيم برابر سابقه (به ازاء هر سال سابقه پرداخت حق بيمه يعني 5/37 = 5/1×25 سال) تا سقف تعيين شده در ماده 77 قانون تأمين اجتماعي يعني 35 سال خودداري نموده است. بنابه ملاحظات مذكور و با عنايت به نگرش اصلي قانونگذار كه حمايت از اين گونه كارگران بوده و بازماندگان كه متحمل سنوات متمادي از درد و رنجهاي شغل سخت و زيان‎آور آن مرحوم شده‎اند، تقاضاي ابطال بند 42 بخشنامه شماره 9 كارهاي سخت و زيان‎آور كه برخلاف صريح مفاد قانون و خارج از حدود اختيارات و صلاحيت مرجع مرقوم صادر شده است را دارد. مديركل دفتر امر حقوقي و دعاوي سازمان تأمين اجتماعي در پاسخ به شكايت مذكور طي نامه شماره 17668/7100 مورخ 1384/5/19 اعلام داشته‎اند، 1ـ سير تحول قانونگذاري در خصوص حمايت از بيمه‌شدگان شاغل در مشاغل سخت و زيان‌آور مبين اين موضوع است كه حمايت مقنن از افراد مذكور صرفاً در قالب نوع خاصي از حمايتهاي مقرر در قانون تأمين اجتماعي تجلي يافته است و آن تأثير مدت زمان اشتغال در مشاغل سخت و زيان‎آور در احراز شرايط بازنشستگي و محاسبه ميزان مستمري بازنشستگي مي‎باشد. 2ـ با بررسي قانون موسوم به قانون مشاغل سخت و زيان‎آور مشخص مي‎گردد موضوع قانون مذكور صرفاً در خصوص نحوه بازنشستگي شاغلين مشاغل سخت و زيان‎آور است و در بند يك قسمت ب قانون مذكور نيز مقنن پس از اينكه شرايط بازنشستگي در مشاغل سخت و زيان‎آور را احصـاء نمـوده بلافاصلـه به اين موضـوع پرداخته است كه هر سـال سـابقـه پرداخت حق بيمه در كارهاي سخت و زيان‎آور يك و نيم سال محاسبه خواهد شد.
ملاحظه مي‎گردد كه وصف مذكور صرفاً به جمله قبل كه موضوع بازنشستگي در مشاغل سخت و زيان‎آور را مطرح مي‎نمايد مربوط است و هيچ‎گونه ارتباطي به تأثير افزايش سابقه در ساير حمايتهاي مقرر در قانون تأمين اجتماعي از جمله از كارافتادگي يا مستمري بازماندگان نخواهد داشت. 3ـ مستفاد از بندهاي 4 و 6 قسمت ب قانون مشاغل سخت و زيان‎آور و نيز ماده 16 آئين‎نامه اجرائي مربوط مقنن صرفاً به نحوه محاسبه و وصول حق بيمه شاغلين مشاغل سخت و زيان‎آور همچنين دريافت ميزان مستمري برقراري ايشان به هنگام استفاده از حمايت بازنشستگي پيش از موعد در مشاغل سخت و زيان‎آور تصريح نموده و از ساير حمايتهاي مقرر در قانون تأمين اجتماعي از جمله از كارافتـادگي و دريافت مستمري بازماندگان در اين قانون ذكري به عمـل نياورده است. 4ـ با دقت نظر در حمايتهاي مقرر در قانون تأمين اجتماعي چنين نتيجه‎اي حاصل مي‎گردد كه برخورداري بيمه‌شدگان از هر يك از حمايتهاي مذكور در آن قانون مستلزم وجود شرايطي است كه در صورت فقدان تمام يا قسمتي از آن شرايط، بيمه‌شده از حمايت مقرر محروم مي‎گردد. به عنوان مثال: اگر بيمه‌شده‎اي ظرف ده سال قبل از وقوع حادثه غير ناشي از كار يا ابتلا‎ء به بيماري، حق بيمه 5 سال كار را پرداخت كرده باشد اما به جاي پرداخت حق بيمه 90 روز كار ظرف يك سال قبل از وقوع حادثه يا بيماري منجر به از كارافتادگي داراي 80 روز سابقه پرداخت حق بيمه باشد، چنين بيمه شده‎اي از دريافت مستمري از كارافتادگي كلي غير ناشي از كار محروم خواهد شد. چرا كه از شرايط مقرر در ماده 75 قانون تأمين اجتماعي برخوردار نيست. اين موضوع در خصوص بيمه شدگان شاغل در كارهاي سخت و زيان‎آور نيز صادق است بنابراين اگر بيمه شده‎اي 20 سال متوالي و يا 25 سال متناوب در مشاغل سخت و زيان‎آور اشتغال داشته باشد واجد شرايط بازنشستگي در مشاغل سخت و زيان‎آور خواهد بود و تنها به هنگام محاسبه مستمري بازنشستگي هر سال سابقه پرداخت حق بيمه وي در مشاغل سخت و زيان‎آور 5/1 سال محاسبه مي‎گردد و در صورتي كه شرايط مذكور محقق نگردد (به عنوان مثال: 15 سال سابقه كار در مشاغل سخت و زيان‎آور داشته باشد) استفاده از مزاياي قانون مذكور مقدور نيست. بديهي است هيچ‎گونه موجب قانوني جهت تسري سنوات ارفاقي به بيمه شدگان شاغل در كارهاي سخت و زيان‎آور كه در اثر حادثه غير ناشي از كار از كارافتادگي كلي مي‎شوند و يا فوت نموده و بازماندگان ايشان از مستمري بازماندگان استفاده مي‎نمايند، وجود ندارد. هيأت عمومي ديوان عدالت اداري در تاريخ فوق با حضور رؤساي شعب بدوي و رؤسا و مستشاران شعب تجديدنظر تشكيـل و پس از بحث و بررسي و انجـام مشـاوره با اكثريت آراء به شرح آتي مبادرت به صدور رأي مي‏نمايد.