مقدمه

امروزه سياست‌گذاران بخش ارتباطات و فناوري اطلاعات در اغلب کشورهاي جهان به اهميت ويژه ارتباطات و فناوري اطلاعات به‌عنوان يک فناوري توانمند پي‌برده‌اند، خدمات ارتباطات و فنآوري اطلاعات براي رسيدن اغلب صنايع به سطوح عالي بهره‌وري، امکانات لازم را فراهم نموده است و هم‌چنين تسهيلات مورد نياز را براي تبادل اطلاعات و ارتباطات ايجاد مي‌نمايد. از طرفي مهم‌ترين عاملي که باعث توسعه اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي در جوامع مختلف مي‌شود، کيفيت ارائه خدمات ارتباطي در آن‌هاست، به‌طوري که پيشرفت سريع فنآوري اطلاعات و ارتباطات باعث ظهور سيستم‌هاي سيار پيشرفته در اين فناوري شده است. در حال حاضر گسترش پايگاه‌هاي عظيم اطلاعاتي، مخابراتي نظير اينترنت، سيستم‌هاي ارتباطات سيار زميني و ماهواره‌اي، محيط‌هاي چندرسانه‌اي، سرويس‌هاي ديجيتال پخش صدا و تصوير و بسياري از سرويس‌هاي جديد ديگر و کاربردي نمودن در آن در اقصي نقاط کشورها همگي حکايت از تغيير و تحول شگرف در زمينه کاهش سطوح شکاف ديجيتالي دارد. در دنياي امروز اطلاعات نه تنها به‌عنوان يکي از منابع و دارايي‌هاي اصلي شناخته شده است بلکه در حکم وسيله و ابزاري براي مديريت اثربخش بر ساير منابع و دارايي‌ها محسوب مي‌شود و لذا از اهميت و ارزش ويژه‌اي برخوردار گشته است، اما اين ارزش تنها در صورتي محقق و دست‌يافتني خواهد بود که اطلاعات بتوانند در زمان مناسب، با کيفيت مطلوب و امنيت قابل قبول در اختيار افراد مناسب قرار گيرد و ارتباطات به صورت مطلوب و بهينه برقرار گردد، از اين‌رو فنآوري اطلاعات و ارتباطات که زمينه‌ساز انتقال و جابه‌جايي، بکارگيري و مديريت مؤثر اطلاعات در کشورها مي‌باشد، از اهميت حياتي برخوردار گشته است.
بسته اجرايي توسعه بخش ارتباطات و فناوري اطلاعات در برنامه پنجم توسعه كشور دومين گام از سند چشم‌انداز افق 1404 مي‌باشد كه به استناد ماده 217 قانون برنامه پنجم توسعه كشور تدوين شده است و شامل مجموعه‌اي از پروژه‌هاي به هم پيوسته، و مرتبط و اولويت‌دار بوده كه به‌عنوان يك اقدام زيربنايي جهت توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور در چارچوب اهداف قانون برنامه مذكور به اجراء در مي‌آيد.
با توجه به سند چشم‌انداز ايران در افق 1404 كشوري است توسعه‌يافته با جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه و با عنايت به سياست‌هاي كلي برنامه پنجم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران و سياست‌هاي فضاي توليد و تبادل اطلاعات ابلاغي از سوي مقام معظم رهبري، توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات با رعايت ملاحظات امنيتي در اولويت قرار گرفته است و بر همين اساس احكام زيادي در قانون پنج ساله برنامه پنجم توسعه كشور در ارتباط با بخش ارتباطات و فناوري اطلاعات درج شده است تا با اجرايي نمودن آن‌ها، شاخص‌هاي ارتباطات و فناوري اطلاعات كشور در پايان برنامه در جايگاه دوم منطقه قرار گيرد. براي رسيدن به اهداف تعيين شده در اسناد بالادستي ذكر شده و ارائه خدمات الكترونيكي مبتني بر توافقنامه سطح خدمات در حوزه‌هاي دولت الكترونيكي، تجارت الكترونيكي، كسب و كار الكترونيكي، آموزش الكترونيكي، بانكداري الكترونيكي و... در تدوين بسته اجرايي مدنظر قرار گرفته است.
بخش ارتباطات و فناوري اطلاعات مشتمل‌بر زيربخش‌هاي پست، مخابرات و فناوري اطلاعات است كه وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات به‌عنوان نهاد ملي متولي حاكميت اين بخش وظيفه كلان سياست‌گذاري، هدايت و نظارت را عهده‌دار است. اجزاي ساختار كلان بخش قابل تفكيك به هفت جزء اصلي مي‌باشد كه عبارتند از: وزارت (سياست‌گذار، هدايت‌كننده و ناظر)، كميسيون تنظيم مقررات (مرجع تصويب مقررات)، سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي (مجري مصوبات كميسيون و ايفاكننده وظايف نظارتي وزارت بر اپراتورها)، تأمين‌كنندگان شبكه‌هاي زيرساختي ارتباطات و فناوري اطلاعات (شركت ارتباطات زيرساخت (زيرساخت ارتباطي)، سازمان فناوري اطلاعات ايران (زيرساخت اطلاعاتي)، شركت‌هاي پست ج.ا.ا و خدمات هوايي پيام (زيرساخت‌هاي شبكه پستي)، تأمين‌كنندگان شبكه‌هاي دسترسي و ارائه خدمات به مشتركين نهايي خدمات ارتباطات و فناوري اطلاعات (اپراتورهاي غيردولتي در زيربخش‌هاي مخابرات و فناوري اطلاعات و اپراتورهاي دولتي و غيردولتي در زيربخش پست)، تأمين و ارائه‌كنندگان محتواهاي مبتني ‌بر شبكه‌هاي ارتباطات و فناوري اطلاعات (كليه اشخاص حقيقي و حقوقي اعم از دولتي و غيردولتي) و مشتركين نهايي خدمات ارتباطات و فناوري اطلاعات (كليه اشخاص حقيقي و حقوقي اعم از دولتي و غيردولتي).
اين دستگاه‌ها مكلف مي‌باشند به‌منظور بسط خدمات دولت الكترونيكي، توسعه صنعت فناوري اطلاعات و سواد اطلاعاتي و افزايش بهره‌وري در حوزه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، مهم‌ترين تكاليف وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات را در اجراي قانون برنامه پنجم توسعه اجرا نمايند.
مهم‌ترين راهبردهاي متخذه اين وزارتخانه به شرح زير مي‌باشد:
ـ توسعه و تقويت شبكه‌هاي زيرساختي ارتباطي امن و‌ پايدار (مخابراتي،‌ فناوري اطلاعاتي و پستي)
ـ توسعه و تقويت شبكه‌هاي زيرساختي اطلاعاتي امن وپايدار
ـ بهبود مديريت
ـ توسعه سطح دسترسي
ـ گسترش همكاري و تعامل با كشورهاي جهان
ـ حمايت از صنعت فناوري اطلاعات
براي تحقق اين راهبردها بايد سياست‌هاي اجرايي و ابزارهاي متناسب در واحدهاي فوق‌الاشاره به شيوه‌هاي كارآمد اتخاذ گردد.
رئوس اين سياست‌ها به شرح ذيل قابل تبيين است:
ـ ايجاد زيرساخت ارتباطي شبكه ملي اطلاعات
ـ ارتقاء ظرفيت شبكه پستي
ـ بومي‌سازي و افزايش ايمني و امنيت شبكه اطلاعاتي كشور
ـ مديريت يكپارچه منابع
ـ گسترش خدمات عمومي اجباري
ـ گسترش خدمات ارتباطات و فناوري اطلاعات در فضاي رقابتي
ـ اتصال شبكه ارتباطي كشور با كشورهاي هم‌جوار
ـ فراهم نمودن بستر همكاري با ساير كشورها و مجامع بين‌المللي
ـ توانمند‌سازي و استفاده از توان بخش‌هاي عمومي غيردولتي، خصوصي و تعاوني
با عنايت به موارد پيش‌گفته، مهم‌ترين اقدامات وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات طي برنامه پنجم توسعه عبارتند از: