ماده 23
حدود مسؤوليت
§ 1ـ راه‌آهن در چهارچوب شرايط مندرج در اين بخش، بابت تاخير در تحويل بار و جبران خسارت بخاطر مفقود شدن كلي يا جزئي بار، كسري وزن، آسيب‌ديدگي، فاسد شدن يا افت كيفيت بنا به هر دليل از زمان دريافت بار براي حمل تا رسيدن آن به ايستگاه مقصد، و در صورت ارسال مجدد بار به كشورهايي كه راه‌آهن آن عضو موافقتنامه حاضر نيستند، تا قبول حمل طبق بارنامه موافقتنامه ديگر حمل و نقل مستقيم بين‌المللي ريلي بار مسؤول مي‌باشد.
راه‌آهن در صورت قصور در مفقود شدن مداركي که توسط فرستنده يا گمرك براساس §§ 3 و1 ماده 11 به بارنامه الصاق و در آن ذکر شده‌اند و نيز عواقب عدم اجراي درخواست مربوط به انجام تغييرات قرارداد حمل که براساس §§ 3 و 2 ماده 20 ارائه شده‌اند مسؤول مي‌باشد.
§ 2ـ راه‌آهن با توجه به مسؤوليت‌هاي خود نبايد ميزان خسارتي كه پرداخت مي‌كند، از كل قيمت بار بيشتر باشد.
§ 3ـ راه‌آهن در قبال مفقود شدن كلي و جزئي بار، كسري وزن، آسيب‌ديدگي، فاسد شدن يا كاهش كيفيت بار به هر دليل مسؤوليتي ندارد، اگر مفقود شدن کلي يا بخشي از بار، کاهش وزن، آسيب‌ديدگي، فاسد شدن يا افت کيفيت به علل زير اتفاق افتاده باشد:
1) درنتيجه شرايطي كه راه‌آهن نمي‌توانسته از آن جلوگيري كند و يا نسبت به رفع آن اقدام نمايد.
2) در نتيجه كيفيت نامناسب بار، ظرف و بسته‌بندي به هنگام تحويل آن براي حمل در ايستگاه مبداء يا در نتيجه خواص طبيعي و فيزيكي مخصوص خود بار، ظرف و بسته‌بندي که باعث خودبخود آتش گرفتن بار، شكستن، از جمله شکستن و از بين رفتن خاصيت نفوذناپذيري ظروف شيشه‌اي، پلي‌اتيلن فلزي، چوبي، سراميکي و ساير انواع بسته‌بندي و ظروف، زنگ‌زدگي، فساد از داخل و امثالهم شده باشد؛
3) به تقصير فرستنده يا گيرنده يا در نتيجه درخواست آنها كه در اين راستا قصوري متوجه راه‌آهن نباشد؛
4) بعلت عمليات بارگيري يا تخليه اگر توسط فرستنده يا گيرنده انجام شده باشد؛ انجام بارگيري توسط فرستنده طبق يادداشت مندرج در ستون « بارگيري شده» بارنامه که براساس § 4 ماده 9 مي‌باشد تعيين مي‌گردد؛ اگر اين ستون فاقد اطلاعاتي در خصوص اينکه چه كسي عمليات بارگيري را انجام داده است باشد، چنين تلقي مي‌شود که بارگيري توسط فرستنده بار صورت گرفته است؛
5) درنتيجه حمل بار در وسايل نقليه روباز كه طبق مقررات داخلي جاري در راه‌آهن مبداء مجاز شناخته شده است؛
6) در نتيجه آنكه فرستنده يا گيرنده يا مأموراني‌که توسط آنها براي بار گمارده شده‌اند، مقررات ضميمه 3 را اجرا نكرده باشند و نيز در نتيجه آنكه ماموران شرايط مندرج در اين مقررات را دارا نبوده اند؛
7) درنتيجه فقدان ظرف يا بسته‌بندي که براي حمل بار طبق § 1 ماده 9 لازم بوده است، كه بعلت نبودن آن، حفاظت از بار در طول مسير تامين نشده است؛
8) درنتيجه كسري ظرف يا بسته‌بندي بار كه با رؤيت ظاهري بهنگام پذيرش بار توسط راه‌آهن در ايستگاه مبداء نمي توانسته است معلوم شود، كه اين امر موجب عدم تامين حفاظت بار در طول كل مسير حمل گرديده است؛
9) در نتيجه اينكه فرستنده بار غيرمجازي را با نام ناصحيح، نامشخص يا ناقص جهت حمل تحويل داده است؛
10) درنتيجه اينكه فرستنده باري را که حمل آن منوط به شرايط ويژه بوده، تحت نام ناصحيح، نامشخص يا ناقص و يا بدون رعايت مفاد مقررات موافقتنامه حاضر براي حمل تحويل داده است؛
11) در نتيجه كاهش وزن بار بعلت خواص طبيعي و ويژه آن، چنانچه ميزان اين كاهش از معيار پيش‌بيني شده در § 1 ماده 24 تجاوز كند؛
12) درنتيجه اينكه بارگيري توسط فرستنده در واگن يا كانتينر نامناسب انجام گرفته، اما او بايد اين نامناسب بودن را براساس § 4 ماده 9 يا § 10 ضميمه 8 به هنگام كنترل وضعيت واگن يا كانتينر از لحاظ ظاهري مشخص كرده باشد؛ عمل بارگيري كالا توسط فرستـنده براساس يادداشتي در بارنامه در ستون « بارگيري شده» توسط فرستنده بار طبق § 4 ماده 9 مشخص مي‌گردد؛ اگر در اين ستون اطلاعات مربوط به اينكه چه كسي بارگيري را انجام داده است، خالي باشد، اين بدان معناست كه بارگيري توسط فرستنده انجام شده است.
13) درنتيجه عدم اجرا يا اجراي نامناسب مقررات گمركي يا ساير تشريفات توسط فرستنده، گيرنده يا فرد تام‌الاختيار.
§ 4ـ راه‌آهنها در موارد ذيل مسؤول نمي‌باشند:
1) بابت‌كسري وزن بارهاي دانه‌اي‌كه در ظرف يا در جعبه حمل مي‌شوند، چنانچه بار در ظرف يا جعبه سالم به تعداد كامل و بدون آثار ظاهري دستيابي به محتويات ظرف و يا جعبه که ممکن است علت کسري وزن بار باشند به گيرنده تحويل گرديده است؛
2) بابت كسري وزن بار دانه‌اي كه بدون ظرف يا جعبه حمل مي‌شود، چنانچه بار به تعداد كامل بسته‌ها و بدون آثار ظاهري دستيابي به بار که ممکن است علت کسري وزن بار باشند به گيرنده تحويل گرديده است؛
3) بابت كسري وزن و تعداد صندوق بارهائي كه توسط فرستنده در واگن يا كانتينر بارگيري و حمل شده‌اند و با پلمپهاي سالم فرستنده يا ايستگاه مبداء که طبق مفاد § 8 ماده 9 نصب شده‌اند و نيز بدون علائم ظاهري دستيابي به بار كه مي‌تواند دليل‌كسري وزن و تعداد صندوقهاي بار باشد، به گيرنده تحويل‌داده شده است؛
4) بابت مفقود شدن كامل يا بخشي از قطعات يدكي و بازشونده كه در اتومبيلها، ماشين‌آلات و ساير خودروهاي پلمپ شده قرار داشته و با پلمپهاي سالم فرستنده که براساس § 3 ضميمه 7 SMGS نصب گرديده‌اند و بدون آسيب‌ديدگي و بدون علائم ظاهري دستيابي به آنها كه ممکن است علت مفقود شدن کامل يا جزئي قطعات يدكي و بازشونده باشند، به گيرنده تحويل داده شده‌اند.
اگر به منظور بازرسيهاي مرزي و گمركي و همچنين امور بهداشتي و فيتوپاتولوژي و ساير موارد مجبور به باز كردن واگن، كانتينر، اتومبيل، تراكتور و ساير خودروها گردند، که در نتيجه پلمپ هاي اوليه تعويض شوند، پلمپهاي سالم ادارات گمركي و پلمپهاي هر يك از راه‌آهنهاي مسير كه براساس § 8 ماده 9 و § 3 ضميمه مربوط به SMGS الصاق مي‌شود، از نظر ارزش با پلمپهاي فرستنده يا ايستگاه مبداء برابر است. اگر در مسير حركت، كنترلهاي گمركي و مرزي فوق‌الذكر و ساير بازرسيها چندين بار انجام شود، در آنصورت تمامي پلمپهاي سالم ادارات گمركي يا ايستگاههاي مرزي كه در جريان اين كنترلها الصاق شده‌اند، از نظر ارزش با پلمپهاي فرستنده يا ايستگاه مبداء برابر است.
باز كردن واگنها، كانتينرها، اتومبيلها، تراكتورها و ساير خودروها و تعويض پلمپها که براي انجام بازرسيهاي گمركي و مرزي و بهداشتي، فيتوپاتولوژيكي و ساير بازديدها انجام شده است با تنظيم صورتمجلس باز كردن واگنها، كانتينرها، اتومبيلها، تراكتورها و ساير خودروها كه طبق فرم ضميمه 18 توسط راه‌آهن تنظيم مي‌شود و يا با درج موضوع باز كردن که توسط راه‌آهن در ستون « يادداشت راه‌آهن» بارنامه نوشته مي‌شود تأييد مي‌گردد. صورتمجلس بازكردن با امضاي افرادي كه كنترل را انجام داده‌اند، امضاي نماينده راه‌آهن و زدن مهر تاريخدار ايستگاهي كه پلمپ را تعويض كرده است، تائيد مي‌گردد، و درج موضوع بازكردن در بارنامه با امضاي نماينده راه‌آهني‌كه در ايستگاه آن، تعويض پلمپها انجام شده است و با زدن مهر تاريخدار اين ايستگاه و همچنين امضاي افراد انجام دهنده بازرسي در صورتيکه طبق مقررات و قوانين داخلي كشور كنترل‌كننده، امضاء اين افراد لازم باشد، تاييد مي‌شود.
صورتمجلس باز كردن يا درج موضوع عمليات بازكردن و تعويض پلمپ در بارنامه، گواه بر اجراي عمليات باز كردن واگنها، كانتينرها، اتومبيلها، تراكتورها و ساير خودروها براي انجام بازرسيهاي گمركي و مرزي و نيز ساير بازديدها است اما دلالت برصحت حمل و وضعيت بار نمي‌كند.
يك نسخه از صورتمجلس بازكردن به بارنامه الصاق و در ايستگاه مقصد همراه با بار و برگه‌هاي 1 و 5 بارنامه، به گيرنده تحويل مي‌گردد.
هنگام حمل بار طبق § 2 ماده 2 از كشورهائي كه راه‌آهنهاي آنها عضو موافقتنامه حاضر نمي‌باشند به‌كشورهائي‌كه راه‌آهنهاي آنها عضو موافقتنامه حاضر مي‌باشند، پلمپهاي روي واگنها يا كانتينرها که با آنها واگنها و کانتينرها وارد ايستگاه مرزي ورودي اولين راه‌آهني كه عضو اين موافقتنامه است شده‌اند و اين پلمپها مربوط به حمل قبلي با بارنامه موافقتنامه ديگري مربوط به حمل و نقل مستقيم بين‌المللي بار توسط راه‌آهن مي‌شوند، با پلمپهائي‌كه بايد توسط فرستنده يا ايستگاه مبداء طبق § 8 ماده 9 نصب مي‌شدند، از نظر ارزش برابر است.
§ 5 ـ راه‌آهنهـا در موارد ذيل مسـؤوليتـي در قبـال عـدم رعايت زمان تحـويل بار برعهده ندارند:
1) در صورت سيل، بهمن و برف شديد و ساير پديده‌هاي طبيعي تا 15 روزـ به دستور ارگان مركزي راه‌آهن كشور ذيربط؛
2) در صورت وجود ساير وضعيتهايي که موجب توقف يا محدوديت حرکت شودـ بنا به دستور دولت كشور ذيربط.
§ 6 ـ درج مشخصات و اطلاعات مربوط به وزن بار و تعداد عدلها در بارنامه توسط فرستنده، تنها موقعي مي‌تواند بعنوان دليلي عليه راه‌آهن باشد كه:
1) اگر كنترل وزن بار توسط راه‌آهن انجام گرفته باشد و اطلاعات مربوط به وزن بار در بارنامه در ستون « وزن برحسب كيلوگرم توسط راه‌آهن تعيين گرديده است» درج و در ستون « مهر ايستگاه توزين، امضا» تاييد شده باشد.
2) اگر کنترل تعداد عدلها توسط راه‌آهن انجام گرفته باشد و اطلاعات مربوط به تعداد عدلها در بارنامه در ستون « يادداشت راه‌آهن» با امضاي پرسنل راه‌آهن و مهر تاريخدار ايستگاه تائيد شده باشد.
اين مندرجات شامل موارد پيش‌بيني شده در § 4 اين ماده نمي‌شود.
§ 7 ـ هنگام مفقود شدن جزئي از بار، كسري وزن، آسيب‌ديدگي، فساد يا افت كيفيت بار بنا به هردليل، فرستنده يا گيرنده بايد ثابت كند كه خسارت از زمان پذيرش بار براي حمل تا زمان تحويل آن بروز كرده است، چنانچه صورتمجلس بازرگاني طبق § 3 ماده 18 بعد از تحويل بار تنظيم شده باشد.
§ 8 ـ اثبات اينکه مفقود شدن كلي يا جزئي بار، كسري وزن، آسيب‌ديدگي، فساد يا افت كيفيت بار بنا به هردليل در نتيجه وضعيتهاي مندرج در بندهاي 1 و 3 از § 3 ماده حاضر پيش آمده است، بر عهده راه‌آهن مي‌باشد.
§ 9ـ اگر شواهد امر طوري باشد كه مفقود شدن كلي يا جزئي بار، كسري وزن، آسيب‌ديدگي، فساد يا افت كيفيت بار بنا به هر دليل مي‌توانسته است در نتيجه وضعيتهاي مندرج در بندهاي 2 و 13ـ4 § 3 ماده حاضر پيش آمده باشد، تا زماني كه فرستنده يا گيرنده موارد ديگري را اثبات نكند، چنين تلقي مي‌شود که خسارت وارده ناشي از بروز اين وضعيتها بوده است. اين فرضيه براي موارديكه در بند 5 از § 3 ماده حاضر ذكر شده است، درصورتيكه كل عدلها مفقود شده باشد، معتبر نيست.
