ماده 21
موانع حمل و تحويل بار
§ 1ـ اگر در ايستگاه مبداء يا در مسير حمل مانعي براي حمل بار پيش آيد، راه‌آهن خود تصميم‌گيري مي‌كند که آيا استعلام دستور فرستنده لازم است يا حمل بار را تا ايستگاه مقصد با تغيير مسير حمل انجام دهد. راه‌آهن حق دارد كرايه حمل بابت مسير حركت تغيير يافته را اخذ و زمان اضافي مناسب براي تحويل را در نظر گيرد، مگر در موارديكه راه‌آهن مقصر باشد.
§ 2ـ درصورت نبودن مسير ديگر يا عدم امكان حمل بار به هردليل ديگر و نيز به هنگام بروز مانع در تحويل بار، ايستگاهي كه مشكل درآن بوجود آمده است، سريعاً طي تلگرامي از طريق ايستگاه مبداء مراتب را به اطلاع فرستنده مي‌رساند و دستور فرستنده بار را استعلام مي‌نمايد. ضمناً راه‌آهن کليه اطلاعاتي را که دارد در اختيار فرستنده قرار مي‌دهد.
اما ايستگاه موظف به استعلام دستورات فرستنده در موارديكه موانع موقت مندرج در بند 1 از § 3 ماده 3 بروز مي‌نمايد نمي‌باشد.
فرستنده مي‌تواند در ستون « درخواست ويژه فرستنده» بارنامه دستورات لازم در مورد چگونگي رفتار با بار را درصورتيكه موانعي براي حمل يا تحويل بار بروز مي‌كند، صادر نمايد. اگر بصلاحديد راه‌آهن اجراي اين دستورات ممكن نباشد، راه‌آهن بايد از فرستنده بخواهد تا دستورات جديدي صادر كند.
ايستگاه مبداء بر مبناي تلگرام دريافتي در مورد موانع حمل بار يا تحويل آن، سريعاً فرستنده را طي فرم مقرر مطلع مي‌سازد. فرستنده موظف است دستورات لازم در خصوص رفتار با بار را در پشت صفحه اعلاميه نوشته و آن را به ايستگاه برگرداند.
فرستنده در هنگام عودت اعلاميه بايد نسخه دوم بارنامه (برگ 3 بارنامه) را براي درج دستورات لازم فرستنده، به ايستگاه مبداء ارائه كند. اگر فرستنده نسخه دوم بارنامه را ارائه نكنـد، دستـورات منـدرج در پشت اعـلاميـه بي‌اعتبـار تلقـي شده و ايستگاه مبـداء به ايستگاهي كه مانع درآن بروز كرده است، اعلام مي‌دارد كه دستورالعملي از طرف فرستنده موجود نمي‌باشد. در چنين حالتي راه‌آهني كه بار در آنجا متوقف شده است، طبق مقررات داخلي جاري با بار رفتار مي‌كند.
در موارديكه اعلاميه واصله به ايستگاه مبداء در مورد تغيير مسير حمل يا خودداري گيرنده از دريافت بار باشد، فرستنده مي‌تواند دستورات لازم را بدون ارائه نسخه دوم بارنامه صادر نمايد.
ايستگاه مبداء دستورات فرستنده را به اطلاع ايستگاهي‌كه مشكل در آن بوجود آمده‌است مي‌رساند. هزينه‌هاي مربوط به اعلاميه فرستنده، توسط راه‌آهن مبداء و طبق مقررات داخلي جاري در اين راه‌آهن، از فرستنده اخذ مي‌گردد.
اگر موانع حمل يا تحويل بار پس از اينكه گيرنده قرارداد حمل را تغيير داد، رخ دهد، درآنصورت راه‌آهن مراتب را به اطلاع گيرنده كه درخواست تغيير قرارداد حمل را داده است، مي‌رساند. راه‌آهن مقصد هزينه‌هاي مربوط به اعلاميه گيرنده را طبق مقررات داخلي جاري راه‌آهن خود، از گيرنده اخذ مي‌کند.
§ 3ـ اگر از فرستنده‌اي که از مانع پيش آمده براي حمل يا تحويل بار آگاه شده است ظرف مدت 8 روز و براي بارهاي سريع‌الفساد ظرف مدت 4 روز از زمان ارسال اعلاميه ايستگاهي که مانع در آن پيش آمده است هيچگونه دستوري دريافت نشود يا دستورات دريافت شده غيرقابل اجرا باشند، لازم است با بار طبق مقررات داخلي راه‌آهني که در آن مانع پيش آمده است رفتار نمود.
اگر بار سريع‌الفساد در معرض خراب شدن قرار گرفته باشد، راه‌آهني که در آن مانع براي حمل يا تحويل بار پيش آمده است بايد بدون انتظار پايان يافتن 4 روز، براساس مقررات داخلي خود عمل نمايد.
§4ـ اگر مشكل پيش‌آمده براي حمل، قبل از دريافت دستورالعمل فرستنده مرتفع شود، ايستگاهي که در آن مانع براي حمل پيش آمده است منتظر دريافت دستورات نمانده و بار را به ايستگاه مقصد ارسال و مراتب را سريعاً به اطلاع فرستنده مي‌رساند.
§ 5 ـ اگر بار به فروش رسيده باشد، مبالغي كه از فروش آن بدست مي‌آيد را پس از كسر كرايه حمل براساس § 1 ماده 13 و جريمه‌ها و ساير هزينه‌هاي مربوط به فروش محاسبه نموده، باقيمانده را به فرستنده تحويل مي‌دهند. اگر پول حاصل از فروش بار كمتر از كرايه حمل و هزينه‌هاي مربوطه باشد، فرستنده بار موظف است مابه‌التفاوت آنرا بپردازد.
§ 6 ـ مفاد § 5 و § 4 و § 3 و § 1 اين ماده شامل حال گيرنده كه قرارداد حمل را طبق ماده 20 تغيير داده است، نيز مي‌شود.
§ 7 ـ اگر در زمان حمل بار يا تحويل آن، مشكلي در امر حمل يا تحويل بروز كند که فرستنده يا گيرنده مقصر باشند، آنها موظفند كليه هزينه‌هاي مربوط به تاخير در حمل و يا تحويل بار را به راه‌آهن پرداخت نمايند. حتي اگر مشكلات و موانع بوجود آمده در ارتباط با حمل يا تحويل بار به تقصير فرستنده يا گيرنده بار نباشد، كليه هزينه‌هاي بوجود آمده در نتيجه اينكه فرستنده يا گيرنده براي درخواست راه‌آهن در مورد موانع حمل و تحويل بار هيچ دستوري در مهلت تعيين شده در § 3 اين ماده ارائه نداده‌اند و يا دستورات غيرقابل اجرا بوده‌اند، به راه‌آهن پرداخت مي‌شود.
اگر چنين موانعي در راه‌آهن مبداء يا راه‌آهن مقصد پيش‌آيد، پرداختهاي مربوط به اين هزينه‌ها طبق مقررات و تعرفه‌هاي داخلي جاري در اين راه‌آهنها، محاسبه مي‌گردد.
اگر چنين موانعي در راه‌آهنهاي ترانزيتي پيش‌آيد، پرداختهاي مربوط به اين هزينه‌ها طبق تعرفه‌هاي ترانزيتي راه‌آهنهاي ذينفع در اين حمل و نقل بين‌المللي محاسبه مي‌گردد؛ اگر در تعـرفه ترانزيتي براي چنين مواردي هزينـه‌اي پيش‌بيني نشده باشد، درآنصـورت محاسبه پرداختها طبق مقررات و تعرفه‌هاي داخلي جاري در راه‌آهنهاي ترانزيتي مربوطه، انجام مي‌شود.
كليه پرداختهاي مربوط به هزينه‌هاي فوق‌الذكر در بارنامه نوشته مي‌شود و از گيرنده يا فرستنده يا کارگزار (شرکت اکسپديتوري، نماينده حمل بار و غيره) با توجه به اينكه كداميك از آنها طبق ماده 15 كرايه‌هاي حمل ترانزيتي را مي‌پردازد، اخذ مي‌گردد.
§ 8 ـ درصورت تغيير قرارداد حمل بدليل بروز موانع براي حمل يا تحويل بار، مفاد ماده 20 مورد عمل قرار مي‌گيرد. در اين حالت مفاد § 9 ماده 20 اعمال نمي‌شود.
