ماده 18

صورتمجلس بازرگاني
§ 1ـ چنانچه راه‌آهن در زمان حمل بار يا تحويل بار اقدام به بازرسي وضعيت بار، وزن آن يا تعداد عدلها و نيز كنترل وجود بارنامه بنمايد، موظف است درصورت بروز موارد ذيل صورتمجلس بازرگاني به شرح ذيل تنظيم نمايد:
1) زماني كه بار بطور كامل يا جزئي از آن مفقود شده و يا كسري وزن داشته، آسيب‌ديده، فاسد شده يا به علل ديگر افت كيفيت داشته باشد؛
2) زماني كه مشخصات و اطلاعات اشاره شده در بارنامه با بار واقعي از لحاظ نام، وزن، تعداد عدلهاي بار، علائم (ماركها) و شماره‌هاي عدلهاي بار، نام گيرنده و ايستگاه مقصد، مغايرت داشته باشد؛
3) فقدان بارنامه بار مربوطه يا تعدادي از برگهاي آن يا فقدان خود بار بر اساس مندرجات بارنامه مربوطه؛
4) فقدان يا كم بودن وسايل باربندي متعلق به فرستنده براساس اطلاعات مندرج در بارنامه.
درصورت مشاهده واگن خالي خصوصي يا استيجاري بدون بارنامه يا مشاهده بارنامه بدون واگن نيز صورتمجلس بازرگاني تنظيم مي‌گردد.
ايستگاهي كه يك يا چند مورد از موارد فوق را مشاهده مي‌كند طبق فرم ضميمه 16 صورتمجلس بازرگاني تنظيم مي‌نمايد.
اما صورتمجلس بازرگاني فقط درصورتي تنظيم مي‌شود كه اشكالات و خرابي‌هاي فوق‌الذكر از زمان پذيرش بار براي حمل تا زمان تحويل آن به گيرنده ممکن است پيش آمده باشند.
ايستگاه بايد در مورد تنظيم صورتمجلس بازرگاني در ستون « صورتمجلس بازرگاني» بارنامه مراتب را درج نمايد.
§ 2ـ اگر گيرنده در هنگام تحويل بار هر نوع اشكال اشاره شده در § 1 اين ماده را مشاهده نمايد و اين درحالي باشد كه راه‌آهن درخصوص اين اشكال صورتمجلس بازرگاني تنظيم نكرده باشد، گيرنده موظف است بلافاصله از ايستگاه مقصد بخواهد تا صورتمجلس بازرگاني تنظيم نمايد.
ايستگاه مقصد مي‌تواند از تنظيم صورتمجلس بازرگاني در موارد ذيل خودداري ورزد:
1) بوجود آمدن اشكال مورد نظر از زمان تحويل بار براي حمل تا زمان تحويل آن به گيرنده غيرممکن باشد؛
2) كاهش وزن بار از معيار اشاره شده در § 5 اين ماده تجاوز نكند.
§ 3ـ اگر مقررات داخلي جاري راه‌آهن مقصد، تنظيم صورتمجلس بازرگاني بعد از تحويل بار به گيرنده را مجاز بداند، آنگاه گيرنده حق دارد حتي پس از تحويل بار به ايستگاه مقصد مراجعه و تقاضاي تنظيم صورتمجلس بازرگاني بنابر اشكالات قيد شده در § 1 اين ماده را كه رؤيت آنها از طريق بازديد ظاهري بهنگام تحويل بار ممکن نبوده است را، نمايد. اين درخواست از ايستگاه مقصد بايستي توسط گيرنده و بلافاصله پس از تعيين خرابي بار توسط وي و حداكثر ظرف 3 شبانه ‌روز پس از تحويل بار، صورت پذيرد. تا قبل از تنظيم صورتمجلس بازرگاني توسط ايستگاه مقصد، گيرنده نبايد وضعيت بار را تغيير دهد، مشروط برآنكه اين تغيير وضعيت براي محافظت بار در برابر افزايش خرابي ضروري نباشد. گيرنده بايد پلمپهايي را که از واگن، كانتينر، اتومبيل، خودروها و ساير ماشين‌آلات پس از تحويل بار به وي برداشته است، به ايستگاه مقصد تحويل دهد.
ايستگاه مقصد مي‌تواند از تنظيم صورتمجلس بازرگاني در موارد زير خودداري ورزد:
1) چنانچه طبق مقررات داخلي جاري در راه‌آهن مقصد، تنظيم صورتمجلس بازرگاني بعد از تحويل بار ممنوع باشد؛
2) مراجعه گيرنده به ايستگاه مقصد بلافاصله پس از تعيين خرابي توسط او انجام نشده و در محدوده 3 شبانه ‌روز پس از تحويل بار صورت نگرفته باشد؛
3) چنانچه وضعيت بار توسط گيرنده تغيير كرده باشد، درصورتيكه انجام اين عمل براي حفظ بار از افزايش خرابي ضروري نبوده است؛
4) بوجود آمدن اشكال مورد نظر از زمان تحويل بار براي حمل تا زمان تحويل آن به گيرنده غيرممکن باشد؛
5) در صورتيکه کاهش وزن بار از معيار مذکور در § 5 اين ماده بيشتر نباشد.
6) گيرنده پلمپهاي باز شده از واگن، كانتينر، اتومبيل، تراكتور يا ساير خودروها را به ايستگاه مقصد تحويل ندهد.
§ 4ـ اگر ايستگاه مقصد هنگام بررسي تقاضاي گيرنده در مورد تنظيم صورتمجلس بازرگاني که بر اساس §§ 2 يا 3 اين ماده ارائه شده است مشخص نمايد كه درخواست گيرنده بي‌پايه و اساس بوده، آنگاه ايستگاه مقصد حق دارد از گيرنده بابت هزينه‌هاي مربوط به بررسي اين درخواست، تقاضاي غرامت كند و نيز تقاضاي پرداخت جريمه توسط گيرنده را بنمايد، البته اگر اين امر در مقررات داخلي جاري در راه‌آهن مقصد پيش‌بيني شده باشد.
§ 5 ـ اگر در طول مسير يا در ايستگاه مقصد، بهنگام کنترل وزن بار ذكر شده در § 1 ماده 24 که در اثر خواص طبيعي و ويژه خود بار وزن آن در زمان حمل در معرض کاهش است، کاهش وزن بار در مقايسه با وزن مذکور در بارنامه بوجود آمده باشد، در اينصورت صورتمجلس بازرگاني در مورد كاهش وزن بار تنها در موارديكه اين كاهش بار از معيار تعيين شده در § 1 ماده 24 افزايش يابد، بايد تنظيم گردد. اگر کسري وزن بار تعيين‌شده بهنگام حمل از معيار مقرر در § 1 ماده 24 بيشتر نشود، آنگاه نبايد صورتمجلس بازرگاني تنظيم نمود؛ دراين حالت اطلاعات مربوط به وزن تعيين شده بهنگام حمل در ستون « يادداشت راه‌آهن» بارنامه درج مي‌گردد.
اگر در مسير حركت يا در ايستگاه مقصد، بهنگام کنترل وزن باري که در اثر خواص طبيعي و ويژه وزن آن در زمان حمل در معرض کاهش نبوده باشد و اختلاف وزن با وزن مندرج در بارنامه پيش آمده باشد، آنگاه صورتمجلس بازرگاني درخصوص كاهش وزن بار تنها در مواقعي تنظيم مي‌شود كه اختلاف وزن با بارنامه بيش از 2/0% باشد. اگر اختلاف وزن بار تعيين شده در بازرسي با وزن قيد شده در بارنامه کمتر از 2/0% باشد، آنگاه وزن بار قيد شده در بارنامه، صحيح تلقي مي‌گردد. براي بارهاي اضافي (اضافه بار) هم بهمين ترتيب عمل مي‌شود.
§ 6 ـ صورتمجلس بازرگاني توسط افراد مسؤول ايستگاه اشاره شده در فرم ضميمه 16 امضاء مي‌گردد. هنگام تنظيم صورتمجلس بازرگاني در ايستگاه مقصد، اين صورتمجلس بايد توسط گيرنده يا شخص تام‌الاختياري كه بار را تحويل مي‌گيرد، امضاء شود.
اگر گيرنده با مفاد صورتمجلس بازرگاني موافق نباشد، او مي‌تواند نقطه نظرات خود را در آن بنويسد، البته اگر مقررات داخلي جاري در راه‌آهن مقصد اين امر را مجاز بداند.
§ 7 ـ براي تعيين علل و ميزان مفقود شدن، كسري وزن بار، آسيب‌ديدگي، فساد يا افت كيفيت بار بنا به هر دليل، و نيز به منظور تعيين ميزان خسارت، مي‌توان براساس مقررات و قوانين داخلي كشور مقصد، تحقيقات لازم را بعمل آورد.
§ 8 ـ يك نسخه از صورتمجلس بازرگاني طبق ترتيب پيش‌بيني شده در مقررات داخلي جاري در راه‌آهن مقصد، به گيرنده تحويل داده مي‌شود.
§ 9 ـ مفاد و شرايط § 2 تا § 8 اين ماده كه به گيرنده بار مربوط مي‌شوند، براي فرستنده نيز معتبر خواهد بود، البته اگر بار طبق بند 1 از § 2 ماده 20 به آدرس فرستنده عودت داده مي‌شود يا براي شخص ثالث ارسال گردد، اگر بار براساس مقررات داخلي قيدشده در § 3 ماده 21، به وي تحويل مي‌گردد.