پيوست (2)
استانداردهاي طراحي و طبقه‌بندي بزرگراه آسيايي
الف ـ كليات استانداردهاي طراحي و طبقه‌بندي بزرگراه آسيايي، حداقل معيارها و رهنمودهاي ساخت، بهبود و نگهداري مسيرهاي بزرگراه آسيايي را ارائه مي‌كند. طرفها بايد تمام تلاشهاي خود را انجام دهند تا اين مقررات هم در ساخت مسيرهاي جديد و هم در ارتقاء سطـح و نوسازي مسيرهاي موجود رعايت شود. اين استانداردها در مناطق مسكوني1 اعمال نخواهد شد.
ب ـ طبقه‌بندي مسيرهاي بزرگراه آسيايي
بزرگراههاي آسيايي به شرح جدول (1) طبقه‌بندي مي‌شود.
جدول 1ـ طبقه‌بندي بزرگراه آسيايي
طبقه بندي |
شرح |
نوع روكش |
اوليه |
بزرگراههاي با دسترسي كنترل شده |
آسفالتي يا بتن سيماني |
درجه يك |
چهار خطه يا بيشتر |
آسفالتي يا بتن يا سيماني |
درجه دو |
دو خطه |
آسفالتي يا بتن سيماني |
درجه سه |
دو خطه |
آسفالت سطحي دو لايه |
درجه « اوليه» در طبقه‌بندي، به بزرگراههاي با دسترسي كنترل شده اشاره دارد. بزرگراههاي با دسترسي كنترل شده منحصراً توسط خودروها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. دسترسي به بزرگراههاي با دسترسي كنترل شده فقط در تقاطع‌هاي غيرهمسطح انجام مي‌شود. به منظور تضمين ايمني عبور و مرور و سرعت بالاي خودروها، موتورسواران، دوچرخه‌سواران و افراد پياده مجاز نيستند وارد بزرگراههاي با دسترسي كنترل شده شوند. در بزرگراههاي با دسترسي كنترل شده نبايد تقاطع‌هاي همسطح طراحي نمود و سواره‌رو بايد با يك نوار در وسط تقسيم گردد.
« درجه 3» فقط زماني بايد استفاده شود كه منابع مالي براي ساخت و يا زمين براي جاده محدود باشد. نوع روكش جاده بايد هر چه سريعتر در آينده به بتن آسفالتي يا سيماني ارتقاء يابد. از آنجا كه درجه (3) به عنوان حداقل استاندارد مطلوب نيز به حساب مي‌آيد، بايد ارتقاء سطح هر قطعه از جاده‌هايي كه زير درجه (3) هستند به سطح استاندارد درجه (3)، ترغيب گردد.
پ ـ استانداردهاي طراحي مسيرهاي بزرگراه آسيايي
1ـ طبقه‌بندي زمين طبقه‌بندي زمين در جدول (2) نشان داده شده است.
جدول2 ـ طبقه‌بندي زمين
طبقه بندي زمين |
شيب عرضي |
دشت (L ) |
صفر تا 10 درصد |
تپه ماهور (R ) |
بيش از 10 درصد تا 25 درصد |
كوهستاني (M) |
بيش از 25 درصد تا 60 درصد |
كوهستاني سخت (S ) |
بيش از 60 درصد |
2ـ طراحي سرعت
طراحي سرعتهاي 120، 100، 80، 60، 50، 40 و 30 كيلومتر در ساعت بايد مورد استفاده قرار گيرد. رابطه بين طراحي سرعت، طبقه‌بندي بزرگراه و طبقه‌بندي زمين در جدول (3) نشان داده شده است. طراحي سرعت 120 كيلومتر در ساعت فقط بايد در درجه اوليه (بزرگراه با دسترسي كنترل شده) كه داراي نوارهاي وسط و تقاطع‌هاي غيرهمسطح مي‌باشد، مورد استفاده قرار گيرد.
جدول 3 ـ طراحي سرعت، طبقه‌بندي بزرگراه و طبقه‌بندي زمين (واحد: كيلومتر در ساعت)
زمين |
اوليه |
درجه 1 |
درجه 2 |
درجه 3 |
دشت (L ) |
120 |
100 |
80 |
60 |
تپه ماهور (R ) |
100 |
80 |
60 |
50 |
كوهستاني (M ) |
80 |
50 |
50 |
40 |
كوهستاني سخت (S) |
60 |
50 |
40 |
30 |
3- مقطع عرضي
ابعادي مانند حريم جاده، عرض خط، عرض شانه، عرض نوار وسط، شيب روكش و شيب شانه براي هر طبقه از بزرگراه در جدول شماره (4) نشان داده شده است.
افراد پياده، دوچرخه‌ها و ارابه‌هايي كه با حيوان كشيده مي‌شود، بايد در قسمت‌هايي كه اين‌گونه عبور و مرور محلي مانع از عبور و مرور روان مي‌شود، در جاهايي كه عملي است، با تأمين معابر حاشيه‌اي و يا پياده‌روها از عبور و مرور سراسري جدا شود.
4ـ نيمرخ عرضي
نيمرخ عرضي جاده بايد با موقعيت طبيعي زميني كه از آن مي‌گذرد هماهنگ باشد. حداقل شعاع قوس بايد فقط در مواقع ضروري اعمال شود و بايد در ارتباط با قوسهاي اتصال مورد استفاده قرار گيرد. در صورت امكان بايد از قوسهاي تركيبي اجتناب شود. حداقل شعاع قوسهاي افقي براي هر يك از درجات بزرگراه در جدول شماره (5) نشان داده شده است.
جدول 5 ـ حداقل شعاع قوسهاي افقي (واحد: متر)
زمين |
اوليه |
درجه 1 |
درجه 2 |
درجه 3 |
دشت (L) |
(1000) 520 |
(600) 350 |
210 |
115 |
تپه ماهور (R ) |
(600) 350 |
(350) 210 |
115 |
80 |
كوهستاني (M) |
(350) 210 |
(110) 80 |
80 |
50 |
كوهستاني سخت(S) |
(160) 115 |
(110) 80 |
50 |
30 |
توجه: ارقام داخل پرانتز مقادير مطلوب است. توصيه مي‌شود استفاده از حداقل شعاع قوس به موارد غيرقابل اجتناب محدود شود و مقادير بزرگتر از 50 تا صد در صد به‌كار گرفته شود. توصيه مي‌شود كه در مناطق كوهستاني و زمينهاي كوهستاني سخت، تركيب فاصله، شعاع و شيب پيچهاي مارپيچي مورد توجه قرار گيرد. براي اتصال قوسهاي با شعاع كوچكتر از مقادير موجود در جدول شماره (6) بايد از قوسهاي اتصال استفاده شود. همچنين توصيه مي‌شود كه قوسهاي اتصال حتي در مواردي كه شعاع دو برابر مقادير موجود در جدول شماره (6) باشد به‌كار رود.
جدول6 ـ شعاعهايي كه براي آنها بايد قوسهاي اتصال به‌كار رود (واحد: متر)
زمين |
اوليه |
درجه 1 |
درجه 2 |
درجه 3 |
دشت (L ) |
2100 |
1500 |
900 |
500 |
تپه ماهور (R ) |
1500 |
900 |
500 |
350 |
كوهستاني (M ) |
900 |
500 |
350 |
250 |
كوهستاني سخت ( S ) |
500 |
500 |
250 |
130 |
حداقل طول قوس اتصال نشان داده شده در جدول شماره (7) توصيه مي‌شود.
جدول 7ـ حداقل طول قوس اتصال (واحد: متر)
زمين |
اوليه |
درجه 1 |
درجه 2 |
درجه 3 |
دشت (L ) |
100 |
85 |
70 |
50 |
تپه ماهور (R ) |
85 |
70 |
50 |
40 |
كوهستاني (M ) |
70 |
50 |
40 |
35 |
كوهستاني سخت ( S ) |
50 |
50 |
35 |
25 |
حداكثر بر بلندي (دور) براي تمام طبقه‌بندي‌هاي زمين بايد 10 درصد باشد.
5 ـ نيمرخ طولي
نيمرخ طولي هر بزرگراه بايد تا اندازه‌اي كه از لحاظ اقتصادي توجيه‌پذير است صاف باشد يعني بايد براي حذف ماهيت تپه ماهوري زمين، بين خاكبرداري و خاكريزي توازن برقرار گردد. طراح در به‌كارگيري حداكثر شيب عمودي، بايد به روشني در نظر داشته باشد كه هنگامي كه بزرگراهي با شيب عمودي مشخصي ساخته شود، نمي‌تواند بدون از دست دادن تمامي سرمايه‌گذاري اوليه، به شيب كمتري ارتقاء يابد.
حداكثر شيب عمودي نشان داده شده در جدول شماره (8) بايد براي تمام درجات بزرگراهها مورد استفاده قرار گيرد.
جدول 8 ـ حداكثر شيب عمودي
طبقه بندي زمين |
حداكثر شيب عمودي |
دشت (L ) |
4 درصد |
تپه ماهور (R ) |
5 در صد |
كوهستاني (M ) |
6 درصد |
كوهستاني سخت (S) |
7 درصد |
تأمين خط بالارو براي بزرگراههاي پرشيب و داراي عبور و مرور زياد كاميون، در جاهايي كه طول شيب فراتر از مقادير جدول شماره (9) باشد، مطلوب است.
طول بحراني قسمت شيبدار براي تأمين خط بالارو آن‌چنان كه در جدول شماره (9) نشان داده شده براي بزرگراههاي با طبقه‌بندي اوليه و درجه يك توصيه مي‌شود.
جدول 9ـ طول بحراني قسمت شيبدار براي تأمين خط بالارو
طبقه بندي زمين |
اوليه |
درجه يك |
دشت (L)
|
3 در صد ـ 800 متر |
3 در صد ـ 900 متر |
4 درصدـ 500 متر |
4 درصدـ700 متر |
تپه ماهور (R)
|
4 درصد ـ 700 متر |
4 درصد ـ 800 متر |
5 درصد ـ 500 متر |
5 درصد ـ 600 متر |
كوهستاني (M )
|
5 درصد ـ 600 متر |
5 درصد ـ 700 متر |
6 درصد ـ 500 متر |
6 درصد ـ 500 متر |
كوهستاني سخت (S )
|
6 درصد ـ 500 متر |
6 درصد ـ 500 متر |
7 درصد ـ 400 متر |
7 درصد ـ 400 متر |
6 ـ روكش سواره‌روها بايد با بتن سيماني يا بتن آسفالتي روكش شود. با اين وجود بزرگراههاي درجه (3 ) مي‌تواند با آسفالت سطحي دو لايه روكش شود. روكش بسياري از قطعات جاده در كشورهاي عضو بزرگراه آسيايي به دليل ناكافي بودن ظرفيت بار، صدمه ديده‌است. لذا طراحي بار براي روكش‌ها بايد با دقت تعيين گردد تا از صدمه ديدن سطح جاده جلوگيري شود و در نتيجه هزينه‌هاي نگهداري كاهش يابد.
در هر حال، روكش جاده بايد با ملاحظه موارد زير انجام شود:
(الف) بار محوري؛
(ب) حجم عبور و مرور؛
(پ) كيفيت موادي كه قرار است در اساس و لايه نهايي خاكريز استفاده شود (از آنجا كه كيفيت مصالح ساختمان جاده، از كشوري به كشور ديگر فرق مي‌كند، در استانداردهاي بزرگراه آسيايي مشخصات بار روكش منظور نشده است).
7ـ بار سازه
عبور و مرور سنگين فزاينده، به‌ويژه عبور و مرور كانتينرها، مستلزم طراحي صحيح ظرفيت بار (حداكثر بار محوري) است. به منظور جلوگيري از خسارت جدي به سازه‌هاي جاده و نيز براي كاهش هزينه‌هاي نگهداري، شبكه بزرگراه آسيايي به عنوان يك شبكه جاده‌اي بين‌المللي بايد داراي طراحي ظرفيت بار بالايي باشد. بنابراين حداقل طراحي بار 44ـ20 HS، كه استاندارد بين‌المللي مربوط به ظرفيت كامل بار يدك‌‌كش (تريلر) مي‌باشد، بايد در طراحي سازه‌هاي جاده مورد توجه قرار گيرد.
8 ـ فاصله ايمن عمودي
حداقل فاصله ايمن عمودي بايد 5/4 متر باشد كه لازمه عبور ايمن كانتينرهاي استانداردISO است، در هر حال، در مواردي كه به دليل هزينه بالاي ساخت مجدد سازه‌هاي موجود، مانند پلها، نمي‌توان فاصله ايمن عمودي كافي را تأمين‌كرد، مي‌توان از يدك‌كش‌هاي ( تريلرهاي) كمرشكن با كفي كم‌ارتفاع استفاده كرد.
9 ـ محيط زيست
هنگام تهيـه پروژه‌هاي جـ‌اده جديد، بايد ارزيابي اثرات زيـست محيطي مبتني بر استانداردهاي ملي انجام شود. همچنين مناسب است اين اقدام به بازسازي يا بهسازي اساسي جاده‌هاي موجود نيز تعميم داده شود.
10ـ ايمني جاده
طرفها بايد در توسعه شبكه بزرگراه آسيايي به موضوع ايمني جاده توجه كافي مبذول نمايند.
