ماده 52 ـ تعاريف.
اصطلاحاتي كه در اين فصل به كار رفته داراي معاني زير است.
1 ـ متصدي باربري ـ متصدي باربري به طوركلي به مالك يا اجارهكننده كشتي كه با فرستنده بار قرارداد باربري منعقد كرده است اطلاق ميشود.
2 ـ قرارداد باربري ـ قرارداد باربري فقط قراردادي است كه بر اساس بارنامه درياي يا اسناد مشابه ديگري كه براي حمل و نقل كالا از طريق دريا است منعقد شود و نيز هر بارنامه دريايي يا اسناد مشابه ديگري كه بهاستناد قرارداد اجاره كشتي رابطه بين متصدي باربري و دارنده بارنامه يا سمند مذكور را از زمان صدور تعيين نمايد قرارداد باربري تلقي ميگردد.
3 ـ بار ـ بار شامل هرگونه محموله اعم از اموال و اشياء و هر كالاي ديگري ميباشد به استثناء حيوانات زنده و بارهايي كه بر طبق مفاد قرارداد باربري بايد روي عرضه كشتي حمل شود و عملاً هم بدين ترتيب حمل شده باشد.
4 ـ كشتي ـ كشتي بههر وسيلهاي اطلاق ميشود كه براي حمل بار در دريا به كار رود.
5 ـ فرستنده بار ـ فرستنده بار شخصي است كه با متصدي باربري قرارداد باربري تنظيم مينمايد و بار را براي حمل به كشتي تحويل ميدهد.
6 ـ تحويل گيرنده ـ تحويل گيرنده شخصي است كه به موجب بارنامه حق دريافت بار را دارد.
7 ـ بارنامه دريايي ـ بارنامه دريايي سندي است كه مشخصات كامل بار در آن قيد و توسط فرمانده كشتي يا كسي كه از طرف او براي اين منظور تعيين شده امضاء گردد و به موجب آن تعهد شود بار توسط كشتي بهمقصد حمل و به تحويل گيرنده داده شود. بارنامه دريايي يا اسناد مشابه آن به منزلهرسيد دريافت بار است.
8 ـ مدت حمل ـ از زماني كه بار در كشتي بارگيري شده تا زماني كه از كشتي تخليه گردد مدت حمل محسوب ميشود.
9 ـ بارگيري و تخليه ـ بارگيري به طور معمول از زماني شروع ميشود كه چنگال جرثقيل باري را كه فرستنده آماده بارگيري كرده است به منظور بارگيري در كشتي از اسكله يا بارانداز يا وسائل باربري يا وسائل باربري كه بدين منظور مورد استفاده قرار گيرد گرفته و بلند نمايد و تخليه زماني خاتمه مييابد كه چنگال جرثقيل بار را در اسكله و يا بارانداز يا وسائل باربري كه بدين منظور مورد استفاده قرار گرفته فرود آورد.
ماده 53 ـ مسئوليت و وظايف متصدي باربري.
با توجه به مفاد ماده 57 در هر قرارداد باربري مسئوليت تعهدات حقوق و معافيت از مسئوليتهاي متصدي باربري در مورد بارگيري ـ جابجا كردن ـ انباركردن ـ باربري ـ محافظت ـ مواظبت و تخليه بار به شرح مواد مندرج در اين فصل خواهد بود.
ماده 54 ـ وظايف متصدي باربري.
1 ـ متصدي باربري مكلف است قبل از هر سفر و در شروع آن مراقبتهاي لازم را به شرح ذيل به عمل آورد.
الف ـ كشتي را براي دريانوردي آماده كند.
ب ـ كاركنان و تجهيزات و تداركات كشتي را به طور شايسته تهيه و فراهم آورد.
ج ـ انبارها و سردخانهها و كليه قسمتهاي ديگر كشتي را كه براي حمل كالا مورد استفاده قرار ميگيرد مرتب و آماده كند.
2 ـ با توجه به مفاد ماده 55 متصدي باربري موظف است با كمال دقت و به نحو مطلوب محمولات را بارگيري ـ جابجا ـ حمل ـ محافظت ـ مواظبت و تخليه نمايد.
3 ـ پس از وصول و قبول مسئوليت كالا متصدي باربري يا فرمانده كشتي و يا عامل متصدي باربري بر حسب تقاضاي بر حسب تقاضاي فرستندهبار موظف است بارنامه دريايي كه در آن مشخصات ذيل درج شده است صادر نمايد.
الف ـ علائم مشخصهاي كه جهت شناسايي بار ضروري است همان علائمي است كه توسط فرستنده بار قبل از شروع بارگيري كتباً تسليم شده است مشروط بر اين كه در مورد بار بدون روپوش علائم مذكور بر روي بار نقش شده و يا به طور وضوح نشان داده شده باشد اگر بار در صندوق قرارگرفته و يا داراي پوشش باشد علائم بايد به طوري نقش شود كه تا پايان سفر خوانا بماند.
ب ـ تعداد بستهها يا قطعات يا مقدار يا وزن بر حسب مورد به نحوي كه كتباً از طرف فرستنده بار تعيين و تسليم شده است.
ج ـ متصدي باربري يا فرمانده يا عامل متصدي باربري ملزم نيست كه در بارنامه دريايي علائم ـ تعداد ـ مقدار يا وزني را قيد نمايد كه صحت آنها بهجهات موجه مشكوك باشد و يا وسيله مناسب براي رسيدگي به صحت آنها را در اختيار نداشته باشد.
4 ـ بارنامه دريايي صادر شده به شرح فوق مدرك دريافت كالا بهوسيله متصدي باربري به شرح مندرج در بند 3 الف ـ ب ـ ج اين ماده خواهد بود.
5 ـ فرستنده بار نسبت به صحت علائم ـ تعداد ـ مقدار و وزن بار بهنحوي كههنگام حمل اظهار داشته است در مقابل متصدي باربري مسئول شناخته ميشود و موظف است غرامت متصدي باربري را در مقابل هرگونه فقدان ـ خسارت و هزينههاي ناشي از عدم صحت اظهارات مذكور بپردازد.
حق متصدي باربري به دريافت چنين غرامتي مسئوليت و تعهدات نامبرده را كه ناشي از قرارداد باربري است نسبت به هيچ كس غير از فرستنده بار محدود نخواهد كرد.
6 ـ در صورتي كههمزمان يا قبل از نقل مكان بار و تسليم آن بهتحويل گيرنده اخطاريهاي حاكي از فقدان يا خسارت وارده به بار با شرح و كيفتآن كتباً به متصدي باربري يا نماينده او در بندر تخليه تسليم نگردد نقل مكان بار و دادن آن به كسي كه بر طبق قرارداد حمل بايد بار به او تسليم شود به منزله تحويل بار مندرج در بارنامه دريايي از طرف متصدي باربري خواهد بود مگر آنكه خلاف آن ثابت شود.
چنانچه فقدان يا خسارت وارده به بار آشكار نباشد اخطار مذكور بايد ظرف سه روز پس از تحويل بار تسليم شود.
در صورتي كه در موقع دريافت وضع و حالت كالا مورد رسيدگي و بازديد طرفين قرار گرفته باشد تسليم اخطار كتبي ضروري نخواهد بود.
ادعاي فقدان يا خسارت نسبت به متصدي باربري و كشتي پس از گذشتن يك سال از تاريخ تحويل و در صورت عدم تحويل از تاريخي كه بار بايستي تحويل داده شده باشد مسموع نخواهد بود.
متصدي باربري و تحويل گيرنده بار بايد همه گونه تسهيلات معقول جهت رسيدگي و تشخيص فقدان و خسارات واقعي و يا خساراتي كه تصور ميرودبه بار وارد آمده فراهم كند.
7 ـ بعد از بارگيري به تقاضاي فرستنده محموله بايد روي بارنامهاي كه براي او توسط متصدي باربري فرمانده كشتي و يا عامل متصدي باربري صادر شود جمله "بارگيري شده" قيد گردد مشروط بر اين كه اگر فرستنده بار قبلاً سند يا مدركي دال بر تحويل بار دريافت داشته است آن را مسترد دارد ولي به اختيار متصدي بار ممكن است در سند مذكور نام بندر بارگيري و نام كشتي يا كشتيهاي حامل بار و تاريخ يا تواريخ حمل بار توسط متصدي باربري و عامل او و يا فرمانده كشتي ذكر شود در اين صورت سند مزبور كه حاوي اين مشخصات است و مفاد بند 3 اين ماده در آن رعايت شده است"بارنامه دريايي بار بارگيري شده" محسوب ميگردد.
8 ـ قيد هرگونه شرط يا توافق در قرارداد باربري به منظور سلب مسئوليت متصدي باربري يا كشتي يا محدود كردن مسئوليت مزبور در مورد فقدان بار يا خسارت وارد به آن ناشي از غفلت و تقصير و يا تسامح در انجام وظايف و تعهدات مصرحه در اين فصل باطل و بلااثر خواهد بود.
مزاياي بيمه يا شروط مشابه آن كه به نفع متصدي باربري منظور گردد نيز تابع حكم فوق خواهد بود.
مزاياي بيمه يا شروط مشابه آن كه به نفع متصدي باربري منظور گردد نيز تابع حكم فوق خواهد بود.
ماده 55 ـ عدم مسئوليت متصدي باربري و كشتي.
1 ـ كشتي و متصدي باربري هيچكدام مسئول فقدان يا خسارت ناشي از عدم قابليت دريانوردي نخواهد بود مگر آنكه از طرف آنها در آماده نمودنكشتي براي دريانوردي و تأمين احتياجات آن از نظر كاركنان و تجهيزات و تداركات كافي و مناسب كردن انبارها و سردخانهها و كليه قسمتهاي ديگركشتي كه كالا در آن حمل ميشود و همچنين مواظبت حمل طبق بند يك ماده 54 سعي و اهتمام كافي مبذول نشده باشند.
هرگاه فقدان و يا خسارت وارده در نتيجه عدم قابليت دريانوردي باشد متصدي باربري و يا اشخاص ديگري كه به استناد اين ماده ادعاي معافيت از مسئوليت مينمايند ملزمند كه اعمال سعي و مراقبت را از ناحيه خود ثابت كنند.
2 ـ كشتي و متصدي بار مسئول فقدان يا خسارت ناشي از علل مشروحه زير نخواهند بود.
الف ـ غفلت و قصور و يا عمل فرمانده و كاركنان و راهنمايان و يا مأمور مجاز متصدي باربري هنگام دريانوردي و اداره امور كشتي.
ب ـ آتشسوزي كه به سبب فعل و يا خطاي متصدي باربري نباشد.
ج ـ خطرات و حوادث خطرناك و يا سوانح دريا و آبهاي قابل كشتيراني.
د ـ بليات طبيعي.
ه ـ جنگ و نتايج آن.
و ـ عمليات دشمنان جامعه.
ز ـ بازداشت يا متوقف شدن كشتي در نتيجه اقدامات قهريه يا به سبب امر يا عمل حكام يا مردم يا مقامات قضايي.
ح ـ محدوديتهاي قرنطينه.
ط ـ فعل و يا ترك فعل فرستنده بار يا صاحب بار ـ عامل يا نماينده او.
ي ـ اعتصاب و يا بستن كارگاهها و يا خودداري و يا جلوگيري از كار بهطور كلي و جزئي بههر علتي كه باشد.
ك ـ شورش و يا اغتشاش.
ل ـ نجات و مجاهدت براي نجات جان افراد و يا اموال در دريا.
م ـ كسر و كمبود وزن و حجم كالا و هر نوع خسارت ديگري كه از معايب مخفي ـ ماهيت و نقائص ذاتي كالا ناشي گردد.
ن ـ نقائص بستهبندي كالا.
س ـ نقائص و يا كامل نبودن علائم و مشخصات.
ع ـ عيوب مخفي كه با دقت كافي قابل كشف نباشد.
ف ـ هر علت ديگري كه از فعل و يا تقصير متصدي باربري و يا فعل و يا تقصير عامل يا مأمور مجاز او ناشي شده باشد ولي در اين مورد متصديباربري و عامل و يا مأمور مجاز او بايد ثابت كند كه تقصير و فعل آنان تأثيري در فقدان و خسارات و زيان وارده نداشته است.
3 ـ فرستنده بار در مورد فقدان يا خسارات وارده به متصدي باربري و يا كشتي به هر سبب و علتي كه ناشي از عمل يا تقصير و يا غفلت فرستنده بار و يا عامل و يا مأمور مجاز او نباشد مسئول نخواهد بود.
4 ـ هرگونه تغيير مسير كشتي در دريا براي نجات و مجاهدت در حفظ جان آدمي و اموال و يا هرگونه انحراف معقول كشتي نقض و تخلف از مقررات اين فصل و قرارداد باربري نيست و متصدي باربري مسئول فقدان و يا خسارت وارده ناشي از آن نخواهد بود.
5 ـ متصدي باربري و يا كشتي هيچكدام در مورد فقدان و يا خسارات وارده به كالا مسئوليتي زائد بر صد ليره استرلينگ براي هر بسته كالا و يا واحد آن نخواهد داشت مگر اين كه نوع و ارزش اين گونه بار قبل از حمل توسط فرستنده بار اظهار گرديده و در بارنامه دريايي نيز قيد شده باشد.
چنانچه اظهار مذكور در بارنامه دريايي قيد شده باشد حمل بر صحت موضوع ميگردد مگر آنكه خلاف آن ثابت شود ولي متصدي باربري را مقيد نميكند و مشاراليه ميتواند نسبت به آن اعتراض نمايد.
متصدي باربري يا عامل او و يا فرمانده ميتوانند با فرستنده بار نسبت به تعيين حداكثر مبلغ ديگري غير از آنچه در بالا تعيين شده توافق نمايند مشروط بر اين كه از مبلغ فوق كمتر نباشد.
چنانچه فرستنده بار نوع يا ارزش جنس را عالماً و عامداً بر خلاف واقع در بارنامه دريايي قيد كند متصدي باربري و كشتي در مورد فقدان يا خسارات وارد به بار مسئول نخواهند بود.
6 ـ هرگاه متصدي باربري فرمانده و يا عامل متصدي باربري اجناس قابل اشتعال و انفجار و يا خطرناك را بدون علم و اطلاع از كيفيت و نوع آن بارگيري نمايند و بعداً از نوع و كيفيت آنها به عللي آگاه شوند ميتوانند در هر موقع و قبل از تخليه در مقصد در هر محلي كه صلاح بدانند بدون پرداخت هيچگونه غرامت و يا هزينهاي كه ممكن است به طور مستقيم و يا غيرمستقيم از حمل چنين موادي ايجاد شود آنها را تخليه و يا نابود و يا بلااثر كنند.چنانچه حمل اين گونه بار با علم و اطلاع صورت گيرد و بعداً وجود آن براي كشتي و يا بار آن ايجاد خطر كند متصدي باربري ميتواند آن را به طريق مذكور در بالا در هر محلي كه صلاح بداند تخليه و يا نابود و يا بلااثر نمايد در اين صورت مسئوليتي متوجه متصدي باربري نخواهد بود مگر نسبت به خسارات مشترك دريايي كه ممكن است به وجود آيد.
ماده 56 ـ اعراض از حقوق و افزايش مسئوليت و تعهدات.
متصدي باربري مختار است از تمام يا قسمتي از حقوق و عدم مسئوليتهاي خود صرفنظر كند و يا مسئوليتي زائد بر آنچه در اين فصل پيشبيني شده است قبول كند. قيد اين گونه انصراف يا افزايش مسئوليت در بارنامه دريايي الزامي است.
مقررات اين فصل شامل قرارداد اجاره كشتي نميشود ولي اگر بارنامههاي دريايي براي كشتياي كه در اجاره است صادر شود آن بارنامه تابع مقررات اينفصل خواهد بود. اين مقررات مانع از آن نيست كه در بارنامه درباره خسارات مشترك دريايي شرايطي مجاز قيد كنند.
ماده 57 ـ تنظيم قرارداد با شرايط خاص.
با وجود مقررات مذكور در مواد فوق متصدي باربري ـ فرمانده و يا عامل متصدي باربري و يا فرستنده بار ميتوانند قراردادي با هر نوع شرط براي حمل بار مشخص و تقبل هرگونه مسئوليت و تعهد از طرف متصدي باربري و حقوق و مزاياي وي منعقد كنند و حتي ممكن است درباره مسئوليت متصدي باربري نسبت به قابليت دريانوردي كشتي شرايط خاصي كه مخالف نظم عمومي نباشد منظور دارند و همچنين نسبت بهمراقبت و مواظبت كاركنان ياعاملين متصدي باربري و يا مأمور مجاز او در مورد بارگيري ـ جابجا كردن ـ انبار كردن ـ حمل ـ محافظت ـ مواظبت و تخليه كالا شرايط خاصمنظور دارند مشروط بر اين كه با انعقاد قراردادهاي مذكور بارنامه دريايي تنظيم نشود و همچنين شرايط قرارداد در قبض رسيدي كه غير قابل انتقالخواهد بود ذكر و جمله«غير قابل انتقال» در روي رسيد مذكور قيد شود. هر قراردادي كه به طريق فوق منعقد شده باشد معتبر است. مفاد اين ماده ناظربه حمل كالاهاي بازرگاني معمولي كه در جريان عمليات عادي تجاري حمل و نقل ميشود نيست و فقط شامل باري است كه كيفيات خاص حمل آنها عرفاً انعقاد قراردادي خاص را ايجاب ميكند.
ماده 58 ـ قرارداد خاص راجع به خسارات وارده به كالا قبل از بارگيري و بعد از تخليه كشتي.
هيچيك از مقررات اين فصل مانع از آن نيست كه متصدي باربري و فرستنده بار شرايط خاصي را در قرارداد پيشبيني كنند كه بر طبق آن مسئوليت و تعهدات متصدي باربري و كشتي در مورد فقدان يا خسارات مربوط به محافظت و مواظبت و جابجا كردن بار قبل از بارگيري و بعد از تخليه كشتي باز تعيين گردد.
ماده 59 ـ عدم تعميم مقررات فصل حاضر.
مقررات اين فصل در حقوق و تعهدات متصدي بار مندرج در فصل پنجم قسمت دوم مربوط به «تحديد مسئوليت مالكين كشتي» تغييري نميدهد.
ماده 60 ـ مشخصات بارنامه دريايي.
الف ـ خصوصيات و مشخصات بارنامه دريايي به شرح زير است كه بايد در بارنامه قيد گردد:
1 ـ نام كشتي.
2 ـ نام بندر مبدأ و تاريخ بارگيري و نام بندر مقصد.
3 ـ علامت و مشخصات و نوع بار و تعداد بسته و جمع آن.
4 ـ وزن خالص و غير خالص و اندازه بار.
5 ـ نام و نشاني فرستنده بار ـ متصدي باربري ـ تحويل گيرنده.
6 ـ شرايط بارگيري و حمل بار و واحد نرخ.
7 ـ تعداد نسخ بارنامه.
ماده 61 ـ كيفيت حقوقي بارنامه دريايي.
بارنامه دريايي ممكن است مانند چك به نام شخص معين يا حامل يا حواله كرد صادر گردد.
در صورتي كه صادركننده بارنامه هنگام تنظيم بارنامه تاريخ آن را مقدم بر تاريخ صدور بگذارد در مقابل تحويل گيرنده كالا مسئول كليه خسارات وارده به علت اين تغيير تاريخ خواهد بود.
ماده 62 ـ نسخ بارنامه دريايي.
بارنامه دريايي لااقل بايد در چهار نسخه به شرح زير صادر شود:
نسخه اول كه اصلي است براي فرستنده بار.
نسخه دوم براي شخصي كه بارنامه به نام او صادر شده است.
نسخه سوم براي فرمانده كشتي.
نسخه چهارم براي مالك كشتي و يا نماينده قانوني او.
كليه نسخ بارنامه توسط فرمانده كشتي و يا كسي كه از طرف او براي اين منظور تعيين شده امضاء ميگردد. اگر نسخ متعددي براي بارنامه صادر گردد نسخ مزبور نمره گذاري شده و در هر يك تعداد نسخ صادره ذكر خواهد شد.
ماده 63 ـ مدت لازم براي صدور بارنامه.
بارنامه دريايي بايد ظرف 24 ساعت پس از بارگيري تنظيم شده و بهامضاء برسد.
چنانچه فرمانده كشتي به علت به طول انجاميدن بارگيري در مقابل دريافت هر قسمت از بار قبض رسيد و يا رسيد موقت صادر نمايد صاحب كالا يافرستنده بار موظف است پس از دريافت بارنامه دريايي (با رعايت مفاد اين ماده از حيث مدت) قبض رسيد و يا رسيد موقت بار را به فرمانده مسترد دارد.
ماده 64 ـ حقوق دارنده بارنامه ـ تحويل گيرنده.
دارنده نسخه اصلي بارنامه دريايي حق دارد تحويل بار را از فرمانده كشتي خواستار گردد. تحويل بار با احراز هويت كامل و نشاني و سمت تحويلگيرنده صورت خواهد گرفت اگر در بارنامه وزن و مقدار و جنس كالا غيرقابل تشخيص ذكر گردد اثبات ارقام ادعايي به عهده فرستنده بار خواهد بود.
ماده 65 ـ تحويل بار قبل از رسيدن به مقصد.
پس از صدور بارنامه دريايي نميتوان تحويل بار را قبل از رسيدن بهمقصد مطالبه نمود مگر آنكه نسخه اصلي قابل انتقال بارنامه به فرمانده و يا متصدي باربري تسليم گردد در صورتي كه اين امر ممكن نباشد تحويل بار در قبال وثيقه كافي جهت جبران خسارت احتمالي صورت خواهد گرفت.
ماده 66 ـ فساد بار.
اگر بار در معرض تضييع و فساد سريع باشد فرمانده ميتواند بار مزبور را با اطلاع دادستان محل در داخل كشور و يا كنسولگريهاي دولت شاهنشاهي و يا مراجع رسمي و صلاحيتدار محل در خارج از كشور بهفروش برساند و مراتب را فوراً به فرستنده و تحويل گيرنده بار اطلاع دهد.
ماده 67 ـ بار بدون بستهبنديـ تعيين وزن توسط شخص ثالث.
هرگاه بر حسب عرف تجاري وزن بار بدون بستهبندي از طرف كسي غير از متصدي باربري يا فرستنده بار اظهار و مراتب در بارنامه دريايي قيد گردد عليرغم آنچه در اين فصل گفته شده است بارنامه دريايي مذكور مدرك وصول بار به وزن تعيين شده از طرف اظهاركننده عليه متصدي باربري تلقي نخواهد شد.
ماده 68 ـ حمل بار بدون اجازه مالك.
فرمانده و كاركنان كشتي بههيچ وجه حق ندارند بدون اجازه مالك كشتي و به حساب خود باري را حمل كنند. افرادي كه بدون اجازه باري را حملكردهاند مكلفند علاوه بر جبران خسارات دو برابر كرايه معمولي بار را بپردازند.