(مقدمه)
نظر به اين كه دولت شاهنشاهي ايران و دولت هند علاقمند به عقد موافقتنامهاي جهت برقراري سرويسهاي حمل و نقل هوايي بازرگاني ما بين و ماوراء قلمروهاي خود ميباشند لذا نمايندگان تامالاختيار خود را براي اين منظور به شرح زير تعيين نمودند:
از طرف دولت شاهنشاهي ايران
جناب آقاي عباس آرام وزير امور خارجه
از طرف دولت هند
جناب آقاي تريلو كيناتكال سفير كبير هند در ايران
نمايندگان مزبور پس از مبادله اختيارنامههاي خود كه در كمال صحت و اعتبار بود درباره مواد زير موافقت حاصل نمودند:
ماده 1 ـ
براي مقاصد مندرج در اين موافقتنامه جز در مواردي كه مضمون عبارت مفهوم ديگري ايجاب كند:
الف ـ مقصود از "مقامات هواپيمايي" در مورد ايران اداره كل هواپيمايي كشوري و هر شخص يا هيئتي است كه مجاز باشد وظايف فعلي آن اداره كل يا وظايف مشابه به آن را انجام دهد و در مورد هند مدير كل هواپيمايي كشوري و هر شخص يا هيئتي كه مجاز باشد وظايف فعلي مدير كل يا وظايف نظيرآن را انجام دهد.
ب ـ مقصود از "قرارداد" قرارداد هواپيمايي كشوري بينالمللي است كه در تاريخ هفتم دسامبر 1944 براي امضاء در شيكاگو حاضر شده بود.
ج ـ مقصود از "قلمرو" و "سرويس هوايي" و "سرويس هوايي بينالمللي" و "مؤسسههواپيمايي" و "توقف به منظورهاي غير از حمل و نقل" دارايهمان معاني خواهد بود كه در مواد 2 و 96 قرارداد بينالمللي هواپيمايي به آنها اطلاق شده است.
ماده 2 ـ
هر يك از طرفين متعاهدين به طرف متعاهد ديگر حق بهرهبرداري از سرويسهاي هوايي مصرح در ضميمه اين موافقتنامه (كه از اين پس سرويسهاي هوايي مشخصه ناميده ميشود) در خطوط مندرجه در ضميمه مزبور را (كه از اين پس خطوط هوايي مشخصه ناميده ميشود) اعطا مينمايد.
ماده 3 ـ
الف ـ هريك از سرويسهاي هوايي مشخصه طبق اراده و تصميم طرف متعاهدي كه به موجب اين موافقتنامه به آن حق استفاده داده شده ممكن است بلافاصله يا بعداً مورد بهرهبرداري قرار گيرد مشروط بر اين كه:
1 ـ طرف متعاهدي كه به آن حق استفاده داده شده براي بهرهبرداري در خطوط هوايي تعيين شده مربوطه يك يا چند مؤسسه هواپيمايي را (كه از اين پس "مؤسسه يا مؤسسات معينه" ناميده ميشود) كتباً تعيين نمايد.
2 ـ طرف متعاهدي كه حق استفاده را اعطاء مينمايد متعاقب بند (ب) اين ماده بايستي براي مؤسسه هواپيمايي مربوطه اجازه لازم بهرهبرداري را صادر نموده باشد و اين اقدام را بايد با حداقل تأخير انجام دهد.
ب ـ ممكن است از يك مؤسسه معينه خواسته شود تا مقامات هواپيمايي طرف متعاهد اعطاء
كننده حقوق را قانع نمايد كه مؤسسه مزبور قابليت اجراي شرايط موضوعه يا قوانين مقرراتي را كه آن مقامات در مورد بهرهبرداري سرويسهاي هواييبينالمللي وارد ميدانند دارا ميباشد.
ج ـ ممكن است از يك مؤسسه معينه خواسته شود براي بهرهبرداري از سرويسهايي كه در مناطق جنگي يا مناطقي كه تحت اشغال نظامي و يا تحت تأثير جنگ قرار گرفته موافقت مقامات نظامي صلاحيتدار را جلب نمايد.
ماده 4 ـ
مؤسسات معينههر يك از طرفين متعاهدين كه از سرويسهاي مصرحه بهرهبرداري مينمايند با رعايت مقررات ماده 5 ميتوانند از فراز قلمرو طرف متعاهد ديگر به طور ترانزيت پرواز نموده يا به منظورهايي غير از حمل و نقل توقف نمايند و يا در آن قلمرو در نقاط مصرحه در ضميمه در خطپرواز مربوطه به منظور پياده يا سوار كردن مسافرين و محمولات بينالمللي كه مبدأ آن قلمرو طرف متعاهد اول يا كشور ثالث بوده و يا به مقصد قلمروهمان طرف يا كشور ثالث باشد فرود آيند.
ماده 5 ـ
الف ـ مقامات هواپيمايي متعاهدين متفقاً براي مدتي كه مورد توافق طرفين باشد ظرفيت كليه محمولات را اعم از مسافر و كالا و محمولات پستي كه پيشبيني ميشود در قلمرو هر يك از طرفين متعاهدين جهت حمل در سرويسهاي هوايي معينه در آن مدت در كليه خطوط هوايي مشخصه بهمقصد قلمرو طرف متعاهد ديگر وجود داشته باشد و همچنين تعداد سرويسها كه براي اين منظور لازم باشد با در نظر گرفتن ضريب بارگيري مناسب تعيين خواهند نمود.
ب ـ هر يك از طرفين متعاهدين حق دارد به مؤسسات معينه خود اجازه دهد كه براي حمل مسافرين و محمولات مذكور در بند (الف) اين ماده خواهدر سرويسهايي كه به قلمرو طرف متعاهد ديگر ختم ميشود و خواه در سرويسهايي كه از آن قلمرو عبور مينمايند نصف ظرفيتي را كه طبق مقررات (الف) مذكور تعيين شده مورد استفاده قرار دهد.
ج ـ مؤسسات معينههر يك از طرفين متعاهدين فقط طبق مقررات زير ميتوانند در قلمرو طرف متعاهد ديگر در هر يك از خطوط هوايي مصرحه مسافرين و محمولاتي را كه از كشور ثالث حمل شده يا به مقصد كشور ثالث باشد پياده يا سوار كنند:
1 ـ در صورتي كه كشور ثالث مزبور بين قلمروهاي طرفين متعاهدين واقع باشد هر قسمتي از ظرفيت كه توسط آن مؤسسات طبق مقررات بندهاي (الف) و (ب) اين ماده منظور شده ممكن است براي منظور فوق مورد استفاده قرار گيرد.
2 ـ در صورتي كه كشور ثالث مزبور در ماوراء قلمرو طرف متعاهد ديگر واقع باشد ظرفيتي كه براي اين منظور مورد استفاده قرار ميگيرد نبايستي از ظرفيتي كه طبق مقررات بندهاي (الف) و (ب) اين ماده منظور شده است تجاوز نمايد و اين ظرفيت بايد با موافقت مقامات هواپيمايي طرفين متعاهدين طوري تعيين گردد كه در مدت مورد موافقت امكان ورود لطمه بيمورد به منافع مؤسسات طرف متعاهد ديگر كه بين قلمرو خود و كشور ثالث مربوطه بهرهبرداري مينمايند نداشته باشد.
د ـ به منظور رفع احتياجات حمل و نقل در فصول مختلفه و يا رفع احتياجاتي كه جنبه غير مترقبه و موقت دارد مؤسسات معينه ممكن است بين خود موافقت نمايند كه ظرفيتهاي مورد موافقت را به ميزان لازم جهت تأمين احتياجات حمل و نقل موقتاً افزايش دهند هر افزايشي از اين قبيل بايد فوراً به مقامات هواپيمايي طرفين متعاهدين گزارش شود و هر يك از آن مقامات ممكن است با چنين افزايشي موافقت ننمايند و در صورت عدم موافقت از اجراي چنين افزايش بايد خودداري شود.
ه ـ 1 ـ در اين ماده مقصود از "مدت مورد موافقت" عبارت است از اولين شش ماه و شروع آن از تاريخي است كه اين موافقتنامه به موقع اجرا درآيد و پس از آن هر مدت شش ماه بعدي است مگر آنكه مقامات هواپيمايي طرفين متعاهدين طور ديگري موافقت نمايند.
2 ـ تعداد سرويسها و ظرفيتي كه بايد منظور گردد بدواً بين مؤسسات معينه طرفين متعاهدين مورد مذاكره واقع و در صورت امكان مورد موافقت واقعميشود. مقامات هواپيمايي هر دو طرف متعاهد حق دارند كه در اين مذاكرات نماينده داشته باشند.
3 ـ هر موافقتي كه بدين ترتيب بين مؤسسات معينه طرفين متعاهدين حاصل شود موكول به تصويب مقامات هواپيمايي طرفين متعاهدين خواهد بود چنين تصويبي از طرف مقامات هواپيمايي مذكور شامل توافق لازم مندرج در بندهاي (الف) و (ج) اين ماده تلقي خواهد شد.
4 ـ در صورتي كه مقامات هواپيمايي طرفين متعاهدين نتوانند در موضوعي كه موافقت آنها طبق مقررات اين ماده لازم باشد موافقت نمايند طرفين متعاهدين سعي خواهند كرد كه در آن موضوع بين خود موافقت حاصل كنند و چنانچه طرفين متعاهدين نتوانند چنين موافقتي حاصل نمايند مقررات ماده 13 اين موافقتنامه اجراء خواهد شد.
5 ـ ماداميكه تجديد نظر در ظرفيت و تعداد پروازها طبق مقررات اين ماده خاتمه نيافته مؤسسات معينه طرفين متعاهدين حق دارند استفاده ازظرفيتهايي را كه براي سرويسهاي هوايي موجود خود منظور نمودهاند ادامه دهند.
ماده 6 ـ
مؤسسات معينههر يك از طرفين متعاهدين ميتوانند طبق شرايط زير در يك نقطه از قلمرو طرف متعاهد ديگر هواپيماي مورد استفاده خودرا به هواپيماي نوع ديگر تبديل نمايند.
1 ـ در صورتي كه صرفهجويي در بهرهبرداري تبديل هواپيما را ايجاب نمايد.
2 ـ در صورتي كههواپيماهاي مورد استفاده در آن قسمت از خط كه از انتهاي واقع در قلمرو طرف متعهد اول دورتر است از حيث ظرفيت از هواپيماهاي مورد استفاده در قسمت نزديكتر خط كوچكتر باشد.
3 ـ در صورتي كه برنامه حركت هواپيماي با ظرفيت كوچكتر طوري تنظيم شود كه با حركت هواپيماي با ظرفيت بزرگتر تطبيق كند و هدف اصلي هواپيماهاي كوچكتر در رسيدن به نقطه تبديل حمل محمولات هواپيماهاي بزرگتر و يا تحويل محمولات به آن هواپيما باشد.
4 ـ در صورتي كه مقررات ماده 5 در مورد كليه ترتيبات مربوط بهتبديل هواپيماها رعايت شود.
ماده 7 ـ
الف ـ تعرفه كرايه حمل مسافر و بار در هر يك از سرويسهاي هوايي مصرحه بايستي عادلانه بوده و ميزان آن با رعايت كليه عوامل مربوطه ازجمله صرفهجويي در بهرهبرداري و نفع عادلانه و اختلاف خصوصيات سرويسها (ميزان ـ سرعت و وسائل راحتي مسافرين) و تعرفه كرايه سايرمؤسساتي كه در تمام يا قسمتي از خط هوايي مربوطه بهرهبرداري مينمايند تعيين گردد.
ب ـ 1 ـ تعرفه كرايه مربوط بههر خط يا قسمتي از آن با توافق نظر مؤسسات معينه مربوطه و در صورت امكان با مذاكره با ساير مؤسساتي كه در همانخط يا قسمتي از آن بهرهبرداري ميكنند با در نظر گرفتن نرخهاي مربوطه انجمن بينالمللي حمل و نقل هوايي تعيين ميشود. تعرفهاي كه بدين ترتيب مورد موافقت واقع ميشود مربوط است به خطوطي كه در آن مؤسسه معينه يكي از طرفين متعاهدين بهرهبرداري ميكند و آن خطوط به قلمرو طرف متعاهد ديگر منتهي ميشود و يا از آن قلمرو عبور مينمايند بايستي به تصويب مقامات هواپيمايي هر دو طرف متعاهد برسد.
2 ـ تصويب تعرفه مربوط به يك خط يا قسمتي از خط كه در آن هيچيك از مؤسسات معينه يكي از طرفين متعاهدين بهرهبرداري نميكنند. و يا مربوط به قطعات يا خطوطي از آنها كههيچ نقطه آن در قلمرو يكي از طرفين متعاهدين واقع نشده از طرف مقامات هواپيمايي طرف متعاهد ديگر الزامي نيست.
3 ـ در صورت عدم توافق بين مؤسسات معينه مربوطه و يا در صورتي كه مقامات هواپيمايي تعرفهها را به ترتيبي كه در اين بند ذكر شده تصويب ننمايند طرفين متعاهدين سعي خواهند نمود كه بين خود موافقت حاصل نمايند و در صورت عدم حصول موافقت براي رفع مورد اختلاف طبق ماده13 اقدام خواهد شد و تا زماني كه تعرفهها طبق مقررات اين ماده تعيين نشده است تعرفههايي كه قبلاً برقرار شده اجرا خواهند شد.
ماده 8 ـ
الف ـ سوخت و روغنهاي ماشين و قطعات يدكي و وسايل معمولي تعمير و خوار و بار هواپيما كه بههواپيماي مؤسسه معينه يكي از طرفين متعاهدين در قلمرو طرف متعاهد ديگر منحصراً براي مصرف ريخته و يا با آن هواپيما بار ميگردد و در آخرين فرودگاه قلمرو مذكور در هواپيما باقي ميماند از لحاظ حقوق گمركي و عوارض بازرسي و ساير حقوق و عوارض ملي يا محلي مشابه، مشمول همان رفتاري خواهد بود كه طرف متعاهد دومنسبت به مؤسسات حمل و نقل بينالمللي يك كشور كاملهْْالوداد معمول ميدارد.
هيچيك از طرفين متعاهدين مجبور به اعطاء بخشودگي و معافيت از حقوق گمركي و عوارض بازرسي و ساير حقوق عوارض مشابه مؤسسه معينه طرف متعاهد ديگر نميباشند مگر اين كه طرف متعاهد ديگر بخشودگي و معافيتهاي مذكور را براي مؤسسه معينه طرف متعاهد اول قائل شده باشد.
ب ـ هرگاه به عقيده مقامات هواپيمايي يكي از طرفين متعاهدين اجراي مقررات مربوط به گمرك و مهاجرت و قرنطينه و يا موضوعات مشابه در قلمرو طرف متعاهد ديگر در بهرهبرداري سرويسهاي هوايي طبق اين موافقتنامه تحميلات ناروايي به مؤسسات معينه خود وارد آورد مقامات هواپيمايي طرف متعاهد ديگر در صورت تقاضا بايد براي مشاوره به منظور بررسي موضوع حاضر شوند.
ماده 9 ـ
الف ـ مقامات هواپيمايي هر يك از طرفين متعاهدين در صورت تقاضاي مقامات هواپيمايي طرف متعاهد ديگر اطلاعات زير را تسليم خواهند نمود:
1 ـ اطلاعات مربوط به اجازههايي كه براي مؤسسات معينه خود جهت بهرهبرداري سرويسهاي هوايي مصرحه اعطاء نموده.
2 ـ آمار حمل و نقلي كه براي تجديد نظر در ظرفيت سرويسهاي هوايي مصرحه مناسب ميباشد.
3 ـ گزارشات منظم كه منطقاً مورد لزوم بوده و مربوط باشد بهمحمولاتي كه توسط مؤسسات معينه در سرويسهاي هوايي مصرحه حمل شده و شامل اطلاعات راجع به مبدأ و مقصد اين محمولات نيز باشد.
ب ـ هر يك از طرفين متعاهدين مؤسسات معينه خود را وادار خواهد نمود كههر قدر عملي باشد قبلاً رونوشت برنامه پرواز و جداول تعرفه ومشخصات مربوط به نوع هواپيمايي كه در سرويسهاي هوايي مصرحه بهكار ميروند به مقامات هواپيمايي طرف متعاهد ديگر تسليم نمايند.
ماده 10 ـ
الف ـ هر يك از طرفين متعاهدين حق دارد كه از صدور اجازه بهرهبرداري جهت يك مؤسسه معينه طرف متعاهد ديگر خودداري و يا اجازه صادره را لغو و يا شرايطي را كه لازم بداند تعيين نمايد در صورتي كه:
1 ـ طرف متعاهد اول قانع نشده باشد كه مالكيت آن مؤسسه معينه و تسلط مؤثر بر آن در دست طرف متعاهد ديگر و يا اتباع آن ميباشد.
2 ـ آن مؤسسه معينه قوانين و مقررات طرف متعاهد اول را رعايت ننمايد.
3 ـ شرايطي كه بر اساس آن طبق اين موافقتنامه حقوقي به طرف متعاهد ديگر اعطاء شده مراعات نگردد.
ب ـ به استثناء موردي كه قوانين و مقررات رعايت نشوند چنين اقدامات فقط بعد از آنكه اخطار مناسبي به مؤسسه معينه مربوطه داده شد و طرفين متعاهدين فرصت مشاوره داشتند معمول خواهد شد. اقدام يك طرف متعاهد طبق اين ماده به حقوق طرف متعاهد ديگر طبق ماده 13 لطمه وارد نخواهد ساخت.
ماده 11 ـ
الف ـ با روح همكاري نزديك مقامات هواپيمايي دو طرف متعاهد در صورت لزوم به منظور اطمينان به اين كه اصول اين قرارداد و اجراي مقررات آن مراعات شده با يكديگر مشورت خواهند نمود.
ب ـ هر يك از طرفين متعاهدين ميتوانند به منظور شروع مذاكره درباره هر اصلاحي كه در اين موافقتنامه مقتضي ميداند همه وقت تقاضاي مشورت با طرف متعاهد ديگر را بنمايد. اين مشورت در ظرف مدت شصت روز از تاريخ تقاضا شروع خواهد شد و هر تغييري كه در اين موافقتنامه پس از اين مشورت مورد توافق نظر واقع شود موقعي كه به وسيله مبادله يادداشتهاي سياسي تأييد گرديده به موقع اجراء در خواهد آمد.
ج ـ تغييراتي كه يكي از طرفين متعاهدين در نقاط توقف بين راه در خطوط هوايي مصرحه كه براي مؤسسات معينه خود تجويز نموده ميدهد بهاستثناء تغييراتي كه:
1 ـ نقاط مورد استفاده يك مؤسسه معينه در قلمرو طرف متعاهد ديگر را تغيير ميدهد يا:
2 ـ باعث ميشود كه يك خط از صورت يك خط نسبتاً مستقيم خارج شود.
تغيير اين موافقتنامه محسوب نخواهد شد و بنابر اين هر يك از طرفين متعاهدين ميتواند به طور يك جانبه چنين تغييراتي را بدهد مشروط بر آنكهاخطار راجع به اين قبيل تغييرات بدون تأخير به مقامات هواپيمايي طرف متعاهد ديگر داده شود. هرگاه مقامات هواپيمايي طرف متعاهد دوم ملاحظهكنند كه از اصول مندرجه در ماده 5 اين موافقتنامه در اثر اين تغييرات انحراف حاصل شده و چنين انحرافي به علت اين كه يك مؤسسه معينه طرف متعاهد اول محمولات بين قلمرو طرف متعاهد دوم و قطعه جديد واقع در قلمرو كشور ثالث را حمل مينمايند به منافع يكي از مؤسسات آنها لطمه وارد ميآورد مقامات هواپيمايي طرف متعاهد دوم ميتوانند طبق مقررات بند الف اين ماده تقاضاي مشورت نمايند.
د ـ نقاط هر يك از خطوط هوايي مشخصه ممكن است به اختيار مؤسسات معينه در يك يا كليه پروازها حذف شوند
ماده 12 ـ
خواه ترتيبات مربوط به مشورت طبق بند ب ماده 11 اين موافقتنامه شروع شده يا نشده باشد هر يك از طرفين متعاهدين ميتواند به منظورختم اين موافقتنامه در هر موقع كه بخواهد به طرف متعاهد ديگر اخطار نمايد و چنين اخطاري بايد در آن واحد به شوراي سازمان بينالمللي هواپيمايي كشوري نيز ارسال شود اين موافقتنامه يك سال پس از تاريخ وصول اخطار خاتمه موافقتنامه به طرف متعاهد ديگر خاتمه خواهد يافت مگر آنكه قبل ازانقضاي چنين مدت اخطار مذكور با موافقت پس گرفته شود. در صورت عدم اعلام وصول اخطار از طرف متعاهد ديگر چهارده روز پس از وصول آن به شوراي سازمان بينالمللي هواپيمايي كشوري اخطار رسيده تلقي خواهد شد.
ماده 13 ـ
الف ـ در صورت بروز اختلاف بين طرفين متعاهدين نسبت بهتفسير يا اجراي اين موافقتنامه يا ضميمه آن طرفين متعاهدين در وهله اول سعي خواهند نمود كه آن را به وسيله مذاكره بين خود حل و فصل نمايند.
ب ـ هرگاه طرفين متعاهدين موفق نشوند كه به وسيله مذاكره مورد اختلاف را حل و فصل نمايند:
1 ـ ممكن است موافقت نمايند كه مورد اختلاف را براي اخذ تصميم به يك ديوان حكميت يا به حكميت شخص يا هيئتي كه با توافق نظر بين آنها تعيين شده باشد ارجاع نمايند.
2 ـ در صورتي كه بدين ترتيب موافقت حاصل نكنند و يا چنانچه موافقت نمايند كه مورد اختلاف به يك ديوان حكميت ارجاع شود ولي نسبت بهتركيب آن موافقت حاصل نگردد هر يك از طرفين متعاهدين ميتوانند مورد اختلاف را براي رسيدگي و اخذ تصميم به هر ديوان صلاحيتدار برايرسيدگي كه در سازمان بينالمللي هواپيمايي كشوري تأسيس شده ارجاع نمايند.
ج ـ طرفين متعاهدين متعهد ميشوند كه براي توصيههاي مقدماتي و تصميماتي كه طبق بند ب اين ماده صادر شده عمل نمايند.
د ـ هرگاه و ماداميكه يكي از طرفين متعاهدين يا يك مؤسسه معينه يكي از طرفين مزبور مقررات بند ج اين ماده را مراعات ننمايد طرف متعاهد ديگرميتواند حقوقي را كه طبق اين موافقتنامه و ضميمه آن اعطاء نموده محدود يا معلق يا نقض نمايد.
ماده 14 ـ
در صورتي كه يك قرارداد عمومي چند جانبه در خصوص حقوق سرويسهاي هوايي بينالمللي منظم نسبت بههر دو طرف متعاهد بهمورد اجرا درآيد اين موافقتنامه به طوري اصلاح خواهد شد كه با مقررات قرارداد مزبور منطبق گردد.
ماده 15 ـ
مواد 9 و 10 و 11 و 13 و 14 و 15 و 16 و 24 و 29 و 30 و 31 و 32 و 33 و 34 و 35 و 36 قرارداد بينالمللي هواپيمايي به صورت فعلي آنها به منزله جزء لايتجزاي اين موافقتنامه محسوب و در مورد طرفين متعاهدين طي مدت اعتبار اين موافقتنامه لازمالاجراء خواهد بود مگر آنكه طرفين متعاهدين كه به قرارداد مزبور ملحق شدهاند نسبت بهمواد بالا اصلاحاتي را تصويب نمايند كه طبق ماده 94 قرارداد به مورد اجرا گذارده شود و در آن صورت موادي كه بدين ترتيب اصلاح شده نسبت بهطرفين متعاهدين در مدت اعتبار اين موافقتنامه لازمالاجراء خواهد بود.
ماده 16 ـ
اين موافقتنامه طبق مقررات اساسي طرفين متعاهدين بهتصويب خواهد رسيد و از تاريخ مبادله اسناد مصوبه كه در شهر دهلينو به عملخواهد آمد به موقع اجرا گذارده خواهد شد.
براي تأييد مراتب فوق نمايندگان تامالاختيار مزبور اين موافقتنامه را امضاء و به مهر خود ممهور نمودند.
اين موافقتنامه در تاريخ دهم اوت 1960 برابر با نوزدهم مرداد ماه 1339 شمسي هجري در تهران در دو نسخه به زبانهاي فارسي و هندي و انگليسي تنظيم و امضاء گرديد و هر سه متن متساوياً معتبر ميباشند مگر در صورت بروز اختلاف كه متن انگليسي معتبر خواهد بود.
از طرف دولت شاهنشاهي ايران از طرف دولت هند