سفارشنامه مربوط به حمايت كارگران مهاجر در كشورها و سرزمينهاي توسعهنيافته
كنفرانس عمومي سازمان بينالمللي كار
كه بنا به دعوت هيأت مديره دفتر بينالمللي كار سي و هشتمين جلسه خود را در تاريخ اول ژوئن 1955 در ژنو منعقد ساخت پس از اخذ تصميم بهپذيرش بعضي پيشنهادات در خصوص حمايت كارگران مهاجر در كشورها و سرزمينهاي توسعهنيافته پنجمين فقره دستور جلسه و توافق نظر اينكپيشنهادات مزبور بايد به صورت يك سفارشنامه درآيد.
در روز 22 ژوئن سال 1955 سفارشنامه ذيل را كه ممكن است آن را سفارشنامه حمايت كارگران مهاجر (كشورهاي توسعهنيافته) 1955 ناميد موردپذيرش قرار ميدهد.
1 ـ تعريفات در موارد عمل
1 ـ اين سفارشنامه شامل ميشود به:
الف ـ كشورها و سرزمينهايي كه در آن جا تحول اقتصادي معاش بهاشكال مترقيتر اقتصاد بر اساس تحصيل دستمزد و متضمن پيشرفتهاي متفرقمراكز صنعتي و كشاورزي موجب نقل و انتقالهاي قابل توجه مهاجرتي كارگران و گاهي خانواده آنها ميشود.
ب ـ كشورها و سرزمينهايي كه از ميان آنها اين گونه نقل و انتقالهاي مهاجرتي كارگران هنگام مسافرت به خارج و بازگشت صورت ميگيرد چنانچهترتيبات موجود در اين گونه كشورها و سرزمينها به طور كلي نسبت به اشخاص مربوط در حين مسافرتشان حمايت كمتري نسبت به آن چه در اينسفارشنامه مصرح گرديده است مرعي دارند.
ج ـ كشورها و سرزمينهايي كه مقصد اين نقل و انتقالهاي مهاجرتي كارگران باشند چنانچه ترتيبات موجود در اين گونه سفارشنامه مندرج است مرعيدارند.
2 ـ از نقطه نظر مقاصد اين سفارشنامه اصطلاح "كارگر مهاجر" عبارت از هر كارگري است كه در اين گونه نقل و انتقالات مهاجرتي يا در داخل كشورهاو سرزمينهاي مذكور در تبصره (الف) بند يك فوق يا از آن كشورها و سرزمينها به داخل يا از ميان كشورها و سرزمينهاي مذكور در تبصره (ب) و (ج) بنديك فوق اعم از آن كه كارگر مورد بحث به كاري اشتغال يافته باشد يا در جستجوي كاري بوده يا براي تصدي كاري كه قبلاً تهيه شده سفر ميكنند وهمچنين صرف نظر از اين كه پيشنهاد كاري را پذيرفته باشد. اصطلاح "كارگر مهاجر" در مواردي كه قابل اطلاق باشد شامل هر كارگري است كه به طورموقت در حين خدمت يا در خاتمه آن بازگشت ميكند.
3 ـ از هيچ يك از مقررات و مندرجات اين سفارشنامه نبايد چنين استنباط نمود كه اشخاص حق خواهند داشت به طرف يك كشور يا سرزمين حركتكرده يا در آن كشور توقف كنند مگر آن كه مسافرت آنها طبق قوانين مربوط به مهاجرت يا ساير قوانين فوق آن كشور يا سرزمين باشد.
4 ـ مقررات اين سفارشنامه نميتواند هيچ گونه تأثير متناقضي نسبت به مقررات و روشهاي موجود ناشي از قوانين قراردادها و رسوم كه ممكن استبراي كارگران مهاجر شرايط بهتر و مناسبتري از آن چه در اين سفارشنامه مندرج است برقرار سازد داشته باشد.
5 ـ هر گونه تبعيضي عليه كارگران مهاجرين بايد از ميان برداشته شود.
2 ـ حمايت كارگران مهاجر و خانواده آنان حين مسافرت به خارج و هنگام بازگشت و قبل از دوران استخدام آنها
6 ـ (1) ـ به منظور حمايت كارگران مهاجر و خانواده آنان حين مسافرت بين نقطه عزيمت و محل كار و همچنين براي حفظ منافع مهاجرين و كشورهايا مناطقي كه مهاجرين از آنجا حركت ميكنند يا از ميان آنها ميگذرند يا به طرف آنها سفر ميكنند بايد ترتيبات لازم از طريق وضع قوانين و آييننامههايملي يا محلي و عقد موافقتنامهها بين دول و هر گونه وسايل ديگر اتخاذ نمود.
(2) ـ اين ترتيبات بايد شامل مسائل زير باشد:
الف ـ تهيه وسايل مكانيكي حمل و نقل شامل وسايل مسافربري عمومي براي كارگران مهاجر و خانواده آنها در مواردي كه از نقطه نظر طبيعيامكانپذير باشد.
ب ـ تهيه و ايجاد آسايشگاه در طول راه در فواصل مناسب به جهت سكني و استراحت و تحصيل غذا و آب و كمكهاي اوليه.
7 ـ هر گونه اقدام ضروري بايد به عمل آيد تا كارگران مهاجر بتوانند مسافرت خود را در شرايط مناسبي انجام دهند:
الف ـ در مورد كارگران استخدام شده يا قراردادي طبق آييننامههاي مربوط به استخدام يا قراردادهاي كار به ايجاد تعهد نسبت به آنها يا نسبت بهكارفرمابراي پرداخت هزينه سفر كارگران در صورت امكان خانوادههاي آنان.
ب ـ در موارد كارگراني كه بدون شركت در قرارداد يا قبول يك پيشنهاد قطعي كار به مسافرت ميپردازند به وسيله پيشبيني مقررات مبني بر تقليلمخارج سفر به حداقل.
8 ـ (1) ـ به منظور معاينه و بازرسي پزشكي كارگران مهاجر هنگام عزيمت براي استخدام يا آغاز كار و همچنين پايان خدمت ترتيبات لازم بايد اتخاذگردد.
(2) ـ در صورتي كه فقدان مأمورين پزشكي در بعضي مناطق مخصوص انجام اين معاينه پزشكي مضاعف را در مورد كارگران مهاجر غير ممكن سازدحق تقدم با كارگران ذيل خواهد بود:
الف ـ كارگران مهاجر مناطقي كه در آن جا بيماريهاي مسري و بيماريهاي دياري و يا محلي وجود دارد.
ب ـ كارگران مهاجري كه به كارهاي متضمن خطرهاي مخصوص جسماني اشتغال داشتهاند.
ج ـكارگران مهاجري كه مسافرت آنها طبق ترتيبات مخصوص استخدامي صورت گرفته باشد.
9 ـ (1) ـ چنانچه مقامات صلاحيتدار پس از مشاوره با سازمانهاي كارفرمايان و كارگران در صورت وجود متوجه شوند كه از نقطه نظر سلامتي كارگرانمهاجر لازم است مهلتي براي خو گرفتن و اعتياد به آب و هواي تازه منظور گردد. در آن صورت بايد ايجاد چنين مهلتي را بلافاصله قبل از شروع كاربراي خو گرفتن كارگران مخصوصاً كارگران قراردادي و استخدامي به آب و هواي اقليمي تأمين نمايند.
(2) ـ هنگام اخذ تصميم مبني به منظور داشتن مهلتي براي خوگرفته به آب و هواي تازه مقامات صلاحيتدار بايد به وضع آب و هوا ارتفاع و شرايطمختلف زندگي منطقهاي كه كارگران مهاجر در آنجا به كار گماشته خواهند شد توجه لازم را مبذول دارند و چنان چه برقرار كردن مهلتي را كه براي خوگرفتن كارگران لازم بدانند بايد طول مدت آن را بنا به اوضاع و احوال محلي تعيين كنند.
(3) در طول مدتي كه براي خو گرفتن كارگران منظور ميشود كارفرما بايد هزينه كافي معاش كارگران مهاجر و اعضاي خانواده آنان را كه مجاز بهتبعيتكارگران بودهاند بر عهده گيرد.
10 ـ به منظور تأمين حق بازگشت كارگران مهاجر در صورت امكان خانواده آنها به موطن خود در مدتي كه از طرف مقامات صلاحيتدار پس از مشاورهبا سازمانهاي كارفرمايان و كارگران چنانچه هر دو وجود داشته باشد تعيين ميگردد بايد اقداماتي به ترتيب ذيل معمول داشت:
الف ـ در صورتي كه كارگران مهاجر استخدام شده باشد يا از طرف استخدامكننده يا كارفرما اعزام گرديده باشد بازگشت او بايد به نقطهاي صورت گيردكه در آن جا استخدامش كردهاند يا از آن جا به محل اشتغال عزيمتش دادهاند هزينه اين بازگشت در تمام مواردي كه ذيلاً گفته ميشود به عهدهاستخدامكننده يا كارفرما خواهد بود:
1 ـ در صورتي كه كارگر به واسطه بيماري يا وقوع حادثه در اثناي مسافرت به محل اشتغال توانايياش را از دست بدهد.
2 ـ در صورتي كه پس از معاينه پزشكي معلوم شود كه كارگر براي استخدام مناسب نيست.
3 ـ در صورتي كه استخدام كارگر پس از عزيمت او به علل و جهاتي كه از مسئوليت كارگر خارج ميباشد صورت بگيرد.
4 ـ در صورتي كه مقامات صلاحيتدار اطلاع حاصل كنند كه استخدام يا اعزام كارگر براي استخدام در نتيجه مشتبه كردن يا خطا و اشتباهي انجامپذيرفته يا
ب ـ چنانچه كارگر مهاجر در يك قرارداد استخدام شركت يافته و بهوسيله كارفرما يا هر شخص كه از طرف كارفرما تعيين شده باشد به محل كار اعزامگرديده باشد بازگشت او و اعضاي خانواده او كه به همان طريق انتقال يافتهاند بايد به محلي صورت گيرد كه در آن جا استخدامش كردهاند يا از آن جا بهمحل اشتغال عزيمتش دادهاند و هزينه اين بازگشت در تمام موارد ذيل به عهده كارفرما خواهد بود:
1 ـ در صورتي كه دوره خدمت مصرح در قرارداد پايان يافته باشد.
2 ـ در صورتي كه قرارداد به واسطه عدم توانايي كارفرما به اجراء و انجام قرارداد خاتمه داده شود.
3 ـ در صورتي كه قرارداد به واسطه عدم توانايي كارگران مهاجر بهاجراء و انجام قرارداد و در نتيجه بيماري يا حادثه پايان داده شود.
4 ـ در صورتي كه قرارداد با توافق طرفين خاتمه پذيرد.
5 ـ در صورتي كه قرارداد بنا به درخواست يكي از طرفين خاتمه داده شود مگر آن كه مقامات صلاحيتدار به نحو ديگر تصميم بگيرند.
11 ـ مقامات صلاحيتدار بايد توجه مساعدتآميزي به مسئله حق و شرايط بازگشت كارگران مهاجر يا اعضاء خانواده آنان كه به وسيله كارفرما يا نمايندهاو به محل اشتغال انتقال نيافته مبذول دارند.
12 ـ در صورت درگذشت يك كارگران مهاجر اعضاي خانواده او بايد اين حق را داشته باشند كه در طي مدتي كه از طرف مقامات صلاحيتدار پس ازمشاوره با سازمانهاي كارفرمايان و كارگران در صورت وجود هر دو سازمان تعيين ميگردد به همان محلي كه كارگر در آن جا استخدام گرديد يا از آنجا بهمحل كار اعزام شده به هزينه كارفرما يا استخدامكننده تحت شرايط زير مراجعت كنند:
الف ـ در صورتي كه به آنها اجازه داده شده باشد كه كارگر را به محل خدمت او تبعيت كنند.
1 ـ در صورتي كه درگذشت كارگر در حين مسافرت به محل خدمت روي داده باشد. يا
2 ـ كارگر متوفي در قرارداد استخدامي با كارفرما شركت يافته باشد يا
ب ـ در موارد ديگر به نحوي كه از طرف مقامات صلاحيتدار طبق بند 11 فوق تصميم گرفته شود.
13 ـ (1) ـ كارگران مهاجر بايد مجاز باشند كه از حق بازگشت بهموطن خود به هزينه كارفرما صرف نظر كنند.
صرف نظر نمودن از اين حق بايد در ظرف مدت و به طريقي كه از طرف مقامات صلاحيتدار پس از مشاوره با سازمانهاي كارگران و كارفرمايان درصورت وجود هر دو سازمان تعيين گردد انجام پذيرد و فقط در پايان مدت معين قطعيت خواهد يافت.
(2) ـ كارگران مهاجر بايد آزادي داشته باشند حق بازگشت خود را براي مدتي كه از طرف مقامات صلاحيتدار تعيين گردد به تأخير اندازند.
14 ـ در صورت وجود قراردادهاي نمونه كار كه تحت نظر مقامات دولتي يا دولتهاي مربوط به منظور انعقاد بين كارفرمايان و كارگران مهاجر تدوينشده باشد نسبت به مواد و شرايط آن قراردادها بايد با نمايندگان كارفرمايان و كارگران ذينفع و همچنين نمايندگان سازمانهاي مربوط آنها اگر اين سازمانهاوجود داشته باشند امكان مشاوره شود.
15 ـ (1) ـ به منظور اشتغال مناسب كارگران مهاجر بايد ترتيباتي اتخاذ گردد.
(2) ـ اين ترتيبات بايد در صورت اقتضا شامل باشد به ايجاد يك سيستم امور استخدامي عمومي متضمن.
الف ـ يك اداره مركزي براي يك كشور يا يك منطقه به طور كلي و شعباتي هم در مناطقي كه كارگران معمولاً از آن جا مهاجرت ميكنند و هم در مراكزاستخدامي تا بدان وسيله فرصتهايي براي جمعآوري اطلاعات استخدامي و توزيع منظم آنها در نقاطي كه معمولاً كارگران از آن جا بهمراكز استخداميروي ميآورند فراهم گردد.
ب ـ اتخاذ ترتيبات لازم با دواير استخدامي ساير كشورها و مناطقي كه كارگران معمولاً از يك ناحيه معيني به آنجا مهاجرت ميكنند تا بدان وسيلهاطلاعات مربوط به فرصتهاي مشاغل متداول جمعآوري شود.
ج ـ ايجاد و استقرار تسهيلات مربوط به راهنمايي حرفهاي در صورت امكان و اتخاذ ترتيبات لازم جهت تشخيص و تعيين تناسب عمومي كارگرانبراي مشاغل مخصوص.
د ـ در صورت امكان تقاضاي همكاري و مشاوره سازمانهاي كارگري در مورد تأسيس و اجراي سيستم مورد بحث.
3 ـ اقدامات مربوط به انصراف از نقل و انتقالهاي مهاجرتي غير مطلوب به نفع كارگران مهاجر و نواحي و كشورهاي اصلي آنان.
16 ـ سياست و روش عمومي بايد مبني بر اين باشد كه از مهاجرت كارگران هنگامي كه از نقطه نظر منافع كارگران مهاجر و مناطقي و كشورهاي اصليآنان غير مطلوب به نظر آيد به وسيله اقداماتي متضمن بهبود شرايط زندگي و بالا بردن سطح زندگي در مناطقي كه مهاجرت معمولاً از آن جا آغازميشود انصراف حاصل شود.
17 ـ اقداماتي كه براي تأمين اجراي سياست مشروح در بند گذشته معمول ميگردد بايد شامل باشد به:
الف ـ در مناطقي كه از آن جا مهاجرت آغاز ميگردد طرح برنامههاي توسعه اقتصادي و آموزش حرفهاي به منظور استفاده كاملتر از نيروي انسانيموجود و منابع طبيعي و مخصوصاً هر گونه اقدامي كه منجر به ايجاد مشاغل جديد و منابع عايدي جديد براي كارگراني كه معمولاً تمايل بهمهاجرتدارند گردد.
ب ـ در مناطقي كه مهاجرت به آن جا صورت ميگيرد استفاده عاقلانه بيشتري از نيروي انساني و افزايش قوه توليد به وسيله تشكيلات بهتر كار پرورشبهتر و توسعه مكانيزه كردن يا ساير اقدامات به نحوي كه اوضاع محلي ايجاب نمايد.
ج ـ تجديد استخدام در مناطقي كه در آن جا خروج كارگر ممكن است آثار و نتايج نامطلوبي نسبت به سازمانهاي اجتماعي و اقتصادي و بهداشتي ـرفاه و آسايش و پيشرفت و ترقي سكنه مربوط داشته باشد.
18 ـ دولتهاي كشورها و مناطق مبداء و مقصد كارگران مهاجر بايد در طريق تقليل تصاعدي نقل و انتقالهاي مهاجرتي غير منطبق با مقررات و آييننامههنگامي كه اين گونه نقل و انتقالها از نقطه نظر منافع كارگران مهاجر و كشورها و مناطق اصلي آنان غير مطلوب به نظر آيد مهاجرت نمايند. تا آن هنگامكه موجبات و علل اين گونه مهاجرتهاي خلاف مقررات پايدار ميباشد دولتهاي مربوط بايد تا جايي كه موجه و مطلوب باشد نظارتهاي مقتضي رانسبت به مهاجرت داوطلبانه و همچنين استخدامي متشكل برقرار سازند. اين تقليل و نظارت ممكن است به وسيله اتخاذ ترتيبات در حدود مقتضياتمحلي و منطقهاي و قراردادهاي دوجانبه انجام پذيرد.
19 ـ در حين آن كه مهاجرتهاي خلاف مقرراتي ادامه دارد دولتهاي مربوط بايد تا حدي كه قابل اجرا باشد براي كارگراني كه تحت اين گونه شرايطمهاجرت ميكنند حمايتهاي پيشبيني شده در اين سفارشنامه را تأمين نمايند.
4 ـ حمايت كارگران مهاجر در طي دوران استخدام
تثبيت كارگران مهاجر
50 ـ غير از مواردي كه استقرار دائمي كارگران مهاجر وضوحاً عليه منافع آنان و خانواده آنها يا كشور و سرزمينهاي مربوط باشد در اين صورت سياستعمومي بايستي مبني به رأي باشد كه كارگران و خانواده آنها را بهوسيله ترتيبات مقتضي و به خصوص ترتيبات مذكور در قسمت 4 و بندهاي 51 ـ 52و 53 اين سفارشنامه در مراكز اشتغال يا مجاور آنها استقرار دهند.
51 ـ به طوري كه در بند 3 ذكر گرديد از هيچ يك از مندرجات اين سفارشنامه نبايد چنين استنباط نمود كه اشخاص حق خواهند داشت بهطرف يككشور يا سرزميني حركت كرده يا در آن جا توقف كنند مگر آن كه اين عمل طبق قوانين مهاجرت يا قوانين ديگر آن كشورها و سرزمينهاي صورت گيرد.معذالك اگر چنين عملي بر خلاف سياست كشور مربوط نباشد مقامات صلاحيتدار بايد براي كارگران مهاجر كه مدت اقامت آنها در كشوري كه به آنمهاجرت كردهاند كمتر از پنج سال نباشد كليه فرصتهاي لازم را براي حصول تبعيت كشور مورد مهاجرت فراهم سازند.
52 ـ (1) ـ در صورتي كه استقرار دائمي كارگران مهاجر در محل اشتغال يا نزديك آن امكانپذير باشد ترتيبات لازم جهت تشويق استقرار دائمي آنهابايد اتخاذ شود.
(2) ـ اين ترتيبات بايستي شامل باشد به:
الف ـ تشويق استخدام كارگران مهاجر كه خانواده خود را همراه دارند.
ب ـ اعطاي تسهيلات در صورت امكان و درخواست به منظور امكان تأسيس سازمان اجتماعي مقتضي در محل اشتغال يا مجاور آن.
ج ـ تهيه خانه و مسكن طبق مقياسهاي مصوبه و بهاي مناسب جهت تشويق و پيشرفت استقرار دائمي خانوادهها.
د ـ اختصاص زمين كافي براي توليد خواربار در صورت امكان و تقاضا.
و ـ در صورت فقدان تسهيلات مناسبتر و چنان چه امكانپذير و مورد تقاضا باشد ايجاد دهكدهها و اقامتگاه براي كارگران مهاجر دست از كار كشيده در نقاطي كه براي آنها امكان كمك به تحصيل معاش خودشان فراهم باشد.
6 ـ اجراي سفارشنامه
53 ـ مقامات صلاحيتدار بايد مقرراتي جهت نظارت سرويس يا سرويسهاي اداري مقتضي به اشتراك و همكاري سازمانهاي كارفرمايان و كارگران درصورتي كه هر دو وجود داشته باشند نسبت به اجراي ترتيبات مربوط به حمايت كارگران مهاجر مورد بحث اين سفارشنامه وضع نمايند.
54 ـ سرويس يا سرويسهاي مقتضي اداري موظفند مخصوصاً در مواردي كه كارگران مهاجر آشنا به مقررات و شرايط استخدام ـ زبان ـ آداب و رسومبا پول رايج در منطقه اشتغال نباشند رعايت هر گونه خط مشي و جريان مربوط به شركت در قراردادهاي استخدامي را تأمين نموده و يقين حاصل كنندكه هر يك از كارگران مقررات و شرايط استخدام مواد قرارداد خود و جزئيات مربوط به نرخها و پرداخت دستمزد را به خوبي دريافته از ادامه و با داشتنعلم اين مقررات و شرايط را پذيرفته است.
55 ـ هر يك از اعضاي سازمان بينالمللي كار موظف است در فواصل مقتضي و طبق تقاضاي هيأت مديره گزارشي مبني به وضع قانون و روش عمليدر كشورها و سرزمينهايي كه آن عضو مسئول مسائل مورد بحث اين سفارشنامه نسبت به آن كشورها و سرزمينها ميباشد به دفتر بينالمللي كار ارسالنمايند. اين گزارشها بايد حدود ترتيب اثري را كه به مقررات اين سفارشنامه داده شده يا در نظر است داده شود و اصلاحاتي كه نسبت بهموارد آن لازمداشته شده يا ممكن است لازم دانسته شود تا اين كه بتوان آنها را پذيرفت و به مورد اجرا گذاشت نشان دهد.
56 ـ كشورهاي عضو سازمان بينالمللي كار كه مسئول مناطق و نواحي غير مركزي ميباشند بايد در حدود صلاحيت خود هر گونه اقدامي را به منظورتأمين اجراي مؤثر حداقل مقياسات مصرحه در اين سفارش در آن مناطق و نواحي به عمل آورند و مخصوصاً بايد اين سفارشنامه را به نظر مقام يامقاماتي كه صلاحيت مؤثر ساختن حداقل مقياسهاي مذكور را در اين گونه مناطق و نواحي دارند برسانند.
شرح فوق متن موثق سفارشنامهاي است كه در سي و هشتمين جلسه كنفرانس عمومي سازمان بينالمللي كار منعقد در ژنو كه به تاريخ 23 ژوئن 1955پايان يافته مورد پذيرش قرار گرفته است با ايمان به مراتب بالا امضاء خود را در اين روز 19 ژوئيه 1955 الصاق ميكنم.
رييس كنفرانس مدير كل دفتر بينالمللي كار
ف ـ كارچياالديل داويد مورس
[امضاء]
متن توصيهنامه فوق مشتمل بر شش قسمت (56 بند) ضميمه قانون راجع به اجازه قبول و اجراي اصول پيشنهادي توصيهنامه بينالمللي شماره 100 درخصوص حمايت از كارگران مهاجر بوده و صحيح است.
رييس مجلس شوراي ملي ـ رضا حكمت