ماده 1ـ
در اين آييننامه، واژه ها و عبارات زير در مفاهيم مربوط به كار مي روند:
الف ـ حريم قانوني راه و راهآهن:
محدودهاي از اراضي بستر و حاشيه راه و راهآهن است كه توسط مراجع ذيصلاح و از جمله كميسيون موضوع ماده تصويبنامه شماره 1672 مورخ 4/2/1346 هيأت وزيران تعيين يا افزايش آنها بر اساس جدول و كروكي پيوست به تصويب كميسيون مذكور رسيده و يا برسد.
ب ـ وجوه: هزينهاي است كه وزارت راه و ترابري براي صدور مجوز ايجاد هرگونه ساختمان، ديواركشي و تأسيسات به عمق يكصد متر از منتهياليه حريم راه و راهآهن برآورد و به صورت يكجا يا به طور اقساط دريافت ميدارد.
ج ـ ترافيك سبك: ترافيك با تردد تا دو هزار وسيله نقليه در روز.
د ـ ترافيك متوسط: ترافيك با تردد از دو هزار تا پنج هزار وسيله نقليه در روز.
هـ ـ ترافيك سنگين: ترافيك با تردد بيش از پنج هزار وسيله نقليه در روز.
و ـ محدوده شهر: محدوده قانوني شهرها است كه توسط مراجع ذيصلاح تعيين شده يا ميشود.
ماده 2ـ
صدور مجوز براي ايجاد هرگونه ساختمان و ديواركشي و تأسيسات و نظائر آن به عمق يكصد متر از انتهاي حريم راهها و راهآهنهاي كشور با رعايت موارد زير مجاز است:
الف ـ صدور هرگونه مجوز براي ايجاد مستحدثات به هر صورت در مجاورت ابنيه فني راه يا راهآهن نظير پل (با دهانه 10 متر و بالاتر) تونل، ديوار حائل، ديوار ضامن، گالري بهمنگير، پاسگاههاي پليس راه، پاركينگ، تقاطعهاي همسطح و غيرهمسطح و نظائر آنها در فاصله 100 تا 250 متر در طول محور راه حسب مورد قبل و بعد از آنها ممنوع است. ايجاد تأسيسات خدمات زيربنايي حسب مورد با مجوز وزارت راه و ترابري مجاز ميباشد.
ب ـ صدور مجوز براي ايجاد مستحدثات در زمينهايي كه داراي كاربري كشاورزي هستند (كليه زمينهايي كه به موجب قوانين و ضوابط جاري، زمين كشاورزي يا باغ شناخته شده و تبديل آنها منع قانوني دارد) ممنوع است مگر اينكه مالك اراضي، مجوز لازم مبني بر بلامانع بودن تبديل اراضي كشاورزي را از مراجع ذيربط اخذ و ارائه نمايد. ايجاد مستحدثاتي مثل خانه باغي، تلمبهخانه، حفر چاه و نظائر آن فقط در چارچوب و حدود مجاز همان مقررات و با اخذ مجوز از وزارت راه و ترابري بلامانع است.
تبصره ـ محصور كردن اراضي كشاورزي و باغات به ارتفاع حداكثر يك متر با مجوز و طبق مشخصاتي كه وزارت راه و ترابري تعيين ميكند بعد از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي بلامانع است.
ج (اصلاحي 5/5/1384) ـ هرگونـه ساخت و سـاز به استثناء تأسيسات زيربنـايي در اراضي واقع در نوار به عرض سي متـر براي راهـها و راهآهنهـاي كشور و به عـرض پانزده متر براي راههاي استانهاي گيلان، مازندران و گلستان به استثناء آزاد راهها و محورهاي موجود رشت ـ قزوين، تهران ـ رودهن ـ آمل، رودهن ـ قائمشهر و كرج ـ چالوس از ابتداي محدوده يكصد متري ممنوع خواهد بود.
تبصره 1ـ در مواردي كه عرض نوار ياد شده براي تأسيسات زيربنايي بر اساس معيارهاي فني و مهندسي كافينباشد، با هماهنگي وزارت راه و ترابري استفاده بيش از نوار ياد شده بلامانع است.
تبصره 2ـ براي حفظ حقوق مالكان اراضي واقع در محدوده با كاربري تأسيسات زيربنايي، هرگونه تصرف و استفاده از اراضي مذكور، براي كليه متقاضيان منوط به رعايت قوانين مربوط از جمله لايحه قانوني نحوه خريد و تملك اراضي و املاك براي اجراي برنامههاي عمومي، عمراني و نظامي دولت ـ مصوب 7/11/1358 ـ شوراي انقلاب است.
دـ براي ايجاد مستحدثاتي نظير شهركهاي صنعتي و مسكوني، مجتمعهاي خدماتي و رفاهي در خارج از محدوده قانوني شهرها مرجع صدور مجوز با رعايت مفاد اين آييننامه، مجوز صادر مينمايد.
تبصره 1ـ واحدهاي خدماتي و رفاهي از قبيل جايگاه فروش مواد روغني و سوختي، تعميرگاه وسائط نقليه، هرگونه فروشگاه، هتل و متل و نظائر آنها در قالب مجتمعهاي خدماتي و رفاهي و در مكانهايي كه وزارت راه و ترابري در چارچوب قانون اجازه واگذاري امتياز سرقفلي و مشاركت غرف و فروشگاههاي پايانههاي عمومي بار و مسافر و مجتمعهاي خدمات رفاهي بينراهي ـ مصوب 1377ـ تعيين نموده يا مينمايد، مستقر و احداث ميشوند.
تبصره 2ـ ايجاد هرگونه مستحدثات در محدوده يكصد متري بعد از حريم راهها در موارد زير ممنوع است:
1ـ در سمت ديگر راههايي كه روستاها در يك سمت آنها قرار گرفتهاند.
2ـ در ضلع خارجي كمربنديها و كنارگذرها.
3ـ در نقاطي كه محدوديت ديد وجود دارد يا ايجاد مستحدثات جديد باعث كاهش زاويه و محدوده ديد گردد.
4ـ بين دو باند رفت و برگشت جدا از هم.
ه ـ در تهيه طرح جامع، تفصيلي و هادي شهرها يا بازنگري طرحهاي موجود، رعايت مفاد اين آييننامه الزاميبوده و هرگونه تغيير در آن تغيير اساسي محسوب ميشود.
و (اصلاحي 24/5/1386) ـ حدود محور راه و يا حريم آن كه از داخل روستا عبور مينمايد به شرح زير تعيين ميگردد:
1ـ حريم قانوني راه بايد كاملاً حفظ شود.
2ـ احداث مستحدثات در محدوده يكصد متري بعد از حريم راه عيناً مطابق طرح هادي روستا با رعايت ضوابط و مقررات مربوط انجام ميشود.
تبصره (اصلاحي 24/5/1386) ـ در روستاهاي فاقد طرح هادي كه محدوده آنها تعيين نشده است، نظر بنياد مسكن انقلاب اسلامي جهت تعيين محدوده ملاك عمل ميباشد.
زـ به منظور تأمين حداكثر ايمني براي راهها و راهآهنهاي كشور لازم است، در صدور مجوز به نحوي عملشود كه بعد از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي با توجه به موقعيت محل و زمين، به ترتيب محوطه يا فضاي سبز، پاركينگ و سپس بنا و اعياني قرار گيرند.
ح ـ نصب نورافكن يا پروژكتور و هرگونه تابلو اعم از تبليغاتي يا غير آن به هر كيفيت در محدوده موضوع اين آييننامه، برابر ضوابطي است كه وزارت راه و ترابري تعيين و اعلام مينمايد.
ماده 3ـ
كليه مستحدثاتي كه قبل از تصويب قانون اصلاح قانون ايمني راهها و راهآهن ـ مصوب 1379ـ در خارج از حريم و در محدوده يكصد متر بعد از حريم راهها و راهآهن هاي كشور با اخذ مجوز از مراجع ذيربط در حال احداث ميباشند در موارد زير ملزم به تطبيق وضعيت خود هستند:
الف ـ ممنوعيت ايجاد مستحدثات در نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي (در مواردي كه هنوز كار اجرائي شروع نشده است).
ب ـ تجديدنظر در جانمايي اعياني براي تأمين بيشترين فاصله اعياني از نوار با كاربري تأسيسات زيربنايي (در مواردي كه هنوز كار اجرائي شروع نشده است).
ج ـ تأمين دسترسي مناسب.
ماده 4ـ
به وزارت راه و ترابري اجازه داده ميشود در قبال صدور مجوز طبق مفاد اين آييننامه نسبت به وصول وجوهي به شرح زير از كليه متقاضيان ايجاد مستحدثات اقدام نمايد. وجوه اخذ شده به حساب خزانه واريز و صد در صد آن به منظور ايمنسازي راهها به مصرف ميرسد.
الف ـ مبلغ پايه به ازاء هر متر طول ديوارحداكثر به ارتفاع يك متر يا حصار يا نظائر آن 750 ريال.
ب ـ مبلغ پايه به ازاء هر مترمربع عرصه به استثناء اراضي كشاورزي 1000 ريال.
ج (اصلاحي 5/5/1384) ـ مبلغ پايه به ازاء هر مترمربع اعيان به استثناء مجتمعهاي خدمات رفاهي بينراهي، منازل مسكوني روستاييان و تأسيسات كشاورزي نظير خانه باغي و تلمبه خانه مبلغ 3000 ريال.
ماده 5ـ
وزارت راه و ترابري موظف است در جهت ارتقاء كيفيت فضاي اطراف راهها از طريق مطالعه، مسائلي نظير مالكيت اراضي موجود در طرح، وضعيت موجود كاربريها و مستحدثات، مسائل زيست محيطي، ميراث فرهنگي، ايجاد منظر مناسب، ويژگيهاي توپوگرافي، اجتماعي و اقتصادي ظرفيتهاي هر ناحيه، تعيينكاربري مناسب، ضمن برنامهريزي و ارائه ضوابط لازم نسبت به تهيه «طرح هدايت و ساماندهي فضايي براي هر يك از راههاي كشور» اقدام نمايد.
ماده 6ـ
راههاي روستايي از شمول اين آييننامه مستثني مي باشند.