در اجراي بندهاي(ب) و (ج) ماده 2 قانون تبديل شوراي سرپرستي زندانها و اقدامات تأميني و تربيتي كشور به سازمان زندانها و اقدامات تأميني و تربيتي كشور مصوب 6/11/1364 مجلس شوراي اسلامي و با اختيار حاصل از ماده 9 قانون مذكور آييننامه اجرائي مددكاري اجتماعي سازمان مذكور به شرح ذيل تصويب ميگردد:
ماده 1 ـ تعاريف:
الف) مددكاري عبارت است از:
تلاش در جهت فراهم نمودن زمينه هدايت معنوي و مادي مددجو و شناخت تواناييها و مشكلات مددجو و سعي در بهرهور نمودن استعدادها و چارهجوئي نارسائيها و مشكلات رواني، اجتماعي و اقتصادي مددجو و تلاش در جهت تطبيق مقتضيات اجتماعي با شرايط فردي مددجو، فراهم آوردن شرايط پذيرش اجتماعي مددجو و سازگاري اجتماعي وي.
ب) مددكار ـ فردي است كه به دانش مددكاري و علوم اجتماعي و مهارت در تنظيم روابط انساني مجهز است و خدمات مددكاري انجام ميدهد.
د) مددجو ـ مددجويان موضوع اين آييننامه عبارتند از كليه افرادي كه بر اساس تصميم مراجع ذيصلاح قانوني در زندانها، بازداشتگاهها، كانونهاي اصلاح و تربيت و مراكز اقدامات تأميني و مؤسسات وابسته به سازمان زندانها نگهداري ميشوند و نيز محكومان آزاد شدهاي كه به مراكز مراقبت بعد از خروج معرفي شدهاند و حسب اعلام خود آنان يا مديران واحدهاي ذيربط سازمان زندانها، نياز به رسيدگي، مساعدت يا مراقبت دارند.
ماده 2 ـ اصول مددكاري اجتماعي
اصولي كه بايد در امر مددكاري رعايت گردد عبارتند از:
الف) اصل قبولي يا پذيرش مددجو: مددكار موظف است در هر شرايطي صرفنظر از جنبههاي عقيدتي، نژادي، مالي و غيره مددجو را بپذيرد.
ب) اصل برقراري ارتباط يا ايجاد رابطه: مددكار سعي مينمايد با برقراري ارتباط (فردي) مددجو را مورد شناسائي، تشخيص و بازتواني قرار دهد.
ج) اصل توجه به كرامت انساني و حفظ شخصيت فردي: مددكار مددجوي خود را فارغ از خصوصيات و اوصاف بروني و دروني پذيرا ميباشد و نيازها و عواطف و شخصيت وي را محترم ميشمارد.
د) اصل مشاركت در فعاليتها: مددكار بايد تلاش نمايد كه مددجويان را در فعاليتهاي گوناگون شركت دهد تا از اين طريق زمينه بروز استعدادها و خود شكوفايي مددجو فراهم گردد.
ه ( اصل رازداري حرفهاي: رازداري حرفهاي به عنوان مهمترين ركن در مددكاري اجتماعي به منظور برقراري اعتماد رعايت ميشود.
و) اصل خودآگاهي مددكار: مددكار بايد نسبت به ضعفها و نقاط قوت خود، آگاه بوده از قضاوت ارزشي و يا دخالت دادن احساسات و افكار خود در رابطه حرفهاي خودداي نمايد.
ز) اصل آزادي فكر و بيان آزادانه افكار: مددكار با ايجاد محيط صميمي و رفتار صريح و بيان آزادانه افكار خود امكان بيان عقايد و اظهار دردها و كمبودها و نيازها را براي مددجو فراهم نمايد و خطر طرد شدن، تحقير و يا مورد خيانت واقع شدن را در مددجو از بين ببرد و بدين ترتيب احساس امنيت را در وي تقويت نمايد.
ماده 3 ـ اهداف مددكاري اجتماعي
از جمله اهداف مدددكاري اجتماعي عبارتنداز:
الف) ايجاد زمينههاي لازم در جهت اصلاح، تربيت و تهذيب مددجويان با استفاده از كارشناسان امور فرهنگي با تكيه به فرهنگ غني اسلامي و دانش رفتارشناسي انساني.
ب)پيشگيري از آثار سوء ناشي از محبوس شدن فرد.
ج) تلاش در جهت بازسازي شخصت مددجويان با بهرهوري از سنجش استعدادها و ظرفيتهاي آنان.
د) تلاش در جهت تغيير و تعديل تفكر مددجو و كمك به مددجو در جهت پي بردن به واقعيتهاي زندگي.
ه ( ايجاد روحيه صبر و توكل و اميد به آيندهاي روشن و تلاش در جهت رشد استعدادهاي نهفته به منظور تقويت اعتماد به نفس.
و) فراهم نمودن فرصت براي مسؤوليتپذيري مددجويان و كمك به آنان به منظور شناخت بيشتر با استفاده از امكانات بالقوه و بالفعل.
ز) آمادهسازي زمينههاي بازگشت مجدد مددجويان به زندگي اجتماعي و تسهيل شرايط پذيرش آنان در محيط خارج از زندان.
ح) شناسايي امكانات حرفهاي و استعدادهاي هنري و علمي و فني مددجو و پيشنهاد طرق بازتواني و اشتغال و خودكفايي مالي مددجو.
ماده 4 ـ وظائف مددكاران اجتماعي
وظائف مددكاران اجتماعي به شرح ذيل است:
الف) تنظيم و تشكيل پرونده شخصيتي مددجويان.
ب)بررسي مسائل و مشكلات خانواگي و اجتماعي و رفتاري مددجويان و راهنمائي و ارشاد و ارائه نظرات مشورتي از طريق مصاحبه، مشاوره و راهنمايي و....
ح) ارائه نظرات كارشناسي به شوراي طبقهبندي و انضباطي زندان.
د) ارائه پيشنهاد در مورد اعطاء ملاقات مددجويان با خانواده و ساير اشخاص به رئيس زندان.
ه ـ تشويق و ترغيب مددجويان به شركت در فعاليتهاي گروهي در زندان.
و) ارائه نظرات مشورتي به كارشناسان، مسؤولين زندان مقامات قضائي در جهت رفع مشكلات مددجويان با رعايت اصل سلسله مراتب.
ز) ارائه نظرات مشورتي درخصوص مددجويان آزاد شده به مراجع ذيصلاح حسب ضرورت.
ح) شناسايي و اظهارنظر در خصوص مددجويان واجد شرايط جهت معرفي به مراكز مراقبت بعد از خروج به مؤسسات خدمات اجتماعي حسب ضرورت.
ط) بررسي وضعيت معيشتي و خانوادگي مددجويان از طريق مصاحبه با خانواده آنان و عندالاقتضاء، تهيه گزارش از وضعيت زندگي خانوادگي مددجو پس از هماهنگي با رئيس زندان.
ي) جستجوي راهحلها، بهرهگرفتن از عواطف در كار، يادگيري و تمرين مهارتهاي جديد.
ك) همكاري وتشريك مساعي با مسؤولان و كاركنان ادارات روابط عمومي و فرهنگي تربيتي و ساير مراجع ذيربط.
ل) همكاري با روانپزشكان و روانشناسان تربيتي به منظور شناخت علل ناسازگاري و ناراحتيهاي رواني مددجويان.
م) ارتباط با مسؤولان قضائي ، اداري، اجرائي و انتظامي به منظور رفع مشكلات مددجو در حدود قوانين و مقررات مربوط، بعد از آزادي مددجو از زندان.
ن) مذاكره با شكات مددجويان و تلاش در جهت جلب رضايت آنان.
س) اتخاذ تدابير لازم به منظور شناسايي مددجويان نيازمند جهت معرفي به انجمن حمايت از زندانيان و ساير مؤسسات حمايتي به منظور دريافت هر گونه كمك.
ع) شناسايي و جلب همكاري افراد خير داوطلب جهت كمك به مددجويان و معرفي آنان به مراجع ذيصلاح.
ف) نظارت بر نحوه فعاليت مددياران اجتماعي و بررسي پيشنهادات آنان.
ص) شناسايي مددجويان نيازمند به امكانات توانبخشي و معرفي آنان به واحدهاي مربوطه حسب ضرورت.
ق) تشكيل جلسات گروهي با مددجويان و استفاده از راهكارهاي مناسب جهت ريشهيابي و حل مسائل و مشكلات آنان.
ماده 5 ـ
مددكاران بايد طبق سوگندنامه زير سوگند يادكنند. متن سوگندنامه را امضاء نمايند.
ماده 6 ـ وظائف مددياران اجتماعي
وظائف مددياران اجتماعي عبارتند از: اجراي وظائف محوله از سوي مدير زندان، مددكار مافوق از جمله امور ذيل:
الف) كمك به تشكيل و تنظيم پرونده شخصيتي مددجويان با نظارت مددكار اجتماعي حسب ضرورت.
ب) كمك به مددكاران اجتماعي در تشكيل جلسات گروهي با مددجويان و استفاده از راهكارهاي مناسب جهت ريشهيابي و حل مسائل و مشكلات آنان با نظارت مددكار اجتماعي.
ج) تشريك مساعي در درك و تشخيص مشكل مددجويان با مددكار اجتماعي.
د) كمك به پيگيري پرونده قضائي مددجويان و عنداللزوم مطالعه آن با ارائه معرفي كتبي از زندان با نظارت مددكار اجتماعي.
ه )كمك به مددكار اجتماعي در خصوص جلب رضايت شكات.
و) نگهداري و طبقهبندي كليه گزارشها، تشكيل پرونده وانجام ديگر مكاتبات مربوط.
ز) جمعآوري درخواستهاي مددجويان و ارائه آن به مددكاران اجتماعي.
ماده 7 ـ تشكيلات
1 ـ در هر زندان واحد مددكاري با حضور تعداد كافي مددكار و مدديار تشكيل ميشود.
2 ـ نظرات كارشناسي مددكاران بايد به طور جدي ملحوظ نظر شوراي طبقهبندي زندان و قاضي ناظر زندان قرار گيرد.
3 ـ محاكم و قضات اجراي احكام به هنگام پيگيري مشكلات مددجويان، بايد حرمت مددكاران را محفوظ داشته و نظارت آنان را استماع و در حد مقدورات قانوني مورد عمل قرار دهند.
4 ـ آزادي مشروط زندانيان و عفو و تخفيف مجازات زندانيان و همچنين مرخصي و ملاقات آنان در مواقعي كه مددكاران اجتماعي تشخيص مي دهند توسط رئيس زندان پيگيري خواهد شد.
5 ـ انجمن حمايت زندانيان، اداره بهزيستي و ساير مؤسسات خيريه در حد مقدورات با مددكاران اجتماعي همكاري مي كنند.
ماده 8 ـ
واحد مددكاري آمار فعاليتهاي ماهيانه خود را در 3 نسخه تهيه و به مدير واحد خود، اداره كل اقدامات تأميني در سازمان زندانها و اقدامات تأميني و تربيتي كشور و رئيس دادگستري حوزه قضائي ارسال مي نمايد.
ماده 9 ـ
بودجه واحد مددكاري در بودجه ساليانه هر اداره كل منظور و از محل اعتبارات مصوب پرداخت ميشود.
ماده 10 ـ
اين آييننامه مشتمل بر 9 ماده و 4 تبصره بنا به پيشنهاد وزير دادگستري و رئيس سازمان زندانها در تاريخ 26/6/1379 به تصويب رئيس قوه قضائيه رسيد.