ماده 1ـ
اختراع نتيجه فكر فرد يا افراد است كه براي اولين بار فرآيند يا فرآوردهاي خاص را ارائه ميكند و مشكلي را در يك حرفه, فن, فناوري, صنعت و مانند آنها حل مينمايد.
ماده 2ـ
اختراعي قابل ثبت است كه حاوي ابتكار جديد و داراي كاربرد صنعتي باشد.
ابتكار جديد عبارت است از آنچه كه در فن يا صنعت قبلي وجود نداشته و براي دارنده مهارت عادي در فن مذكور معلوم و آشكار نباشد و از نظر صنعتي, اختراعي كاربردي محسوب ميشود كه در رشتهاي از صنعت قابل ساخت يا استفاده باشد.
مراد از صنعت, معناي گسترده آن است و شامل مواردي نظير صنايعدستي, كشاورزي, ماهيگيري و خدمات نيز ميشود.
ماده 3ـ
گواهينامه اختراع سندي است كه اداره مالكيت صنعتي براي حمايت از اختراع صادر ميكند و دارنده آن ميتواند از حقوق انحصاري بهرهمند شود.
ماده 4ـ
موارد زير از حيطه حمايت از اختراع خارج است:
الف ـ كشفيات, نظريههاي علمي, روشهاي رياضي و آثار هنري.
ب ـ طرحها و قواعد يا روشهاي انجام كار تجاري و ساير فعاليتهاي ذهني و اجتماعي.
ج ـ روشهاي تشخيص و معالجه بيماريهاي انسان يا حيوان. اين بند شامل فرآوردههاي منطبق با تعريف اختراع و مورد استفاده در روشهاي مزبور نميشود.
د ـ منابع ژنتيك و اجزاء ژنتيك تشكيلدهنده آنها و همچنين فرآيندهاي بيولوژيك توليد آنها.
ه ـ آنچه قبلاً در فنون و صنايع پيشبيني شده باشد.
فن يا صنعت قبلي عبارت است از هر چيزي كه در نقطهاي از جهان از طريق انتشار كتبي يا شفاهي يا از طريق استفاده عملي و يا هر طريق ديگر, قبل از تقاضا و يا در موارد حق تقدم ناشي از اظهارنامه ثبت اختراع, افشاء شده باشد.
درصورتي كه افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاريخ تقاضا يا در موارد مقتضي قبل از تاريخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد, مانع ثبت نخواهد بود.
و ـ اختراعاتي كه بهرهبرداري از آنها خلاف موازين شرعي يا نظم عمومي و اخلاقحسنه باشد.
ماده 5 ـ
چگونگي ذكر نام مخترع در گواهينامه اختراع و نحوه تعلق حق اختراع ثبت شده به شرح زير است:
الف ـ حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد.
ب ـ اگر افرادي به صورت مشترك اختراعي كرده باشند, حقوق ناشي از اختراع مشتركاً به آنان تعلق ميگيرد.
ج ـ هرگاه دو يا چند نفر, مستقل از ديگري اختراع واحدي كرده باشند شخصي كه اظهارنامه اختراع خود را زودتر تسليم كرده و يا درصورت ادعاي حق تقدم هركدام بتوانند اثبات كنند كه در تاريخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسليم كردهاند, مشروط بر اينكه اظهارنامه مذكور مسترد يا رد نگرديده يا مسكوت گذاشته نشده باشد, حق ثبت اختراع را خواهند داشت.
د ـ حقوق ناشي از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و درصورت فوت صاحب حق به ورثه او منتقل ميشود.
ه ـ درصورتي كه اختراع ناشي از استخدام يا قرارداد باشد, حقوق مادي آن متعلق به كارفرما خواهد بود, مگر آن كه خلاف آن در قرارداد شرط شده باشد.
و ـ نام مخترع در گواهينامه اختراع قيد ميشود مگر اين كه كتباً از اداره مالكيت صنعتي درخواست كند كه نامش ذكر نشود. هرگونه اظهار يا تعهد مخترع مبني بر اين كه نام شخص ديگري به عنوان مخترع قيد گردد, فاقد اثر قانوني است.
ماده 6 ـ
اظهارنامه ثبت اختراع كه به اداره مالكيت صنعتي داده ميشود, بايد موضوعي را كه حمايت از آن درخواست ميشود, تعيين كرده و به فارسي تنظيم شود, داراي تاريخ و امضاء بوده و خواسته, توصيف ادعا, خلاصهاي از توصيف اختراع و درصورت لزوم نقشههاي مربوطه را در بر داشته باشد. هزينههاي ثبت اظهارنامه از درخواستكننده ثبت دريافت ميشود. در تنظيم و تسليم اظهارنامه بايد موارد زير رعايت شود:
الف ـ نام و ساير اطلاعات لازم درخصوص متقاضي, مخترع و نماينده قانوني او, درصورت وجود و عنوان اختراع در اظهارنامه درج شود.
ب ـ در مواقعي كه متقاضي شخص مخترع نيست, مدارك دال بر سمت قانوني وي همراه اظهارنامه تحويل گردد.
ج ـ ادعاي مذكور در اظهارنامه, گويا و مختصر بوده و با توصيف همراه باشد, به نحوي كه براي شخص داراي مهارت عادي در فن مربوط واضح و كامل بوده و حداقل يك روش اجرائي براي اختراع ارائه كند. خلاصه توصيف فقط به منظور ارائه اطلاعات فني است و نميتوان براي تفسير محدوده حمايت به آن استناد كرد.
ماده 7 ـ
متقاضي ثبت اختراع تا زماني كه اظهارنامه او براي ثبت اختراع قبول نشده است ميتواند آن را مسترد كند.
ماده 8 ـ
اظهارنامه بايد فقط به يك اختراع يا به دستهاي از اختراعات مرتبط كه يك اختراع كلي را تشكيل ميدهند مربوط باشد. در اختراع كلي ذكر نكردن ارتباط اجزاء آن موجب بياعتباري گواهينامه اختراع مربوط نميشود. متقاضي ميتواند تا زماني كه اظهارنامه وي مورد موافقت قرار نگرفته است:
الف ـ اظهارنامه خود را اصلاح كند, مشروط بر آن كه از حدود اظهارنامه نخست تجاوز نكند.
ب ـ آن را به دو يا چند اظهارنامه تقسيم كند. اظهارنامه تقسيمي بايد داراي تاريخ تقاضاي اوليه بوده و درصورت اقتضاء, مشمول حق تقدم اظهارنامه نخستين است.
ماده 9ـ
متقاضي ميتواند همراه با اظهارنامه خود, طي اعلاميهاي حق تقدم مقرر در كنوانسيون پاريس براي حمايت از مالكيت صنعتي مورخ 1261 هجري شمسي (20 مارس 1883 ميلادي) و اصلاحات بعدي آن را درخواست نمايد. حق تقدم ميتواند بر اساس يك يا چند اظهارنامه ملي يا منطقهاي يا بينالمللي باشد كه در هر كشور يا براي هر كشور عضو كنوانسيون مذكور تسليم شده است. درصورت درخواست حق تقدم:
الف ـ اداره مالكيت صنعتي از متقاضي ميخواهد ظرف مدت معين, رونوشت اظهارنامهاي را ارائه دهد كه توسط مرجع ثبت اظهارنامهاي كه مبناي حق تقدم است, گواهي شده باشد.
ب ـ با پذيرش درخواست حق تقدم حمايتهاي مذكور در كنوانسيون پاريس شامل آن خواهد بود. درصورت عدم مراعات شرايط مندرج در اين ماده و مقررات مربوط به آن, اعلاميه مذكور كانلميكن تلقي ميشود.
ماده 10ـ
بنا به درخواست اداره مالكيت صنعتي, متقاضي بايد شماره و تاريخ اظهارنامه اختراعي را كه در خارج تسليم كرده و عيناً و ماهيتاً مربوط به اختراع مذكور در اظهارنامه تسليم شده به اداره مالكيت صنعتي است, ارائه دهد. همچنين با درخواست اداره مالكيت صنعتي متقاضي بايد مدارك زير را به اداره مذكور تسليم كند:
الف ـ تصوير هرگونه نامه و اخطاريهاي كه متقاضي درمورد نتايج بررسيهاي انجام شده درخصوص اظهارنامههاي خارج دريافت كرده است.
ب ـ تصوير گواهينامه اختراع كه بر اساس اظهارنامههاي خارجي ثبت شده است.
ج ـ تصوير هرگونه تصميم نهايي مبني بر رد اظهارنامه خارجي يا رد ثبت اختراع ادعا شده در اظهارنامه خارجي.
د ـ تصوير هر تصميم نهايي مبني بر بياعتباري گواهينامه اختراع صادرشده بر اساس اظهارنامه خارجي.
ماده 11ـ
اداره مالكيت صنعتي تاريخ تقاضا را همان تاريخ دريافت اظهارنامه تلقي خواهد كرد مشروط بر اين كه اظهارنامه در زمان دريافت, حاوي نكات زير باشد:
الف ـ ذكر صريح يا ضمني اين نكته كه ثبت يك اختراع تقاضا ميشود.
ب ـ ذكر نكاتي كه شناخت هويت متقاضي را ميسر ميكند.
ج ـ توصيف اجمالي اختراع.
اگر اداره مالكيت صنعتي تشخيص دهد كه اظهارنامه در زمان تقاضا فاقد شرايط فوق بوده است, از متقاضي دعوت خواهد كرد تا از تاريخ ابلاغ ظرف سي روز اصلاحات لازم را انجام دهد و تاريخ تقاضا همان تاريخ دريافت اصلاحات مذكور خواهد بود ولي اگر در مهلت تعيين شده اصلاح صورت نگيرد, اظهارنامه كانلميكن تلقي خواهد شد.
ماده 12ـ
چنانچه در اظهارنامه به نقشههايي اشاره شود كه در آن درج يا ضميمه نشده است, اداره مالكيت صنعتي از متقاضي دعوت ميكند تا نقشهها را ارائه دهد.
اگر متقاضي دعوت را اجابت كرده و نقشههاي مورد اشاره را ارائه نمايد, اداره مذكور تاريخ دريافت نقشه را تاريخ تقاضا تلقي خواهد نمود.
درغير اين صورت, تاريخ تقاضا را همان تاريخ دريافت اظهارنامه قيد نموده و اشاره به نقشهها را كان لم يكن تلقي خواهد كرد.
ماده 13ـ
پس از قيد تاريخ تقاضا, اداره مالكيت صنعتي اظهارنامه را از نظر انطباق با شرايط مندرج در اين قانون و آييننامه آن, بررسي خواهد كرد و درصورت تشخيص انطباق, اقدام لازم را براي ثبت اختراع انجام ميدهد. در غير اين صورت اظهارنامه را رد و مراتب را به متقاضي ابلاغ ميكند.
ماده 14ـ
اداره مالكيت صنعتي پس از ثبت اختراع بايد:
الف ـ درخصوص ثبت اختراع يك نوبت آگهي منتشر كند.
ب ـ گواهينامه ثبت اختراع را صادر كند.
ج ـ رونوشت گواهينامه ثبت اختراع را بايگاني و پس از دريافت هزينه مقرر, اصل آن را به متقاضي تسليم كند.
د ـ به درخواست دارنده گواهينامه اختراع, تغييراتي را در مضمون و نقشههاي اختراع, به منظور تعيين حدود حمايت اعطاء شده انجام دهد, مشروط بر اين كه در نتيجه اين تغييرات, اطلاعات مندرج در گواهينامه اختراع از حدود اطلاعات مذكور در اظهارنامه اوليهاي كه اختراع بر اساس آن ثبت شده است, تجاوز نكند.
ماده 15ـ
حقوق ناشي از گواهينامه اختراع به ترتيب زير است:
الف ـ بهرهبرداري از اختراع ثبت شده در ايران توسط اشخاصي غير از مالك اختراع, مشروط به موافقت مالك آن است. بهرهبرداري از اختراع ثبت شده به شرح آتي خواهد بود:
1 ـ درصورتي كه اختراع درخصوص فرآورده باشد:
اول ـ ساخت, صادرات و واردات, عرضه براي فروش, فروش و استفاده از فرآورده.
دوم ـ ذخيره به قصد عرضه براي فروش, فروش يا استفاده از فرآورده.
2 ـ درصورتي كه موضوع ثبت اختراع فرآيند باشد:
اول ـ استفاده از فرآيند.
دوم ـ انجام هر يك از موارد مندرج در جزء (1) بند (الف) اين ماده درخصوص كالاهايي كه مستقيماً از طريق اين فرآيند به دست ميآيد.
ب ـ مالك ميتواند با رعايت بند (ج) اين ماده و ماده (17) عليه هر شخص كه بدون اجازه او بهرهبرداريهاي مندرج در بند (الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدي كند و يا عملي انجام دهد كه ممكن است منجر به تعدي به حق مخترع شود, به دادگاه شكايت كند.
ج ـ حقوق ناشي از گواهينامه اختراع شامل موارد زير نميشود:
1ـ بهرهبرداري از كالاهايي كه توسط مالك اختراع يا با توافق او در بازار ايران عرضه ميشود.
2ـ استفاده از وسائل موضوع اختراع در هواپيماها, وسائط نقليه زميني يا كشتيهاي ساير كشورها كه به طور موقت يا تصادفاً وارد حريم هوايي, مرزهاي زميني يا آبهاي كشور ميشود.
3ـ بهرهبرداريهايي كه فقط با اهداف آزمايشي درباره اختراع ثبت شده انجام ميشود.
4ـ بهرهبرداري توسط هر شخصي كه با حسن نيت قبل از تقاضاي ثبت اختراع يا در مواقعي كه حق تقدم تقاضا شده است, قبل از تاريخ تقاضاي حق تقدم همان اختراع, از اختراع استفاده ميكرده يا اقدامات جدي و مؤثري جهت آماده شدن براي استفاده از آن در ايران به عمل ميآورده است.
د ـ حقوق استفاده كننده قبلي كه در جزء (4) بند (ج) اين ماده قيد شده است, تنها به همراه شركت يا كسب و كار يا به همراه بخشي كه در آن از اختراع استفاده ميشده يا مقدمات استفاده از آن فراهم گرديده, قابل انتقال يا واگذاري است.
ماده 16ـ
اعتبار گواهينامه اختراع با رعايت اين ماده, پس از بيستسال از تاريخ تسليم اظهارنامه اختراع منقضي ميشود. به منظور حفظ اعتبار گواهينامه يا اظهارنامه اختراع, پس از گذشت يك سال از تاريخ تسليم اظهارنامه و قبل از شروع هر سال, مبلغي كه به موجب آييننامه اين قانون تعيين ميشود, توسط متقاضي به اداره مالكيت صنعتي پرداخت ميگردد. تأخير در پرداخت, حداكثر تا شش ماه در صورت پرداخت جريمه مجاز است. درصورتي كه هزينه سالانه پرداخت نشود, اظهارنامه مربوط مسترد شده تلقي و يا گواهينامه اختراع, فاقد اعتبار ميشود.
ماده 17ـ
دولت يا شخص مجاز از طرف آن, با رعايت ترتيبات زير, ميتوانند از اختراع بهرهبرداري نمايند:
الف ـ درمواردي كه با نظر وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذيربط منافع عمومي مانند امنيت ملي, تغذيه, بهداشت يا توسعه ساير بخشهاي حياتي اقتصادي كشور, اقتضاء كند كه دولت يا شخص ثالث از اختراع بهرهبرداري نمايد و يا بهرهبرداري از سوي مالك يا شخص مجاز از سوي او مغاير با رقابت آزاد بوده و از نظر مقام مذكور, بهرهبرداري از اختراع رافع مشكل باشد, موضوع در كميسيوني مركب از رئيس سازمان ثبت اسناد و املاك كشور, يكي از قضات ديوانعالي كشور با معرفي رئيس قوه قضائيه, دادستان كل كشور, نماينده رئيس جمهور و وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذيربط مطرح و درصورت تصويب, با تعيين كميسيون مذكور, سازمان دولتي يا شخص ثالث بدون موافقت مالك اختراع, از اختراع بهرهبرداري مينمايد.
ب ـ بهرهبرداري از اختراع محدود به منظوري خواهد بود كه در مجوز آمده است و مشروط به پرداخت مبلغ مناسب به مالك مذكور با در نظرگرفتن ارزش اقتصادي مورد اجازه ميباشد. درصورتي كه مالك اختراع يا هر شخص ذينفع ديگر توضيحي داشته باشند, كميسيون پس از رسيدگي به اظهارات آنان و لحاظ كردن بهرهبرداري در فعاليتهاي غيررقابتي اتخاذ تصميم خواهد كرد.كميسيون ميتواند بنا به درخواست مالك اختراع يا سازمان دولتي يا شخص ثالثي كه مجوز بهرهبرداري از اختراع ثبت شده را دارد, پس از رسيدگي به اظهارات طرفين يا يكي از آنها در محدودهاي كه ضرورت اقتضاء نمايد, نسبت به تصميمگيري مجدد اقدام كند.
ج ـ درصورتي كه مالك اختراع ادعا نمايد كه شرايط و اوضاع و احوالي كه باعث اتخاذ تصميم شده ديگر وجود ندارد و امكان تكرار آن ميسر نيست و يا اين كه ادعا نمايد سازمان دولتي يا شخص ثالثي كه توسط كميسيون تعيين شده نتوانسته طبق مفاد تصميم و شرايط آن عمل كند, موضوع در كميسيون مطرح و بررسي و پس از استماع اظهارات مالك اختراع, وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذيربط و بهرهبردار, اجازه بهرهبرداري لغو شده و حسب مورد اجازه بهرهبرداري براي مالك يا بهرهبردار ديگر صادر ميشود.
با احراز شرايط مقرر در اين بند, اگر كميسيون تشخيص دهد حفظ حقوق قانوني اشخاصي كه اين اجازه را كسب كردهاند, بقاء تصميم را ايجاب مينمايد آن تصميم را لغو نميكند. در مواردي كه اجازه بهرهبرداري توسط كميسيون به شخص ثالثي داده شده است, ميتوان آن مجوز را فقط به همراه شركت يا كسب و كار شخص تعيينشده ازطرف كميسيون يا به همراه قسمتي از شركت يا كسب و كاري كه اختراع در آن بهرهبرداري ميشود, انتقال داد.
د ـ اجازه بهرهبرداري موضوع اين ماده, مانع انجام امور زير نيست:
1 ـ انعقاد قرارداد بهرهبرداري توسط مالك اختراع, با رعايت مقررات اين ماده.
2 ـ بهرهبرداري مستمر از حقوق تفويضي توسط مالك اختراع طبق مندرجات بند (الف) ماده (15).
3 ـ صدور اجازه استفاده ناخواسته طبق اجزاء (1) و (2) بند (ح) اين ماده.
ه ـ درخواست اجازه بهرهبرداري از كميسيون بايد همراه دليل و سندي باشد كه بهموجب آن ثابت شود دستگاه دولتي يا شخص مجاز, از مالك اختراع درخواست بهرهبرداري كرده ولي نتوانسته است اجازه بهرهبرداري را با شرايط معقول و ظرف مدت زمان متعارف تحصيل نمايد. رعايت مراتب اين بند, درصورت فوريت ناشي از مصالح ملي يا موارد حصول شرايط قهريه در كشور كلاً به تشخيص كميسيون لازم نخواهد بود, مشروط بر آن كه در اين قبيل موارد مالك اختراع در اولين فرصت ممكن از تصميم كميسيون مطلع شود.
و ـ بهرهبرداري از اختراع توسط سازمان دولتي يا اشخاص ثالثي كه توسط كميسيون تعيين شدهاند, براي عرضه در بازار ايران است.
ز ـ اجازه كميسيون درخصوص بهرهبرداري از اختراع در زمينه فناوري نيمههاديها, تنها در موردي جائز است كه به منظور استفاده غيرتجاري عمومي بوده يا درموردي باشد كه وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذيربط تشخيص دهد كه نحوه استفاده از اختراع ثبت شده توسط مالك يا استفاده كننده آن غيررقابتي است.
ح ـ پروانه بهرهبرداري بدون موافقت مالك, در موارد زير نيز با ترتيباتي كه ذكر ميشود قابل صدور است:
1ـ درصورتي كه در يك گواهينامه اختراع ادعا شده باشد كه بدون استفاده از يك اختراع ثبتشده قبلي قابل بهرهبرداري نيست و اختراع مؤخر نسبت به اختراع مقدم, متضمن پيشرفت مهم فني و داراي اهميت اقتصادي قابل توجه باشد, اداره مالكيت صنعتي به درخواست مالك اختراع مؤخر پروانه بهرهبرداري از اختراع مقدم را درحد ضرورت, بدون موافقت مالك آن, صادر ميكند.
2ـ در مواقعي كه طبق جزء (1) اين بند پروانه بهرهبرداري بدون موافقت مالك صادر شده باشد, اداره مالكيت صنعتي به درخواست مالك اختراع مقدم, پروانه بهرهبرداري از اختراع مؤخر را نيز بدون موافقت مالك آن صادر ميكند.
3ـ درصورت درخواست صدور پروانه بهرهبرداري بدون موافقت مالك طبق اجزاء (1) و (2) اين بند در تصميم مربوط به صدور هر يك از پروانههاي مذكور, حدود و كاربرد پروانه و مبلغ مناسبي كه بايد به مالك اختراع ذيربط پرداخت شود و شرايط پرداخت, تعيين ميشود.
4ـ در صورت صدور پروانه بهرهبرداري طبق جزء (1) انتقال آن فقط به همراه اختراع مؤخر و در صورت صدور پروانه بهرهبرداري طبق جزء (2) انتقال آن فقط به همراه اختراع مقدم مجاز است.
5 ـ درخواست صدور پروانه بهرهبرداري بدون موافقت مالك مشروط به پرداخت هزينه مقرر ميباشد.
6 ـ در صورت صدور پروانه بهرهبرداري بدون موافقت مالك, اجزاء (1) و (2) اين بند و بندهاي (ب) تا (و) و نيز بند (ط) اين ماده قابل اعمال است.
ط ـ تصميمات كميسيون درمحدوده بندهاي اين ماده, در دادگاه عمومي تهران قابل اعتراض است.
ماده 18ـ
هر ذينفع ميتواند ابطال گواهينامه اختراعي را از دادگاه درخواست نمايد.
درصورتي كه ذينفع ثابت كند يكي از شرايط مندرج در مواد (1), (2), (4) و صدر ماده (6) و بند (ج) آن رعايت نشده است يا اين كه مالك اختراع, مخترع يا قائم مقام قانوني او نيست, حكم ابطال گواهينامه اختراع صادر ميشود. هر گواهينامه اختراع يا ادعا يا بخشي از ادعاهاي مربوط كه باطل شده است, از تاريخ ثبت اختراع باطل تلقي ميشود. رأي نهايي دادگاه به اداره مالكيت صنعتي ابلاغ ميگردد و اداره مزبور آن را ثبت و پس از دريافت هزينه, آگهي مربوط به آن را در اولين فرصت ممكن منتشر ميكند.
ماده 19ـ
چنانچه مالك اختراع بخواهد از اختراع ثبت شده استفاده كند, سازمان ثبت اسناد و املاك كشور حداكثر ظرف مهلت يك هفته موضوع را به دستگاه يا دستگاههاي ذيربط منعكس مينمايد. دستگاههاي مذكور در خصوص امكان بهرهبرداري از اختراع حداكثر ظرف مدت دو ماه اظهار نظر نموده و نتيجه را جهت صدور پروانه بهرهبرداري كتباً به سازمان ثبت اسناد و املاك اعلام مينمايد.