مقدمه
به منظور تعالي فرهنگي و توسعه پايدار مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي و ويژه اقتصادي، منشور راهبردي امور فرهنگي، اجتماعي و گردشگري ملهم از سند چشمانداز ايران 1404، سياستهاي كلي اقـتصاد مقاومتي، بند (ج) ماده (4) قانون چگونگي اداره مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي مصوب1372ـ و تبصره (1) ماده (1) و مواد (4) و (7) قانون تشكيل و اداره مناطق ويژه اقتصادي مصوب 1384 به شرح ذيل تصويب شد.
منظور از مناطق در اين منشور، مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي و ويژه اقتصادي ميباشد.
1) اهداف
الف ـ ساحت فرابخشي فرهنگ
1. افزايش همگرايي منطقهاي، ملي و اسلامي در جهت گسترش تفاهم، تعامل و هويتيابي فرهنگي و اجتماعي.
2. تقويت مسـتمر فرهنگ سازماني و نظام اداري «دانايي مدار»، «كار محور»، «مردمسالار»، «مسئوليتپذير» و «فرآيندگرا» در جهت كارآمدي ديوانسالاري.
3. پاسداشت ارزشهاي مشترك قومي، منطقهاي، ملي و ديني.
4. تقويت، تعميق و احياي فرهنگ مذهبي و سنتهاي ديني نظير وقف و ترويج گفتمان آزاد ديني و مذهبي، فلسفي ـ اجتماعي و فرهنگي ـ هنري تأثيرگذار به منظور افزايش سطح انسجام و وحدت ملي.
5 . ارتقاي احساس امنيت اجتماعي و اعتلاي اخلاق و فرهنگ مدارا به منظور فرصتآفرينيهاي جديد توسعه اجتماعي.
ب ـ ساحت ميانبخشي فرهنگ
1. اصلاح و استقرار نهادهاي آموزشي و پژوهشي ـ كاربردي انسانمحور (معلم و متعلم) و توسعهنگر مناطق در همه سطوح آموزشهاي عمومي، عالي، تخصصي و فوقتخصصي ـ بينالمللي با تكيه بر فعالسازي اقتصاد فرهنگ و هنر.
2. ارتقاي كيفيت زندگي شهروندي با پايدارسازي اقتصاد اجتماعي خانواده محور، ايجاد نشاط و سرزندگيهاي اجتماعي، بهبود بهداشت روحي، رواني و افزايش شاخصهاي امنيت محيطي و كاهش آسيبهاي اجتماعي با بهرهمندي از همه ابزارهاي فرهنگي و هنري به ويژه رسانه، سينما، تلويزيون، موسيقي و ادبيات.
3. ترويج فرهنگ توسعه دريا پايه و توسعه اقتصاد دريايي با تقويت امنيت اجتماعي و ايجاد نظامات ساحلنشيني با بهرهمندي از برنامههاي اجتماعي ـ فرهنگي، هنري و گردشگري دائمي در سواحل، جزاير و مرزها.
پ ـ ساحتبخشي (تخصصي) فرهنگ
1. توانمندسازي فرهنگي و اجتماعي مناطق به منظور ارتقاي سرانههاي فرهنگي، اجتماعي، گردشگري و هنري در حد استانداردهاي تعيينشده.
2. احياي هنر، فراگيركردن اجراي برنامهها و زمينهسازي براي افزايش تقاضاي خدمات و توليدات هنري، ترويج پيامها و ارزشهاي ديني و تقويت عنصر مطالعه، توليد و عرضه كتاب و توسعه صنعت چاپ همسو با بازارهاي هدف بومي ـ ملي، منطقهاي و بينالمللي.
3. احياء و توسعه ظرفيتهاي فرابخشي ورزش، ميراث فرهنگي، بهداشت، سلامت و صنعت گردشگري در مناطق با نگرش و عملكرد بومي ـ محلي، ملي و فراملي.
4. اهتمام به محيط زيست، حفظ ميراث و جاذبههاي طبيعي حفاظت و بهرهگيري از ميراث فرهنگي و منابع طبيعي.
2) راهبردها
الف ـ ساحت فرابخشي فرهنگ
1. برنامهها و فعاليتهاي فرهنگي و اجتماعي معطوف به تحكيم وحدت و وفاق ملي، افزايش تفاهم و تعاملهاي بينالمللي (با اولويت كشورهاي همسايه)، تقويت پيوندهاي بين بخشي فرهنگي، هنري، اجتماعي، گردشگري، اقتصادي، بهداشتي، ورزشي و زيست محيطي.
2. بهرهگيري از استعدادها و توانمنديهاي ملي و ايجاد زمينههاي مناسب جهت مشاركتهاي مردمي و تشكلهاي مردمنهاد مرتبط با موضوعات فرهنگي، اجتماعي و گردشگري، هنري، محيط زيستي و بهداشتي.
3. اصلاح نگرشها و انتظامبخشي به رفتارهاي فردي، اجتماعي و ملي در حوزه شهري مناطق به منظور اعتلاي ارزشهاي مشترك قومي، منطقهاي، ملي و ديني.
4. فراهم ساختن تسهيلات براي تقويت فرهنگ كار و كارآفريني، مسئوليتپذيري، وجدان كاري و ارتقاي نظم اجتماعي.
ب ـ ساحت ميانبخشي فرهنگ
1. توجه به سنتها و ارزشهاي بومي، قومي و محلي تأثيرگذار بر برنامهها و كاركردهاي فرهنگي، اجتماعي و گردشگري هر منطقه.
2. بهرهمندي از ظرفيت مدارس، دانشگاهها و مراكز آموزش رسمي و غيررسمي، ترويج همگاني و پيگيري اصلاح سيستمهاي يادگيري همراه كار و سفر با نگاه ويژه توانمندسازي نوجوانان و جوانان و تأمين نيروي متخصص موردنياز توسعه مناطق با رويكرد بينالمللي.
3. بهرهگيري از معارف قرآن كريم، سنت، سيره پيامبر اعظم و ائمه معصومين (ع) و اصحاب منتخب ايشان، سيره عقلا، عرف زندگي در توسعه فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي مناطق.
4. گسترش همكاري با دستگاههاي اجرايي موضوع ماده (5) قانون مديريت خدمات كشوري ـ مصوب1386ـ در جهت الگوسازي دستگاهها.
5 . طراحي، حمايت و گسترش الگوهاي عقلاني و رفتارهاي مطلوب در برگزاري مناسبتهاي ملي، انقلابي و مذهبي نظير اعياد اسلامي، عزاداريها (عاشورا و...) و بهرهمندي بهينه از آنها در افق ملي، فراملي و نشانسازيهاي پايدار (برندسازي) از آنها.
پ ـ ساحت بخشي (تخصصي) فرهنگ
1. تبيين و ترويج مباني ارزشهاي ايراني ـ اسلامي، معارف قرآني و فضايل اخلاقي و ارائه آن در قالبهاي فرهنگي و آثار هنري.
2. جذب مشاركتهاي برنامهمدار، كارآمد و نظارتپذير مردمي با تكيه بر اقتصاد بومي در حوزه فرهنگي، اجتماعي و گردشگري.
3. تعامل و ارتباط سازنده در حوزه فرهنگي، اجتماعي و گردشگري با كشورهاي منطقه و ساير كشورها و سازمانهاي تخصصي بينالمللي
4. انسجام فرهنگي و وحدت رويه رفتاري با رعايت تفاوتهاي فرهنگي، تاريخي و اقليمي هر منطقه از طريق گسترش مشاركتهاي مردمي و سازمانهاي مردم نهاد معتبر و اشخاص حقيقي نامدار با بهرهمندي از نيروي انساني بومي در كليه حوزههاي فرهنگي، اجتماعي، گردشگري، محيط زيست و سلامت.
5. ايجاد زمينههاي حضور نخبگان ورزشي، اجتماعي، فرهيختگان مولد علم، هنر، استعدادهاي درخشان و مهندسان خلاق اقتصاد دانش بنيان.
6. رشد استعدادها، خلاقيتهاي فرهنگي و گسترش فعاليتهاي هنري و ادبي ساكنان مناطق.
7. بهبود و احياي معماري ايراني ـ اسلامي ويژه هر منطقه و تمهيد افزايش تأثيرگذاري محيطي بر آرامش ساكنان و جذب گردشگران.
3) مأموريتها
الف) ساحت فرابخشي فرهنگ
1. تقويت احساس امنيت اجتماعي، تكريم خانواده محوري و نظام مردم سالاري ديني.
2. گسترش نهادسازي مردمي، افزايش مسئوليت اجتماعي، تحقق مشاركت حداكثري مردم در مسائل جاري و توسعه جوامع محلي.
3. تنظيم نظام نامه حقوق شهروندي و صيانت از حقوق مادي، معنوي مردم اعم از بوميان، مهاجران و گردشگران داخلي و خارجي.
4. الگوسازي مناسب فرهنگي، اجتماعي در جهت توسعه مناطق و ارائه و تأمين نيازهاي.
5. اصلاح گفتمان، نگرشهاي فرهنگي، رفتارهاي اجتماعي و سلوك اداري.
6. تقويت نظام پايش، ارزيابي و بازخورد در سياستگذاريهاي فرهنگي و اجتماعي.
ب ـ ساحت ميانبخشي فرهنگ
1. ترويج آموزش، پژوهش و اجراي رشتههاي ورزشي و برنامههاي سلامت با تأكيد بر طب سنتي، اسلامي و مكمل و كلينگر.
2. ايجاد و گسترش تأمين اجتماعي مصرفكننده محور، توسعه انواع بيمههاي كارآمد و آرامشآفرين، سلامت محور و پيشگيرانه مورد نياز كاركنان، شهروندان و گردشگران با مشاركت ذينفعان بخش خصوصي و جوامع محلي.
پ ـ ساحت بخشي (تخصصي) فرهنگ
1. اعتلاي فرهنگ و هنر و ادبيات به عنوان عناصر هويت بخش فرهنگ بومي ـ ملي.
2. توسعه فضاهاي فرهنگي، هنري، ورزشي و نظارت و غنيسازي برنامهها براي ارتقاي اثربخشي آنها.
3. حفاظت، احياء، ساماندهي و افزايش بهرهوري از ميراث فرهنگي، آثار و ابنيه، موقعيتها، محيطها، چشماندازها و مناظر طبيعي و فرهنگي.
4. تعميق نقش و گسترش گردشگري در توسعه محلي، ملي و بينالمللي.
5. گسترش فعاليتها، رشد استعدادها و شكوفاسازي خلاقيتهاي هنري و ادبي در مناطق.
6. بازاريابي و معرفي مراكز تاريخي، فرهنگي، طبيعي و جاذبههاي گردشگري مناطق در ابعاد ملي و فراملي.
7. توسعه منابع انساني صنعت گردشگري از طريق توليد و اجراي برنامههاي آموزشي، پژوهشي و كارگاهي مستمر.
8. پاسداشت ورزشهاي پهلواني و باستاني بومي ـ محلي با تأكيد بر مزيتهاي جغرافيايي و حقوقي هر منطقه.
9. تقويت اقتصاد ورزش مبتني بر باشگاهداري حرفهاي و استعداديابي و پرورش ورزشكاران مستعد نوجوان و جوان و بانوان.
10. توسعه صنايع فرهنگي، گسترش بهرهمندي از سينما، تلويزيون، رسانههاي صوتي ـ تصويري، فضاهاي مجازي، هنرهاي ديجيتالي و رسانههاي نوين تأثيرگذار در ساحت مشاركتهاي ملي و فراملي در جهت احياي اقتصاد خلاق و رونق بخشي به ابعاد گوناگون اقتصاد فرهنگ.
4) الزامات.
1. حداقل يك نفر از اعضاي هيأت مديره سازمانهاي مناطق از ميان چهرههاي شاخص و اثرگذار در حوزه فرهنگي اجتماعي انتخاب شود.
2. شرايط احراز مسئوليت و مديريت فرهنگي، اجتماعي و گردشگري و نظارت بر عملكرد و اثربخشي فعاليتها در مناطق براساس دستورالعمل ابلاغي دبيرخانه شوراي عالي مناطق خواهد بود.
3. تمامي درآمدهاي حاصل از اجراي اين تصويبنامه و حداقل ده درصد از درآمد هر منطقه در هر سال به تحقق برنامههاي فرهنگي ـ اجتماعي و گردشگري اختصاص مييابد.
4. اعضاي هيأت مديره سازمانهاي مناطق، اجراي مفاد اين تصويبنامه را بر عهده دارند. مصوبات هيأت مديره نبايد با مفاد اين تصويبنامه مغايرت داشته باشد.
5 . سازمانهاي مناطق ويژه اقتصادي غيردولتي مكلف به رعايت اين تصويبنامه برابر اساسنامه و مقررات مربوط به خود ميباشند و درخصوص الزامات نيز موظف به تهيه طرح پيشنهادي خود و اجراي آن پس از تأييد دبيرخانه شورايعالي مناطق ميباشند.