وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي
دانشگاه آزاد اسلامي ـ نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاهها
شوراي عالي حوزههاي علميه
آئيننامه «ارتقاي مرتبه اعضاي هيأت علمي مؤسسههاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري دولتي و غيردولتي» که در جلسه 776 مورخ 18/12/1394 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيده است، به شرح ذيل براي اجرا ابلاغ ميشود:
ماده1ـ کليات
امروزه رقابت بين کشورها براي کسب جايگاه برتر فرهنگي ـ سياسي و تصاحب سهم اقتصادي بيشتر در مناسبات متکثر، متنوع و پرشتاب جهاني، آنها را ناگزير به تقويت علم و فناوري بهمنظور گسترش حوزه نفوذ و اقتدار ملي خود کرده است. در پهنه اين رقابت جهاني، ايران اسلامي نيز امکانات، ظرفيتها و فرصتهاي موجود و انديشمندان و نخبگان خود را به کار گرفته است تا قلههاي علمي را فتح و از مرزهاي دانش عبور کند. در چنين شرايطي، نقش اعضاي هيأت علمي دانشگاهها، مراکز علمي و تحقيقاتي، حوزه علميه و ديگر مراکز علمي ـ فرهنگي، در نيل به اين آرمان مقدس، مؤثر و انکارناپذير است؛ آرماني که تحقق آن تنها از رهگذر برنامهريزي جامع و همسو با سياستهاي ابلاغي مقام معظم رهبري در حوزههاي علم و فناوري، سند چشمانداز بيست ساله جمهوري اسلامي ايران، برنامههاي توسعه کشور و نيز ارزشيابي مستمر و مداوم، بهمنظور پويايي و حفظ سطح مطلوب علمي ـ فرهنگي امکان پذير است.
در کنار اهميت و ضرورت چنين رويکردي، که به خودي خود زمينهساز توسعة پايدار و همهجانبه است؛ بازنگري اساسي در نظام ارتقاي مرتبه اعضاي هيأت علمي دانشگاهها و مؤسسههاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري مستلزم انگيزهاي درخور و عزمي جدي بود تا آييننامهاي با هدف هدايت فعاليتهاي اعضاي هيأت علمي به مثابه نياز بنيادين جامعه دانشگاهي کشور تدوين شود.
در اين آييننامه بر دستيابي به اهداف مهم زير تأکيد شده است:
1. حفظ، تقويت و توسعه توأمان فرهنگ اسلامي و توان علمي (آموزشي، پژوهشي و فناوري) دانشگاهها و مؤسسههاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري کشور
2. تأمين نيازهاي علمي و فناوري کشور بهمنظور حفظ و ارتقاي دستاوردهاي انقلاب اسلامي در حوزههاي مختلف فرهنگ، سلامت، اقتصاد، تجارت، صنعت و کشاورزي
3. آموزش نيروي انساني مورد نياز کشور براساس اهداف برنامههاي توسعهاي و آمايش سرزميني و اصلاح هرم اعضاي هيأت علمي دانشگاهها
4. اصلاح و تغيير بنيادين نظام ارزيابي اعضاي هيأت علمي براساس اصول زير:
الف) ايجاد پويايي و نشاط در امر آموزش و تقويت انضباط محيط آموزشي بهمنظور تربيت نيروي انساني منضبط، متعهد و متخصص؛
ب) تقويت و توسعه تحقيق و پژوهش، با ارج نهادن به پژوهشهاي بنيادين، کاربردي و توسعهاي که با هدف تأمين نيازهاي علمي، فناوري، صنعتي و سلامت در کشور، با نگاهي آيندهپژوهانه تنظيم شده باشد؛
ج) توجه ويژه به هدايت فعاليتهاي پژوهشي و فناورانه اعضاي هيأت علمي با هدف شکلگيري و تحقق نسل سوم دانشگاهها و توسعه علم مبتني بر توليد ثروت و کارآفريني؛
د) توجه ويژه به زبان فارسي؛
ه) ايجاد امکان تصويب ضوابط داخلي براي مؤسسههاي داراي هيأت مميزه بهمنظور اجراي مأموريتهاي مؤسسه.
ماده2ـ اختصارات
1. وزارتين: وزارتخانههاي علوم، تحقيقات و فناوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشکي
2. وزارت علوم: وزارت علوم، تحقيقات و فناوري
3. وزارت بهداشت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي
4. نهاد: نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاهها
5 . مؤسسه: دانشگاهها و مؤسسههاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري دولتي و غيردولتي که داراي مجوز از شوراي گسترش آموزش عالي «وزارتين» يا ساير مراجع قانوني ذيربط باشند.
6 . آييننامه: آييننامه ارتقاي مرتبه اعضاي هيأت علمي
7. حوزه علميه: مراکز آموزشي و پژوهشي حوزوي که بر اساس مجوز شوراي عالي حوزههاي علميه مجاز به فعاليت و صدور مدرک تحصيلي حوزوياند.
8 . دستگاه اجرايي: وزارتخانهها، مؤسسههاي دولتي، مؤسسهها يا نهادهاي عمومي غيردولتي، شرکتهاي دولتي و همچنين کليه دستگاههايي که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر يا تصريح نام است و مصاديق آن به تأييد هيأت امناي «مؤسسه» ميرسد.
9. مؤسسه يا نهاد عمومي غيردولتي: واحد سازماني مشخصي که استقلال حقوقي دارد؛ با تصويب مجلس شوراي اسلامي يا ساير مراجع ذيصلاح ايجاد شده است يا ميشود و بيش از 50% بودجه سنواتي آن از محل منابع غيردولتي تأمين ميشود و انجام وظايف و خدمات عمومي را عهدهدار است.
10. عضو هيأت علمي: هر يک از اعضاي هيأت علمي آموزشي يا پژوهشي که براساس ضوابط و مقررات «وزارتين» به استخدام «مؤسسه» درآمدهاند.
ماده3ـ تعاريف
1. تدوين کتاب: گردآوري مطالب يا دادههاي هدفمند و منسجم از منابع مختلف در يک مجموعه
2. تأليف کتاب: ساماندهي مجموعهاي از دادههاي علمي و نظريات پذيرفته شده براساس تحليل يا ترکيب مبتکرانه که معمولاً با نقد يا نتيجهگيري همراه است.
3. تصنيف کتاب: تدوين مجموعهاي که حداقل 20% آن را ديدگاههاي جديد و نوآوريهاي علمي نويسنده يا نويسندگان تشکيل دهد و با تحليل يا نقد ديدگاههاي ديگران در يک موضوع مشخص همراه باشد؛ اگر چه قبلاً آنها را در مقالههاي خود منتشر کرده باشند.
4. تصحيح انتقادي کتاب: معرفي نسخه بدلهاي موجود در جهان؛ تشخيص صحيحترين و نزديکترين نسخه به زمان حيات مؤلف؛ بهکارگيري روش تحقيق؛ شرح و توضيح مستندات متن؛ ذکر مآخذ و منابع استفاده شده با استناد به شواهد و کتابشناسي آنها؛ تکميل نواقص، چه در عبارت و چه در محتوا و داوري، در بهترين برداشت و نظاير آن.
5 . نشريه علمي معتبر: نشريه علمي معتبر اعم از نشريه علمي معتبر داخلي و خارجي است. نشريه علمي معتبر داخلي نشريهاي (کاغذي يا الکترونيکي) است که داراي درجه علمي ـ پژوهشي يا علمي ـ ترويجي از يکي از وزارتين يا شوراي عالي حوزههاي علميه باشد. نشريه علمي معتبر خارجي نشريهاي (کاغذي يا الکترونيکي) است که معاونت پژوهشي و فناوري وزارتين درجه اعتبار آن را تعيين ميکند.
6 . همايش علمي معتبر: همايشي که در آن پس از ارائه مقالههاي داوري شده، حاضران به نقد و بررسي يا پرسش و پاسخ درخصوص هر مقاله ميپردازند. در اين نوع همايش صرفاً مقالههاي علمي (بنيادي، کاربردي، توسعهاي يا فناوري) عرضه ميشود.
7. نمايه معتبر: مشتمل بر نمايههاي معتبر ملي و بينالمللي که معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت يا هيأت مميزه مؤسسههاي تحت نظارت وزارت علوم مقبوليت آنها را تأييد کرده باشد.
8 . مقاله پراستناد1: مقالهاي که با توجه به موضوع تخصصي داراي استنادهايي بيش از تعداد مشخصي در گزارش نمايه معتبر باشد. مبناي تعيين مقالههاي پراستناد براي هيأت علمي شاغل در مؤسسههاي تحت نظارت وزارت بهداشت، گزارش نمايه ESI2 است.
9. مقاله داغ3: مقالهاي که متناسب با هر رشته داراي استنادهايي بيش از تعداد مشخصي در گزارش نمايه معتبر در دو سال قبل از سال مرجع باشد. مبناي تعيين مقالههاي داغ براي هيأت علمي شاغل در مؤسسههاي تحت نظارت وزارت بهداشت، گزارش نمايه ESI است.
10. نظريه: مجموعهاي از مفاهيم، تعاريف، قضايا و پيشنهادها که بهمنظور تبيين و پيشبيني ايدهها يا حقايق فراهم ميشود.
11. خلاقيت: فرآيندي که در آن فرد خلاق با نگرشي نو به ماهيت موضوعي خاص و پردازش تازه آن به تشريح، برداشت، برقراري ارتباط و کشف نادانستهها ميپردازد.
12. نوآوري: تحقق بخشيدن، عيني کردن و ارائه نتايج خلاقيت که بهصورت عرضه مفهوم، تعريف قضيه يا پيشنهادي جديد (معمولاً در قالب مقاله علمي، طراحي محصول يا خدمتي جديد) ظهور ميکند.
13. پيوست فرهنگي: سند مشتمل بر مطالعات کارشناسي مبين پيشبيني پيامدهاي فرهنگي و اعمال الزامات و استانداردهاي مربوط در انواع طرحها، تصمـيمها و اقدامهاي
1.Highly cited Paper
2.Essential Science Indicators
3.Hot Paper
کلان اقتصادي، بهداشتي درماني، سياسي، حقوقي قضايي، اجتماعي و فرهنگي متناسب با مقتضيات و شرايط جامعه.
14. کرسي نقد و نظريهپردازي: نشستي که براي ارزيابي يک نظريه، نوآوري، نقد و مناظره در حوزه علوم انساني و معارف اسلامي زير نظر هيأت حمايت از کرسيهاي نظريهپردازي، نقد و مناظره و براساس ضوابط و مقررات آن هيأت در مراکز علمي برگزار ميشود.
ماده4ـ فعاليتهاي فرهنگي، تربيتي و اجتماعي
مجموعهاي از فعاليتهاي عضو هيأت علمي که مؤيد آميختگي علم و اخلاق اسلامي و مبتني بر تقويت و ترويج باورهاي اعتقادي، مذهبي و ملي و مطابق با قانون اساسي و ارزشهاي انقلاب اسلامي است. اين فعاليتها عبارتند از:
ماده5 ـ فعاليتهاي آموزشي
مجموعهاي از فعاليتهاي اعضاي هيأت علمي بهمنظور آموزش و تربيت دانشجويان و معطوف به حفظ و ارتقاي کيفيت آموزش و انتقال مطلوب مفاهيم است. اين فعاليتها عبارتند از:
ماده6 ـ فعاليتهاي پژوهشي، فناوري
مجموعهاي از فعاليتهاي عضو هيأت علمي است که ضمن هدفمند بودن، قابليت کشف و توسعه حقايق و بهکارگيري يافتههاي علمي را دارد و با هدف رفع نياز جامعه، توسعه مرزهاي دانش و بسط فناوريهاي برخوردار از اولويت در کشور است. اين فعاليتها عبارتند از:
ماده7ـ فعاليتهاي علمي، اجرايي
مجموعهاي از فعاليتهاي مبتني بر مؤلفههاي علم، دانش، پژوهش و فناوري که هدف آن تقويت مديريت اجرايي و توسعه زيرساختها در حوزههاي مرتبط است. اين فعاليتها عبارتند از:
ماده8 ـ
مؤسسههاي داراي هيأت مميزه مستقل ميتوانند با توجه به مأموريتهاي خود و با رعايت ضوابط و مقررات مندرج در اين آييننامه و رعايت حداقلهاي تعيينشده، ضوابط و مقررات خاص خود را درخصوص مفاد ماده سه اين آييننامه که به تأييد حداقل دوسوم کل اعضاي هيأت مميزه ميرسد، پس از تأييد هيأتهاي مميزه مرکزي وزارتين و ابلاغ آن توسط مقام مسئول در وزارتين به اجرا در آورند.
ماده9ـ
ارزيابي کيفيت انجام فعاليتهاي موضوع مواد چهارگانه اين آييننامه بهمنظور رسيدگي و اظهارنظر به درخواست متقاضيان ارتقاي مرتبه و همچنين بررسي رکود علمي، احتساب سابقه خدمت قبل از تبديل وضعيت به رسمي آزمايشي اعضاي هيأت علمي مؤسسه براساس جداول فوق توسط مراجع ذيصلاح انجام ميپذيرد.
ماده10ـ
با ابلاغ اين آييننامه کليه اعضاي هيأت علمي متقاضي ارتقا مرتبه، قطع نظر از اين که پرونده آنان در تاريخ لازمالاجراشدن آييننامه در کميته منتخب، کميسيون تخصصي يا هيأت مميزه ذيربط مورد طرح و بررسي قرار گرفته و يا در شرف ارسال پرونده به کميتهها، کميسيونها يا هيأتهاي ياد شده باشد، ميتوانند با ارائه درخواست کتبي به کميته منتخب مربوطه، اعمال اين آييننامه را در بررسي پرونده ارتقاي مرتبه خويش تقاضا نمايند.
ماده11ـ
شيوهنامههاي اجرايي اين آييننامه حسب مورد توسط وزراي مربوطه، حداکثر 3 ماه پس از تصويب اين آييننامه بهمنظور اجرا ابلاغ ميشود.
ماده12ـ
در راستاي اجراي بندهاي «الف» ماده ?? و «ب» ماده ?? قانون برنامه پنج ساله توسعه مصوب 15/10/1389و با هدف دستيابي به جايگاه مناسب علم و فناوري در منطقه و جهان، آييننامه ارتقاي مرتبه اعضاي هيأت علمي، مورد بازنگري قرار گرفت. اين آييننامه مشتمل بر 12 ماده و ?? تبصره در جلسه 776 مورخ 18/12/1394 شوراي عالي انقلاب فرهنگي به تصويب رسيد و از تاريخ 1/7/1395براي کليه مؤسسههاي آموزش عالي، پژوهشي و فناوري دولتي و غيردولتي وابسته به وزارتين و ساير دستگاههاي اجرايي و نهادهاي عمومي کشور، لازمالاجرا ميباشد.
رئيسجمهور و رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي ـ حسن روحاني