مقدمه:
شوراي عالي آموزش و پرورش در راستاي کمک به اجراي ماده 13 قانون مديريت خدمات کشوري و ماده 144 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور و قانون تشكيل شوراهاي آموزش و پرورش در استانها و شهرستانها و سياست مدرسه محوري و به منظور ارتقاي كيفيت برنامههاي آموزشي و تربيتي مدارس، جلب و توسعه مشاركتهاي مردمي و خيّرين در احداث و اداره امور مدارس، تقويت نظام مديريتي، مالي و اجرايي مدارس مبتني بر گسترش عدالت آموزشي و پيمانسپاري مديريت مدارس، آييننامه توسعه مشارکتهاي مردمي به شيوه مديريت هيات امنايي در مدارس را به شرح زير تصويب مينمايد:
ماده1ـ
مدارس دولتي و خيرساز واجد شرايط به درخواست شوراي مدرسه وتأييد شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه به صورت هيات امنايي اداره ميشوند.
تبصره1ـ مجوز هيات امنايي شدن مدارس، به صورت موافقت اصولي موقت و براي مدت يک سال صادر ميشود و در صورت احراز استانداردهاي لازم، به موافقت قطعي تبديل ميشود.
تبصره2ـ در مرکز استانهايي که بيش از يک منطقه يا ناحيه آموزشي وجود دارد، شوراي آموزش و پرورش شهرستان در چارچوب اين آييننامه و براساس سياست هاي راهبردي خود ميتواند تصميم هيات امنايي شدن مدارس را به ادارات آموزش و پرورش مناطق يا نواحي ذيربط واگذار نمايد.
تبصره3ـ در مدارسي که به صورت مجتمع آموزشي (شامل دورههاي مختلف تحصيلي) اداره ميشوند، صرفاً يک هيات امنا به عنوان « هيات امناي مجتمع» تشکيل ميشود. از آنجا که برنامهها و فعاليتهاي آموزشي و تربيتي در درازمدت اثربخشي بيشتري خواهد داشت و مجتمعهاي آموزشي سنوات بيشتري را براي ارائه خدمات تربيتي و آموزشي در اختيار دارند، لذا شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه ميتواند، اختيارات بيشتري را به هيات امناي مجتمع تفويض نمايد.
تبصره4ـ مدرسه خيرساز، مدرسهاي است كه حداقل نيمي از هزينههاي احداث و تجهيز آن توسط خيّر يا خيرين تأمين شده باشد و خيّر يا خيرين تمايل به مشاركت در اداره امور مدرسه و استمرار حمايت مالي را داشته باشند. اين مدرسه به پيشنهاد كتبي خيّر و تصويب شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه زير نظر هيأت امنا اداره ميشود. خيريني که با تامين حداقل معادل نيمي از قيمت مدرسه دولتي موجود، تمايل به مشارکت در بازسازي، توسعه، تجهيز و اداره مدرسه را دارند، نيز مشمول اين آييننامه ميشوند.
تبصره5 ـ در صورتي که عملکرد مدرسه هيات امنايي از نظر شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه اثربخش باشد، اداره مدرسه بصورت غيردولتي با رعايت مقررات واگذاري مدارس و حفظ حقوق دولت جمهوري اسلامي ايران بلامانع است.
ماده2ـ اعضاي هيأت امناي مدرسه:
1ـ مدير مدرسه (دبير هيات امنا)
2ـ يکي از معاونان آموزشي مدرسه به انتخاب مدير مدرسه
3ـ يك نفر از کارکنان آموزشي و يك نفر از كاركنان پرورشي مدرسه به انتخاب شوراي معلمان
4ـ رييس انجمن اوليا و مربيان مدرسه
5 ـ يک نفر از اولياي دانشآموزان به انتخاب انجمن اوليا و مربيان مدرسه
6 ـ دو نفر از صاحبنظران و کارشناسان آموزشي يا فرهنگي ترجيحاً از استادان حوزه، دانشگاه يا مدرسان مراکز تربيت معلم و آموزشکدههاي فني و حرفه اي (در مدارس خيرساز، يك نفر به پيشنهاد خيّر و يك نفر با معرفي مدير و تاييد ساير اعضاي هيات امنا)
7ـ يک نفر از خيرين و يا معتمدان محل (در مدارس خيرساز، خير يا نماينده خير)
8 ـ يک نفر از اعضاي شوراياري محله يا موسسات و مراکز فرهنگي، ورزشي و مذهبي محل (مانند مسجد)
9ـ يک نفراز مديران يا اعضاي هيات مديره مراکز و موسسات توليدي و خدماتي
تبصره1ـ در هنرستانهاي فني و حرفهاي و کاردانش، فرد مذکور در بند 9 متناسب با رشته و فعاليت هنرستان حتيالامکان از ين صاحبان حرف و شاغل مرتبط انتخاب ميشود.
تبصره2ـ افراد مندرج در بندهاي 6 و 7 و 8 و 9 به پيشنهاد حداقل يک نفر و تاييد اکثريت نسبي اعضاي هيات امنا انتخاب ميشوند.
تبصره3ـ در مجتمعهاي آموزشي، مدير مجتمع جايگزين مدير مدرسه مندرج در بندهاي 1و2 ميشود و اعضاي بندهاي 3 و 4 و 5 متناظر با واحدهاي مشابه در مجتمع تعيين ميشوند.
تبصره4ـ رئيس هيأت امنا از بين اعضا (به استثناي مدير مدرسه) و با رأي اكثريت نسبي براي مدت 2 سال انتخاب و با ابلاغ رييس اداره آموزش و پرورش منصوب ميشود.
تبصره5 ـ ابلاغ اعضاي هيات امنا (به استثناي بندهاي 4 و 5 كه يك ساله صادر ميشود) توسط رييس آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه يا ناحيه براي مدت سه سال صادر ميشود و تمديد آن با رعايت ضوابط اين آييننامه بلامانع است. در صورت انصراف، فوت و يا تغيير و اتمام مدت عضويت هر يك از اعضا، عضو جديد با رعايت مفاد اين آييننامه جايگزين ميشود.
تبصره6 ـ هرگونه عزل يا تغيير اعضا (به استثنا مدير مدرسه و اعضاي حقوقي) با تصويب حداقل دو سوم اعضاي هيات امنا و تاييد رئيس اداره آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه يا ناحيه صورت ميگيرد.
تبصره7ـ مدارس شاهد و ايثارگران براساس اين آييننامه ميتوانند به صورت هيات امنايي اداره شوند. در ترکيب هيات امنا چهار نفر با معرفي بنياد شهيد استان يا شهرستان جايگزين رديفهاي 6 و 7 و 8 ماده 2 ميشوند. دستورالعمل اجرايي اين مدارس با همکاري بنياد شهيد و سازمان مدارس غيردولتي و توسعه مشارکتهاي مردمي (ظرف مدت دو ماه) تدوين و پس از تأييد شوراي طرح و برنامه شاهد مطابق بند3 ماده 15 اين آييننامه ابلاغ و اجرا ميشود.
تبصره8 ـ موسسات و بنيادهاي خيريه و نيکوکاري که در احداث مدرسه مشارکت داشته و يا تمايل به اداره مدارس دارند ميتوانند براساس مفاد اين آييننامه در هيات امناي مدارس شرکت نمايند، دراين صورت 3 نفر موضوع بندهاي 7 و 8 و 9 ماده 2 با معرفي موسسات مذکور تعيين ميشوند.
ماده3ـ وظايف و اختيارات هيات امنا:
هيات امناي اين مدارس در چارچوب ضوابط و مقررات و برمبناي سياستها و برنامههاي کلان آموزش و پرورش، وظايف و اختيارات زير را عهدهدار است:
1ـ بررسي و تصويب برنامه سالانه مدرسه (از قبيل فعاليتهاي مربوط به بهبود كيفيت برنامههاي رسمي مدرسه، فعاليتهاي آموزشي و تربيتي و فوق برنامه، برگزاري دورههاي آموزشي مناسب براي كاركنان، امور رفاهي و بهداشتي كاركنان و دانشآموزان مدرسه، خدمات راهنمايي و مشاوره به اوليا و دانشآموزان، استفاده از فرصتها و فضاي مدرسه) به پيشنهاد مدير مدرسه.
تبصره ـ برنامههاي آموزشي و پرورشي مصوب هيأت امنا بايد به نحو مقتضي به اطلاع اولياي دانشآموزان، اداره و شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه مربوط برسد.
2ـ بررسي و تصويب بودجه و اعتبارات سالانه (به پيشنهاد مدير مدرسه) و تامين منابع و اعتبارات مورد نياز مدرسه.
3ـ بررسي مسائل پرورشي مدرسه و پيشبيني راهبردها و راهکارهاي فرهنگي و تربيتي لازم براي تحقق اهداف تربيتي در ساحتهاي مختلف و ارتقاي آداب و مهارتهاي زندگي دانشآموزان.
4ـ بررسي و تصويب پيشنهادها، طرحها و برنامههاي شوراها و انجمنهاي مرتبط با مدرسه.
5 ـ بررسي و تصويب برنامه توسعه، تجهيز، تعمير، نگهداري و تأمين اعتبارات مورد نياز مدرسه.
6 ـ فراهم آوردن زمينه تعامل نهادهاي فرهنگي و اجتماعي پيرامون مدرسه، موثر در فرايند تربيتي دانشآموزان.
7ـ بررسي و صدور مجوز تشکيل انجمنها و کارگروههاي مورد نياز مدرسه.
8 ـ توليد کتاب و مواد آموزشي و کمک آموزشي مبتني بر راهنماي برنامه درسي مصوب آموزش و پرورش و براساس سياستها و ضوابط وزارت متبوع و استفاده از آنها در مدرسه پس از تأييد سازمان پژوهش و برنامهريزي آموزشي.
9ـ پيشنهاد انتصاب مدير مدرسه مطابق ماده 4 اين آييننامه.
10ـ درخواست تأمين معلمان موظف مورد نياز مدرسه براساس ساختار رسمي ابلاغ شده از سوي اداره آموزش و پرورش متناسب با درجه مدرسه.
11ـ تصميمگيري درباره چگونگي استفاده از همکاري منابع انساني غيررسمي با رعايت قوانين و ضوابط مربوط به صورت پارهوقت يا تماموقت، بدون ايجاد هرگونه تعهد استخدامي براي دولت.
تبصره ـ منابع انساني مورد نياز اين بند پس از عقد قرارداد همکاري با هيأت امنا (تا يک ساله و قابل تمديد) به کارگرفته خواهند شد. اين افراد صرفاً از بين داوطلبان صلاحيتداري انتخاب ميشوند که وضعيت بيمه و بازنشستگي آنها از طريق يکي از صندوقهاي بيمه و بازنشستگي قبلاً مشخص شده باشد.
12ـ بررسي و تصويب ضوابط پرداخت کارانه، پاداش و حق الزحمه کارکنان و عوامل مدرسه ( به ويژه عوامل کارآمد) جهت ارتقاي کيفيت خدمات آنها در چارچوب ضوابط شوراي آموزش و پرورش.
تبصره ـ هيأت امنا ميتواند از محل مابهالتفاوت درآمدهاي مدرسه با هزينههاي جاري، براي پرداختهاي فوق و نيز تجهيزات مدرسه استفاده نمايد.
13ـ جذب و قبول کمکها و هدايا از اشخاص حقيقي و حقوقي به صورت نقدي و غيرنقدي
14ـ نظارت بر نحوه هزينهها و تصويب تراز مالي مدرسه.
تبصره ـ هيأت امنا در قبال تصميمات خود مسئول بوده و در بررسي و تصويب برنامهها و اعتبارات بايد تدابيري اتخاذ نمايد که مدرسه با کسري اعتبار روبرو نشود. در هر صورت، تأمين کسري اعتبارات مذکور از محل اعتبارات دولتي مجاز نميباشد.
15ـ انجام وظايف واگذار شده از سوي وزارت آموزش و پرورش يا شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه براساس اختيارات قانوني خود به هيأت امنا.
16ـ نظارت بر اجراي مصوبات هيأت امنا و ارزيابي عملکرد سالانه مدرسه.
تبصره ـ گزارش عملکرد هيأت امنا توسط دبير به اولياي دانشآموزان و آموزش و پرورش شهرستان، منطقه يا ناحيه ارائه ميشود.
ماده4ـ
براي انتصاب مدير مدرسه هيات امنايي، سه نفر از افراد واجد شرايط احراز مديريت مدارس (مصوب شوراي عالي آموزش و پرورش) توسط کميتهاي مرکب از نماينده رييس آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه يا ناحيه، نماينده معلمان مدرسه و رييس هيات امناي مدرسه به اداره آموزش و پرورش محل پيشنهاد و يک نفر از آنها توسط مدير آموزش و پرورش انتخاب و منصوب ميشود.
تبصره 1ـ در مدارس خيرساز، فرد خير يا نماينده وي جايگزين نماينده معلمان در اين کميته ميشود.
تبصره2ـ اداره آموزش و پرورش موظف است در اولين فرصت نسبت به تشكيل كميته فوق اقدام نمايد. در صورتي که كميته مذكور حداکثر ظرف مدت يک ماه نسبت به معرفي افراد واجد شرايط مديريت اقدام ننمايد، اداره آموزش و پرورش رأساً نسبت به استمرار فعاليت مدير فعلي و يا انتصاب مدير واجد شرايط تصميمگيري مينمايد.
ماده5 ـ
مدير مدرسه علاوه بر شرح وظايف مصوب، در چارچوب قرارداد پيمان مديريت با آموزش و پرورش، مسئول اجراي مصوبات هيأت امنا ميباشد و در برابر هيات امنا و آموزش و پرورش پاسخگو است.
ماده6ـ
مدير مدرسه موظف است در تابستان هر سال برنامه سال تحصيلي آينده (شامل رئوس برنامه و دلايل توجيهي، برآورد اعتبارات، محل تأمين اعتبارات) را تهيه و جهت تصويب به هيات امناي مدرسه ارائه دهد و پس از تأمين منابع مورد نياز آن را اجرا كند و ضمن همکاري و هماهنگي مستمر با هيات امنا در پايان سال تحصيلي گزارش عملكرد مدرسه را به تاييد هيات امنا برساند.
ماده7ـ
اركان مدرسه (مندرج در آييننامه اجرايي مدارس) در چارچوب وظايف خود با هيات امنا همكاري خواهندكرد و از توانمندي و ظرفيت هيأت امنا براي بهبود و ارتقاي كيفيت فعاليتهاي آموزشي و تربيتي استفاده مطلوب را به عمل خواهند آورد.
ماده8 ـ
در صورت بروز ناهماهنگي در اجراي مصوبات هيأت امنا و همچنين اختلاف نظر ميان اعضاي هيات امنا كه منجر به اختلال در انجام فعاليتهاي آموزشي و تربيتي مدرسه شود، موضوع در اولين فرصت توسط اداره آموزش و پرورش محل، بررسي و اتخاذ تصميم خواهد شد. و در صورت نياز، موضوع به شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه ارجاع ميشود.
ماده9ـ
تخصيص نيروي انساني مدارس هيات امنايي براساس درخواست هيات امنا و مقدورات اداره آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه با تأكيد بر حفظ كيفيت و عدالت آموزشي در ساير مدارس انجام ميشود.
تبصره1ـ تخصيص نيروي انساني به اين مدارس ساليانه و حداقل براي مدت 3 سال خواهد بود و قابل تمديد نيز ميباشد. در صورت ضرورت، اداره آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه يا ناحيه با تامين نظر هيات امنا براي تغيير يا جايگزيني نيروي انساني، اقدام لازم را به عمل خواهد آورد. در صورت واگذاري اين مدارس به هيات امنا، تخصيص نيروي انساني شاغل دولتي به صورت انتقال يا مرخصي بدون حقوق يا بازخريدي يا بازنشستگي انجام ميشود.
تبصره2ـ واگذاري مدارس خيرساز به هيات امناء و يا بخش غيردولتي صرفاً با رضايت خير سازنده مدرسه و برابر ضوابط انجام ميشود.
ماده10ـ منابع مالي مدارس هيات امنايي عبارتند از:
1ـ اعتبارات دولت که در قالب بخشي از سرانه هزينه تمام شده با توجه به مقررات آموزش و پرورش و در قالب قرارداد فيمابين پرداخت ميشود. اين اعتبارات مطابق تبصره2 ماده14 قانون شوراهاي آموزش و پرورش مصوب مجلس شوراي اسلامي، به صورت کمک تلقي ميشود.
2ـ هدايا و کمکهاي مردمي داوطلبانه كه در خارج از فصل (موعد) ثبتنام دانشآموزان در چارچوب مقررات ابلاغي آموزش و پرورش دريافت ميشود.
3ـ وجوهي که از طريق شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه با توجه به عملکرد موفق مدرسه به صورت تشويقي در اختيار مدرسه قرار ميگيرد.
4ـ وجوهي كه از ارائه خدمات آموزشي و پرورشي فوق برنامه (اضافه بر برنامههاي رسمي آموزش و پرورش) دريافت ميشود.
5 ـ هدايا و كمكهاي نقدي و غيرنقدي كه از خيّر يا خيّرين دريافت ميشود.
6 ـ ساير درآمدهاي قانوني
تبصره1ـ تمامي وجوه فوق پس از واريز به حساب مدرسه در چارچوب سياست ها و ضوابط ابلاغي وزارت آموزش وپرورش به مصرف خواهد رسيد (کمک هاي بند 3 با رعايت ضوابط مصوب شوراي آموزش وپرورش شهرستان يا منطقه هزينه مي شود).
تبصره2ـ حقالتدريس، حقالزحمه و اعطاي پاداش به کارکنان و ساير پرداختها و هزينههاي اين گونه مدارس که از محلهاي مذكور در بندهاي 2 تا 6 تامين اعتبار خواهد شد، در چارچوب ضوابط خاص ابلاغي آموزش و پرورش به پيشنهاد مدير و تصويب هيات امنا تعيين ميشود.
ماده11ـ
مدارس هيات امنايي با توجه به ظرفيت خود موظف به ثبت نام از دانشآموزان واجد شرايط با اولويت محدوده جغرافيايي خود ميباشند و برگزاري آزمون ورودي و تعيين شرط معدل براي گزينش و ثبت نام دانشآموزان غيرمحلي درمدارس مشمول اين آييننامه مجاز ميباشد.
تبصره ـ در مواردي كه ظرفيت مدارس با تعداد متقاضيان متناسب نباشد، اداره آموزش و پرورش شهرستان، منطقه يا ناحيه ضمن تلاش براي گسترش مدارس واجد شرايط، محدوده جغرافيايي ثبت نام دانشآموزان را تعيين ميكند.
ماده12ـ
عملکرد هيات امنا، توسط اداره آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه بررسي، ارزيابي و به شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه مربوط گزارش ميشود. چنانچه نتايج اين ارزيابي براي شوراي آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه رضايتبخش بود، اقدامات لازم براي تشويق و تداوم فعاليت آن معمول ميدارد و در صورت رضايتبخش نبودن، شوراي مذکور ميتواند نسبت به انحلال آن اقدام کند، در اين صورت وظايف هيات امنا تا پايان سال تحصيلي به شوراي مدرسه واگذار ميشود.
تبصره1ـ تشکيل هيات امناي جديد با رعايت مفاد اين آيين نامه صورت ميگيرد.
تبصره2ـ در مدارس خيرساز تصميمگيري در اين زمينه با هماهنگي و توافق خير انجام ميشود.
ماده13ـ
اختيارات و مسئوليتهاي هيات امنا در چارچوب اين آييننامه است و هيچ يک از مصوبات آن نبايد مغاير با مقررات عمومي آموزش و پرورش باشد.
ماده14ـ
مسئوليت سياستگذاري براي اجرا، مديريت و نظارت کلان بر مدارس هيات امنايي با سازمان مدارس غيردولتي و توسعه مشارکتهاي مردمي ميباشد که با همکاري ساير معاونتها و واحدهاي ستادي آموزش و پرورش و جامعه خيرين مدرسهساز و از طريق سازمان آموزش و پرورش استانها و ادارات آموزش و پرورش شهرستانها يا مناطق و نواحي ايفاي مسئوليت خواهد کرد. سازمان مذکور موظف به ارائه گزارش مستند و پژوهشي از عملکرد دوسالانه اين مدارس، در چارچوب ضوابط دبيرخانه شوراي عالي، به شوراي عالي آموزش و پرورش خواهد بود.
ماده15ـ
وزارت آموزش و پرورش موظف است ضمن فراهم نمودن زمينههاي لازم براي اجراي مطلوب اين آييننامه:
1ـ دورههاي آموزشي و تربيتي موردنياز براي ارتقاي صلاحيت حرفهاي مديران،معلمان و مربيان پرورشي اين مدارس را برنامهريزي و اجرا نمايد. در اجراي اين برنامهها بايد ازمشارکت هيات امنا براي نيازسنجي و تامين هزينههاي آموزشي حداکثر استفاده به عمل آيد.
2ـ اختيارات لازم براي ايفاي وظايف هيات امنا و مديران اين مدارس در زمينههاي برنامهريزي مالي، اداري و منابع انساني را در چارچوب قرارداد في مابين مدرسه و آموزش و پرورش تفويض نمايد.
3ـ سازمان مدارس غيردولتي و توسعه مشارکتهاي مردمي دستورالعملهاي اجرايي يا مالي يا اداري و شرايط و استانداردهاي مورد نياز تبديل مدارس عادي به هيات امنايي و همچنين شاخصهاي نظارت، ارزشيابي، آموزشي، پرورشي، پذيرش دانشآموز و سياستها و برنامههاي اجرايي و ساختار تشكيلاتي اداري توسعه اين مدارس را حداکثر ظرف مدت دو ماه با امضاي وزير ابلاغ نمايد.
تبصره ـ دستورالعمل نحوه تشكيل، چگونگي تصميمگيري، پيگيري مصوبات، آييننامه داخلي و همچنين شرح وظايف دبير هيأت امنا به تصويب هيات امناي مدرسه خواهدرسيد. يك نسخه از دستورالعمل مذكور جهت اطلاع به اداره آموزش و پرورش شهرستان يا منطقه يا ناحيه ارسال ميشود. سازمان مدارس غيردولتي و توسعه مشارکتهاي مردمي جهت تسهيل تصميمگيري و ايجاد هماهنگي، نمونه دستورالعملها، آييننامهها و شرح وظايف را در اختيار اعضاي هيئت امناي مدارس قرار خواهد داد.
4ـ اصلاح ساختارها و تشکيلات اداري توسط سازمان مدارس غيردولتي و توسعه مشارکتهاي مردمي، سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس و جامعه خيرين مدرسهساز و نيز تدوين قوانين و مقررات لازم براي افزايش کارايي و اثربخشي اين مدارس انجام خواهد شد.
ماده17ـ
با تصويب اين آييننامه، كليه مصوبات مغاير لغو و مفاد اين آييننامه جايگزين آنها خواهد شد.
[امضاء]
موضوع: آييننامه توسعه مشاركتهاي مردمي به شيوه مديريت هيات امنايي در مدارس در هفتصد و هشتاد و هشتمين جلسه شوراي عالي آموزش و پرورش مورخ 1/2/1388 به تصويب رسيد.
مهدي نويد عليرضا علي احمدي
دبير شورا رييس جلسه
آييننامه توسعه مشاركتهاي مردمي به شيوه مديريت هيات امنايي در مدارس مورد تاييد است.
رييسجمهور و رييس شوراي عالي آموزش و پرورش ـ محمود احمدينژاد