استاندار محترم كليه استانها
اعضا محترم شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران
شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران در جلسه مورخ 25/9/1387 خود، ضمن تأييد كليات طرحهاي پيشنهادي « ضوابط و مقررات پاكسازي و بهسازي نماها و جدارههاي شهري»، « مناسبسازي پياده راهها در معابر شهري» و « ضوابط و مقررات ساماندهي به منظر شهري» (پيشنهادي وزارت مسكن و شهرسازي) مقرر نمود كه موضوع با رويكردهاي موردنظر شورا در كميتهاي متشكل از نمايندگان وزارت مسكن و شهرسازي ـ وزارت كشورـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و سازمان ميراث فرهنگي، صنايعدستي و گردشگري و با دعوت از صاحبنظران اين موضوع، مورد بررسي قرار گرفته و نتيجه مصوبه شوراي عالي تلقي ميگردد.
لذا با توجه به تشكيل جلسات كميته موردنظر و اتخاذ تصميم نهايي نمايندگان موردنظر شورا، متن مصوبه نهايي به شرح زير جهت استحضار و صدور دستور انعكاس به مراجع ذيربط جهت اقدام ابلاغ ميشود:
1ـ كليات
در راستاي وظايف محوله براساس ماده 30 قانون برنامه چهارم توسعه، تكميل مصوبه مورخ 28/8/1369، شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران تحت عنوان ضوابط و مقررات نماي شهري و به منظور ارتقاء كيفي بصري و ادراكي سيما و منظر شهري، شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران در جلسه مورخ 25/9/1387 ضوابط و مقررات ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري را به شرح زير تصويب نمود:
1ـ1ـ دامنه كاربرد
اين مصوبه از تاريخ ابلاغ براي كليه معماران، طراحان شهري، دستگاههاي تهيه و تصويب و نظارت بر اجراي طرحهاي توسعه شهري و شهرداريها و ديگر مراجع صدور پايان كار ساختماني و سازمانهاي نظام مهندسي و ساير نهادهاي ذيربط لازمالاجرا خواهدبود.
1ـ2ـ حوزه شمول
توسعههاي شهري آتي، شهرهاي جديد و شهركهاي مسكوني جديدالاحداث از زمان ابلاغ، مشمـول اين مصـوبه خواهندبود. براي بافتهاي موجود نيز به ترتيب اولويت طرحهاي موضعي ساماندهي منظر شهري تهيه ميشود. اين طرحها مطابق برنامه تنظيمي و حداكثر ظرف مدت 5 سال از تاريخ ابلاغ اين مصوبه تهيه خواهندشد.
1ـ3ـ هدف
هدف از اجراي اين مصوبه:
الف ـ تلاش در جهت استفاده بهينه از منابع و تأمين سلامت و رفاه ساكنين.
ب ـ ساماندهي به سيما و منظر شهري در شهرها، روستاها و ساير مجتمعهاي زيستي در كشور و تلاش در جهت ايجاد شرايط مناسب زندگي در آنها،
ج ـ احياي فرهنگ معماري و شهرسازي غني گذشته كشور،
د ـ جلوگيري از بروز ناهماهنگيهاي بصري و كاركردي در فضاها و فعاليتهاي شهري.
هـ ـ افزايش تعاملات اجتماعي و كوشش در جهت تنظيم جريان حيات مدني.
2ـ تعاريف
2ـ1ـ منظر شهري: در اين مصوبه منظور از منظر شهري كليه عناصر طبيعي و مصنوع (ساختمانها و الحاقات آنها، مبلمان شهري، پوشش گياهي و....) قابل مشاهده از عرصههاي عمومي شهر شامل خيابانها، ميادين، گرهها و پهنههاي عمومي است.
2ـ2ـ نما: منظور از نما در اين مصوبه، نماي شهري و در انطباق با تعريف ارائه شده در بند 1 مصوبه 28/8/1369 شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران (كليه سطوح نمايان ساختمانهاي واقع در محدوده و حريم شهرها و شهركها كه از داخل معابر قابل مشاهده است اعم از نماي اصلي يا نماهاي جانبي) ميباشد.
2ـ3ـ جداره: منظور از جداره، سطوح مربوط به ديوارهاي محوطههايي است كه هيچ ساختماني به صورت بلافصل به آن ملحق نيست نظير ديوار باغات و نظاير آن.
2ـ4ـ پياده راه: منظور از پياده راه، خيابانها و گذرهايي است كه منحصراً براي عبور پياده مورد استفاده قرار ميگيرد.
2ـ 5 ـ كميتههاي ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري: اين كميته نهادي پيشنهادي است كه به منظور ايجاد هماهنگي ميان كليه سازمانها، نهادها، دستگاهها، شركتها و مؤسسات ذيربط در امر ارتقاء كيفي سيما و منظر، در شهرها تشكيل ميگردد. نهادهاي مذكور در اين مصوبه از اين پس به اختصار « كميته» ناميده ميشود.
3ـ ضوابط كلي
3ـ1ـ ضوابط مربوط به سيما و منظر
3ـ1ـ1ـ طرح و اجراي بناهاي واقع در مناطق تاريخي شهر بايد داراي مقياس انساني بوده و دانهبندي و ريختشناسي مشابه بافت تاريخي شهر داشته باشد. در طراحي معماري بناهاي كلان مقياس، تقسيم بنا به احجام متناسب با دانهبندي بخش تاريخي شهر الزامي است.
3ـ1ـ2ـ در احداث ابنيه، انتخاب مصالح نماهاي ساختماني بايد به گونهاي باشد كه علاوه بر رعايت ضوابط و مقررات طرحهاي جامع و تفصيلي و ساير مصوبات شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، موجب آلودگي محيط زيست نشود و قابل بازيافت و پاكسازي باشد. به شهرداريها امكان داده ميشود تا طي برنامهاي 5 ساله نسبت به بهسازي مصالح نماي ساختمانهاي موجود در شهرها اقدام نمايند.
3ـ1ـ3ـ در پاكسازي مصالح ساختماني، رنگ و بافت و مصالح نما در بخشهاي تاريخي شهر همخواني داشته و ترجيحاً از مصالح بوم آورد (محلي) انتخاب شوند.
3ـ1ـ4ـ كليه تابلوهاي مربوط به فعاليتهاي شهري اعم از تجاري، درماني، خدماتي، اداري و.... در سطح شهرها بايد در انطباق با مبحث بيستم مقررات ملي ساختمان، بهصورت هماهنگ براي صنوف مختلف تهيه شود. ابعاد، فرم، طرح و محل نصب تابلوها بايد توسط « كميته» تعيين و مالكين و بهرهبرداران ملزم به رعايت اين مقررات ميباشند.
3ـ1ـ 5 ـ تعدد تابلوهاي معرف كاربري در يك منظر شهري مجاز نميباشد؛ و هر تصرف تنها مجاز به استفاده از يك تابلو در نما يا جداره هر يك از معابر شهري كه تصرف مذكور در حاشيه آن قرار دارد، است.
3ـ1ـ6 ـ به منظور ساماندهي و ايجاد هماهنگي ميان تابلوهاي تبليغاتي در مقياس شهري، به شهرداريها اختيار داده ميشود تا نسبت به تهيه ضوابط و مقررات مربوط به محل و نحوه استقرار تابلوهاي شهري (بيلبوردها) نقاشيها، جدارهها، استفاده از نمايشگرهاي بزرگ شهري، تابلوهاي تبليغاتي، تابلوهاي راهنماي شهري (نام خيابانها و ميادين و....) اقدام نمايد و به تصويب « كميته» برساند. رعايت تصميمات « كميته» در اين زمينه براي دستگاهها، سازمانها، نهادها و مؤسسات دولتي و عمومي در اولويت قرار دارد.
3ـ1ـ7ـ پيش آمدگي بدنه ساختمانها (نظير بالكن، تراس و...) در فضاهاي شهري ممنوع بوده و احداث فضاهاي نيمهباز با عقبنشيني ديوارهاي خارجي از حد زمين تأمين خواهدشد. اين فضاهاي نيمهباز جهت تقويت چشماندازهاي مناسب شهري، كاهش اثر تابش شديد خورشيد، نگهداري گل و گياه و موارد مشابه بوده و بهرهبرداري از اين فضاها به عنوان انباري (محل نگهداري مواد غذايي، سوخت و...) و خشك نمودن البسه ممنوع است.
3ـ1ـ 8 ـ طراحان موظفند در طراحي ابنيه، فضاي مورد نياز جهت انباري و محل خشك نمودن البسه را در درون ابنيه پيشبيني نمايند. مساحت اين فضاها تا سقف 10% (ده درصد) كل مساحت زيربنا جزء مساحت مفيد محاسبه نميشود.
3ـ1ـ 9ـ تمامي پيشآمدگيهاي موجود بدنه ساختمانها از حد زمين در هنگام تخريب و نوسازي ابنيه از نما يا جداره ساختمان حذف ميشوند.
3ـ1ـ10ـ از تاريخ ابلاغ اين مصوبه تا سقف 15% مساحت زيربناي هر يك از واحدهاي مسكوني به فضاهاي نيمهباز و پيش فضاي ورودي اختصاص خواهدداشت اين بخش جزء زيربنا محسوب نميشود و مسدود نمودن و الحاق نمودن آنها به فضاهاي محدود ساختمانها به هر نحو ممنوع ميباشد.
3ـ1ـ11ـ طراحان و مجريان موظفند معماري بناهاي واقع در تقاطع معابر را به گونهاي طراحي و اجرا نمايند كه به ارتقاء كيفيت بصري و فضايي تقاطعها منجر شود.
3ـ1ـ12ـ با توجه به اهميت معماري نبش، كنج، دروازهها، طرح و نماي ساختمانهاي واقع در اين نقاط بايد به تأييد « كميته» برسد.
3ـ1ـ13ـ در شهرهايي كه پوشش نهايي غالب آنها از انواع پوششهاي شيبدار ميباشد « كميته» رنگها، جنس و حدود شيب مجاز آن را به گونهاي معين مينمايد كه هماهنگي در سيما و منظر شهري فراهم آيد.
3ـ1ـ14ـ استفاده از پوششهاي شيبدار، در شهرهايي كه استفاده از آن در سنت معماري محل نباشد، ممنوع خواهدبود.
3ـ1ـ 15ـ استفاده از فرمهاي نامتعارف (نظير كشتي، ميوهها و...) در طراحي و احداث بناها، به تشخيص كميته ممنوع ميباشد رعايت اين مصوبه براي دستگاهها، نهادها و سازمانهاي دولتي در اولويت قرار دارد.
3ـ1ـ16ـ استفاده از نماهاي پردهاي (نماهاي آلومينيمي، شيشهاي، كامپوزيت، شيشههاي جيوهاي و...) در جدارههاي بيروني و قابل مشاهده از عرصههاي عمومي، ضمن رعايت مبحث چهارم مقررات ملي ساختمان، براي كليه بناهاي دولتي و عمومي ممنوع بوده و استفاده از اين مصالح صرفاً درون بناها مجاز است. به مالكين ابنيه موجود فرصت داده ميشود تا ظرف مدت 3 سال، با اولويت بناهاي دولتي و عمومي به اصلاح نماي اين ابنيه با مصالح جايگزيني كه توسط كميته تعيين ميشود، بازسازي نمايند.
3ـ1ـ17ـ در طراحي و اجراي ابنيه احداث تاسيسات (نظير چيلر، كولر و...) بصورت نمايان در منظر شهري ممنوع است و تاسيسات بايد با تمهيدات مناسب از معرض ديد عمومي حذف شوند در ابنيه موجود به مالكان فرصت داده ميشود تا مطابق برنامهاي كه از سوي « كميته» مشخص ميشود ظرف مدت 3 سال به اصلاح نما اقدام نمايند.
3ـ1ـ 18ـ از اين پس احداث ابنيهاي كه به دليل ارتفاع زياد و يا درشت دانگي و... حقوق همسايگان را در استفاده از نور، مناظر و مواهب طبيعي سلب نمايد ممنوع ميباشد. « كميته» سنجههاي مورد نياز در اين خصوص (نظير حداقل فواصل و ارتفاع بناها در همسايگي واحدها تعيين خواهد نمود).
3ـ1ـ 19ـ استفاده از بامهاي سبز در محلهايي كه « كميته» تصويب نمايد مجاز خواهدبود.
3ـ2ـ ضوابط مربوط به ساماندهي كالبدي فضاهاي شهري
3ـ2ـ1ـ به مالكين ابنيه فرصت داده ميشود تا ظرف 5 سال از تاريخ ابلاغ اين مصوبه، كليه كانالهاي تاسيساتي نمايان در نماها و در جدارههاي شهري شامل كولرها (اسپيلتها) كانالهاي كولر، ناودانها، سيمها و كابلهاي برق و تلفن، دودكش بخاري، لولههاي تاسيساتي (به استثناء لولههاي گاز شهري) و نظاير آن به تدريج از نماهاي شهري حذف و يا به گونهاي ساماندهي شوند كه در نما يا جداره شهري قابل مشاهده نباشد. لولههاي گاز شهري نيز بايستي متناسب با رنگ نماي ساختمانها رنگآميزي شود.
3ـ2ـ2ـ نصب تابلوهايي كه در معابر موجب اختلال در حركت عابرين شود، مطابق مبحث بيستم مقررات ملي ساختمان ممنوع است.
3ـ2ـ3ـ مكانيابي كابينها، كيوسكها در معابر پياده (اعم از تلفن عمومي، روزنامهفروشي، صندوقهاي جمعآوري صدقات و...) بايد به گونهاي انجام شود كه مزاحم حركت عابرين پياده نباشد.
3ـ2ـ4ـ به شهرداريها امكان داده ميشود تا مطابق برنامههاي 3 ساله نسبت به ساماندهي كابينها و كيوسكها و اثاثه شهري موجود اقدام نمايند.
3ـ2ـ 5 ـ ايجاد هرگونه اختلاف سطح (لبه، پله، سكو و...) در مسير عبور در معابر پياده ممنوع است و تغييرات سطوح بايستي بوسيله شيب راهه و رمپ انجام شود.
3ـ2ـ6 ـ كفسازي معابر پياده بايستي به گونهاي انتخاب شود كه امكان سُرخوردن عابرين به حداقل كاهش يافته، امكان پاكسازي داشته و از مصالح بومآورد انتخاب شدهباشد.
3ـ2ـ7ـ كفسازي معابر بايد با همكاري و مشاركت عمومي مالكين بناهاي حاشيه معبر و شهرداري، نگهداري و مرمت شود.
3ـ2ـ 8 ـ اثاثه شهري بكار رفته در فضاهاي شهري از نظر فرم، اندازه، رنگ و مصالح بايستي مطابق با طرح اثاثه شهري و متناسب با بافت و احجام معماري اطراف اين فضاها طراحي و اجرا شوند.
3ـ2ـ 9ـ حفظ و توسعه فضاي سبز شهري بايد حتيالامكان با گونههاي گياهي بومي صورت گيرد. « كميته» گونههاي گياهي بومي را متناسب با ويژگيهاي طبيعي، تاريخي و فرهنگي هر شهر مشخص نموده و اعلام مينمايد.
3ـ3ـ ضوابط مربوط به ساماندهي زيرساختهاي شهري
3ـ3ـ1ـ تعبيه تاسيسات گرمايشي و سرمايشي و كانالهاي مورد نياز در فضاهاي داخلي ساختمان الزامي است.
3ـ3ـ2ـ كليه مسيرها و كانالهاي تاسيساتي موجود در معابر (پيادهروها و پيادهراهها) بايد بوسيله كفسازي مشخص شود. كانالها بايد به گونهاي احداث شوند كه دسترسي به آنها براي تعمير به سهولت فراهم آيد.
3ـ3ـ3ـ كميته موظف است تا زمينه شكلگيري ايجاد كانال مشترك انرژي در معابر را با همكاري شهرداري، وزارت كشور و سازمانها و دستگاههاي ذيربط پيگيري نمايد.
3ـ4ـ ضوابط مربوط به ساماندهي كاركردي فضاهاي شهري
3ـ4ـ1ـ به منظـور استفاده بهينه از فـضاهاي شهري و ايجاد سرزندگي در آنها، به شهرداريها اختيار داده ميشود تا با هماهنگي كميتهها در شهرها و ساكنان مجاور، در معابري كه عرض بخشي از پيادهرو آنها بيش از سه متر باشد، در ايام تعطيل و ساعات شبانگاهي به كاربريهائي چون اغذيهفروشي و عرضهكنندگان آبميوه و نوشيدنيهاي سرد و گرم اجازه دهند تا بخشي از معبر را با مبلمان مناسب تجهيز و از مراجعين پذيرايي نمايند لكن احداث نرده و يا ايجاد مانع ثابت در مسير عابرين در آن ممنوع است.
3ـ 5 ـ ضوابط مربوط به نظارت بر اجراي مقررات
3ـ 5 ـ1ـ تحويل نقشه حجمي ابنيه و راندوي مصالح بكار گرفته شده در طراحي ابنيه جديد و ابنيه مجاور (همسايگي) براي اخذ پروانه ساختماني به مراكز بررسي و كنترل نقشه و مراجع صدور پروانه ساختماني از سوي متقاضيان الزامي است. در اين نقشهها ايجاد هماهنگي ميان احجام از نظر فرم، جنس و رنگ مصالح، دانهبندي و ريخت در واحدهاي همسايگي الزامي است. دستورالعملها و راهنماهاي مورد نياز در اين خصوص از سوي كميته تدوين و ابلاغ خواهدشد.
3ـ 5 ـ2ـ صدور پايانكار و گواهي عدم خلاف براي ابنيه جديدالاحداث منوط به اجراي نقشههاي ارائه شده جهت اخذ پروانه ساختماني است. مهندسين ناظر مسئول اجراي دقيق نقشههاي مصوب (بويژه نما و حجم) خواهندبود.
4ـ سازمان اجراي مقررات
4ـ1ـ به منظور تدوين ضوابط محلي و تكميلي و فراهم نمودن شرايط تحققپذيري اين مصوبه، كميتههاي بين بخشي تحت عنوان « كميته ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري» ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ اين مصوبه در كليه شهرها به شرح زير تشكيل خواهدشد. دبيرخانه اين كميته در سازمان مسكن و شهرسازي استان مستقر خواهدبود.
4ـ2ـ كميتههاي ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري
4ـ2ـ1ـ اين كميته نهادي تخصصي غيربخشي، غيرانتفاعي است (براساس مفاد تبصره بند 3 از ماده 3 آييننامه نحوه بررسي و تصويب طرحهاي توسعه و عمران محلي، ناحيهاي و منطقهاي و ملي و مقررات شهرسازي و معماري كشور مصوب 12/10/1378 هيأت محترم وزيران تشكيل ميشود) كه به منظور ايجاد هماهنگي ميان كليه سازمانها، نهادها، دستگاهها، شركتها و مؤسسات ذيربط در امر ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري و با عضويت نمايندگان شهرداري، مهندسين مشاور تهيهكننده طرح توسعه شهري، سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان، سازمان نظام مهندسي استان، اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان، دو نفر از اعضاء هيئت علمي دانشكدههاي معماري و شهرسازي استان، و سازمان مسكن و شهرسازي استان تشكيل ميگردد.
4ـ2ـ2ـ در صورت تشكيل شوراي سيما و منظر شهري در استانها اين كميته به عنوان يكي از كميتههاي تخصصي شوراي مذكور خواهدبود.
4ـ2ـ3ـ كميته حسب مورد از نمايندگان سازمانها، دستگاهها و نهادهاي ذيربط جهت شركت در جلسات مرتبط دعوت به عمل ميآورد.
4ـ2ـ4ـ مدير (معاون) شهرسازي و معماري سازمان مسكن و شهرسازي استان دبير كميته خواهد بود.
4ـ2ـ 5 ـ اعضاء كميته توسط بالاترين مقام سازمان، نهاد يا دستگاه ذيربط در استان تعيين و احكام آنان توسط رئيس سازمان مسكن و شهرسازي استان صادر و ابلاغ خواهدشد.
4ـ2ـ6 ـ اعضاء كميته بايستي داراي تخصص معماري، طراحي شهري و يا طراحي منظر باشند.
4ـ2ـ7ـ ارتباط استخدامي نمايندگان با نهادها، سازمانها و دستگاههاي ذيربط الزامي نخواهد بود.
4ـ2ـ 8 ـ ضوابط و مقررات تكميلي درخصوص اين مصوبه توسط « كميته» تهيه و بهتصويب كميسيون ماده 5 استان خواهد رسيد.
4ـ2ـ 9ـ وظايف كميته عبارت است از:
الف ـ ايجاد هماهنگي درخصوص مطالعات، اقدامات اجرايي و عمراني در سيما و منظر شهري.
ب ـ منطقهبندي شهرها جهت انجام اقدامات بهسازي و ارتقاء كيفي سيما و منظر شهري.
پ ـ بررسي و تأييد طرحهاي موردي ساماندهي به سيما و منظر شهري.
ت ـ تعيين مصالح مناسب براي استفاده در نماها و جدارههاي شهري، كفسازي بستر معابر پيادهراهي و پيادهروها با عنايت به موارد اقليمي، فرهنگي و ساير ويژگيهاي تاريخي و بومي و ايجاد هماهنگي ميان مصالح نماها و جدارهها و كفسازي معابر پيادهراهي يا پيادهراهها با اولويت بكارگيري مصالح بومي.
ث ـ تعيين ميزان نور مورد نياز فضاهاي شهري (معابر، ميادين، پهنهها و بناهاي مهم برحسب لوكس) و نحوه نورپردازي به آنها (به گونهاي كه باعث افزايش زمان حضور شهروندان در فضاهاي شهري شده و در عين حال مانع از مشاهده ستارگان نشود)
ج ـ تدوين ضوابط و استانداردهاي بومي، اندازهها و فواصل ميان مبلمان شهري.
چ ـ تدقيق ضوابط، مقررات و الزامات اين مصوبه متناسب با شرايط محلي.
ح ـ تدوين ضوابط و مقررات مناسب جهت نگهداري، بهسازي، مرمت، بازسازي و نوسازي نماها، جدارهها و كفسازي معابر.
خ ـ تدوين ضوابط و مقررات مربوط به جانمايي مبلمان شهري در فضاهاي شهري متناسب مقتضيات محلي و بومي.
د ـ تدوين ضوابط، مقررات و دستوارالعملهاي مورد نياز درخصوص نحوه مكانيابي، نحوه استقرار، جنس، رنگ، فرم تابلوهاي شهري و محلي.
ذ ـ اولويتبندي فضاهاي شهري جهت انجام مطالعه، طراحي و اقدامات بهسازي سيما و منظر شهري.
4ـ2ـ10ـ هرگاه براساس تصميمات و مصوبات اين كميته ضوابط و مقررات ساختماني مندرج در طرحهاي توسعه شهري دچار تغييراتي شود اين تغييرات بايستي به تصويب كميسيون ماده5 استان برسد.
4ـ2ـ11ـ نحوه مديريت و تشكيل جلسات و تصميمگيريها براساس آئيننامه داخلي كميتهها انجام خواهدشد.
5 ـ بازنگري در ضوابط
در صورت تشخيص كميته و نياز به اين مصوبه هر 5 سال يكبار مورد تجديدنظر، تكميل و اصلاح قرار خواهدگرفت.
[امضاء]
معاون وزير و دبير شورايعالي شهرسازي و معماري ايران ـ امير فرجامي