مقدمه:
سلامت زنان به عنوان جايگاه والاي او در جوهره خلقت به ويژه در شكلگيري فرهنگ، تربيت، سعادت و حفظ و ارتقاي سلامت خانواده و جامعه داراي نقش تعيينكننده است كه اين خود تحت تأثير حقوق اساسي آنان در خانواده و اجتماع قرار ميگيرد.
قانون اساسي جمهوي اسلامي ايران با حمايت از حقوق انساني، اجتماعي و فرهنگي همه افراد اعم از زن و مرد، سلامت افراد را يك حق اساسي دانسته و تأمين نيازهاي سلامت آنها را تكليف اصلي دولت شمرده است. منشور حقوق زنان در نظام جمهوري اسلامي ايران نيز بر حق سلامت زنان در بهرهمندي و دسترسي به خدمات، حمايتها و مراقبتهاي بهداشتي درماني مورد نياز و با كيفيت مناسب تأكيد مينمايد.
شوراي عالي انقلاب فرهنگي براساس پيشنهاد شوراي فرهنگي ـ اجتماعي زنان سياستهايلازم و راهبردهاي اساسي براي تضمين سلامتزنان و دستيابي آنان به مراقبتهاي همه جانبه و مورد نياز در دورههاي مختلف زندگي را با تكيه بر پژوهشهاي انجام شده در ابعاد مختلف و با تأكيد بر عوامل فرهنگي تأثيرگذار به شرح ذيل تصويب مينمايد:
ماده1ـ تعاريف:
1ـ سلامت: عبارت از رفاه كامل جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي است و تنها به نبود بيماري و معلوليت اطلاق نميشود.
2ـ حق سلامت: حق سلامت زنان به معناي برخورداري از سلامت جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي در زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي با توجه به ويژگيهاي آنان در مراحل مختلف زندگي بوده و از جمله حقوق طبيعي و همگاني محسوب ميشود و مسئوليت تأمين آن بر عهده دولتها ميباشد. يافتههاي علمي جديد درباره سلامت زنان و نظامهاي سلامت بر رويكردهاي ادغام يافته سلامت در طي دورههاي زندگي تأكيد دارد و آن را نكتهاي كليدي و با اهميت در برنامههاي پژوهشي و برنامهريزي به شمار ميآورند. در چنين رويكردي ابعاد فيزيكي، رواني، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و معنوي زندگي زنان با درنظرگرفتن نقشهاي چندگانه فردي، اجتماعي و خانوادگي آنان مدنظر قرار ميگيرد.
3ـ سلامت معنوي: يكي از ابعاد سلامت كه در ارتباط با زندگي و رستگاري در دنيا و پس از آن است و با احساسات عميق و عقايد انسان به ويژه در بعد مذهبي و جداي از بخش مادي و جسماني زندگي ميباشد.
4ـ ارتقاي سلامت: عبارت است از فرآيند توانمندسازي افراد جهت افزايش تسلط بر سلامت خود و بهبود آن.
5 ـ پيشگيري از بيماريها: پيشگيري از بيماريها، دربرگيرنده اقداماتي است كه علاوه بر جلوگيري از وقوع بيماري (نظير كاهش عوامل خطر)، پيشرفت آن را نيز متوقف كرده و در صورت بروز، عوارض آن را كم ميكند.
6 ـ رفتارهاي پرخطر: رفتارهايي است كه موجب افزايش احتمال بروز بيماري، جراحت و يا ناتواني در طول زندگي ميگردد.
7ـ عواملخطر: عبارت است از رفتار، ابعاد شيوه زندگي يا وضعيت اجتماعي، اقتصادي يا زيست شناختي كه همراه با استعداد فزايندهاي از ابتلا به بيماري، ناخوشي يا صدمات بوده و يا به وجود آورنده و علت اين حالتها باشد.
8 ـ نظام سلامت: تمام فعاليتهايي كه هدف اصلي آنها، حفظ، ارتقاء و يا بازگرداندن سلامت است.
9ـ معلوليت اجتماعي: هرگونه نقص يا ناتواني شديد در انجام فعاليتهاي اساسي و عملكرد زندگي خانوادگي و اجتماعي (تحصيل، اشتغال، معاشرت) كه بر سلامت تأثير ميگذارد.
ماده2ـ اهداف:
1ـ ارتقاء و توسعه سلامت زنان در ابعاد جسمي، رواني، فرهنگي، اجتماعي و معنوي در دورههاي مختلف زندگي و پيشگيري از بيماريها و كاهش عوامل خطر سلامت زنان.
2ـ تقويت سياستها و برنامههاي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به سمت سلامت زنان و نيازهاي بهداشتي ـ درماني آنان.
3ـ افزايش آگاهي جامعه و خانواده از دانش و نيازهاي سلامتزنان و نقش آن در توسعه.
4ـ تقويت نقش محوري زنان در تأمين سلامت خود، خانواده و جامعه و افزايش مشاركت آنان در سطوح مختلف تصميمگيري و اجرا.
5 ـ افزايش دسترسي زنان به اطلاعات (بهويژه از طريق رسانههاي ملي و جمعي) خدمات و مراقبتهاي سلامت واجد كيفيت و متناسب با نيازهاي آنان در دورههاي مختلف زندگي.
6 ـ اصلاح و رفع موانع فرهنگي ـ اجتماعي و اقتصادي مؤثر بر سلامت زنان.
ماده3ـ سياستها:
1ـ توجه به مسئوليتها و نقشهاي متعدد فيزيولوژيك، خانوادگي و اجتماعي زنان و توجه به انسجام مراقبتهاي بهداشتي و درماني زنان و پيشگيري از بيماريها در تمامي دورههاي زندگي.
2ـ توجه به ابعاد مختلف سلامت زنان از جمله جسمي، رواني، اجتماعي و معنوي.
3ـ توجه به تأثير شرايط فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و زيست محيطي زندگي بر سلامت زنان.
ماده4ـ راهبردها:
1ـ بازنگري مستمر، ارزشيابي و نظارت بر اجراي سياستها و برنامههاي سلامت زنان، طراحي و استقرار نظام پايش و مراقبت سلامت زنان در نظام سلامت كشور.
2ـ تقويت همكاريها و هماهنگيهاي بين بخشي در تدوين برنامههاي مؤثر بر ارتقاي سلامت زنان از طريق شوراي عالي سلامت.
3ـ شناسايي و تلاش جهت رفع موانع فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي مؤثر بر ارتقاي سلامت زنان.
4ـ ارزيابي مستمر وضعيت سلامت زنان و شناسايي عوامل مؤثر بر بهبود آن و راههاي تقويت و توسعه آنها، طراحي و استقرار نظام جامع اطلاعات سلامت زنان.
5 ـ توسعه آگاهي زنان و خانوادهها از نقش و مسئوليتهاي متعدد زنان در خانواده و اجتماع و همچنين نيازهاي سلامت زنان در مراحل مختلف زندگي اعم از كودكي، بلوغ، ازدواج، باروري، شيردهي، يائسگي و سالمندي.
6 ـ تدوين برنامههاي آموزشي متناسب با نيازهاي سلامت زنان و عوامل فرهنگي و اجتماعي تأثيرگذار بر آن از طريق تعامل بين بخشي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي با دستگاههاي ذيربط.
7ـ فرهنگسازي و اصلاح باورهاي جامعه نسبت به جايگاه زنان در تصميمگيري و تصميمسازي و نقش آنان در سلامت خود و جامعه و افزايش مشاركت آنان در مديريتهاي بخش سلامت زنان.
8 ـ حمايت از مشاركت سازمانهاي غيردولتي مرتبط با زنان در توسعه سلامت زنان و بهبود محيط زيست.
9ـ افزايش دسترسي زنان به نيروهاي متخصص و همگن خدمات سلامت در ابعاد كمي و كيفي متناسب با نيازهاي دورههاي مختلف زندگي آنان و رفع موانع فرهنگي، اقتصادي و فيزيكي براي دسترسي و استفاده از خدمات مورد نياز سلامت خود.
10ـ برنامهريزي مناسب جهت دسترسي به خدمات و حمايتهاي ويژه مورد نياز سلامت براي دختران و زنان آسيبپذير، زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و داراي معلوليتهاي فيزيكي، رواني و اجتماعي توسط دستگاههاي ذيربط از قبيل سازمان بهزيستي، كميته امداد امام خميني و بنياد شهيد و ايثارگران.
11ـ توسعه فرهنگ ورزش در بين دختران و زنان، رفع موانع موجود و دسترسي آنان بهامكانات موردنياز و بهينهسازي اوقات فراغت آنان توسط سازمان تربيتبدني و وزارتخانههاي آموزش و پرورش، علوم، تحقيقات و فناوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي.
12ـ تقويت برنامهها و خدمات و توسعه آگاهي دختران و زنان درخصوص پيشگيري از بيماريهاي خاص و شايع زنان، تشخيص زودرس آن، بهبود فرهنگ تغذيه، سوء مصرف مواد و مصرفدخانيات با توجه بهآسيبپذيري شرايط فيزيولوژيك آنان در دورههايمختلف زندگي.
13ـ رعايت اصول و ضوابط معماري اسلامي و ملي با توجه به خصوصيات روحي و جسمي بانوان در شهرسازي، ساخت و تجهيز مدارس و مراكز فرهنگي و ورزشي ويژه آنان توسط شهرداريها و وزارت مسكن و شهرسازي.
14ـ آموزش لازم و فعال كردن زنان جهت ارتقاي آگاهي و تربيت اعضاي خانواده در زمينه شيوههاي سالم زندگي توسط رسانههاي ملي و جمعي و وزارت آموزش و پرورش.
15ـ تقويت ارتبـاط فعال با حوزههاي علميه جهت انعكاس موضوعات سلامت زنان به آنان و رفع ابهامات و شفافسازي ديدگاههاي فقهي در تأمين امنيت و حق سلامت زنان.
16ـ بهبود وضعيت سلامت محيط كار و تأثير آن بر سلامت زنان شاغل به ويژه در دوران بارداري و شيردهي توسط وزارت كار و وزارت رفاه و تأمين اجتماعي.
17ـ حمايت از ترويج و تسهيل امر ازدواج و تشويق جوانان براي تشكيل خانواده پايدار بر اساس معيارهاي صحيح و مناسب و رفع موانع فرهنگي و اقتصادي آن به عنوان عامل مؤثر بر سلامت.
18ـ اتخاذ تدابير لازم جهت اصلاح قوانين، مقررات و برنامهها و ساختارهاي حقوقي، اقتصادي و فرهنگي در راستاي حمايت از زنان خانواده با تأكيد بر سلامت.
19ـ افزايش آگاهيهاي زوجين و آموزشهاي لازم در زمينه حقوق، تكاليف، روابط سالم زناشويي، بهداشت باروري، مهارتهاي زندگي، حُسن خلق و معاشرت.
20ـ اصلاح نگرش خانوادهها نسبت به رفع تبعيض بين كودكان خود.
21ـ توانمندسازي، آموزش، افزايش آگاهي و حمايت از زنان، خانواده و جامعه درخصوص مهارتهاي لازم زندگي با توجه به آموزههاي ديني و شرايط فرهنگي، بومي و منطقهاي در پيشگيري و كنترل آسيبهاي اجتماعي.
22ـ شفافسازي مسئوليت و تقويت نقش و عملكرد دستگاهها و سازمانهاي مختلف در پيشگيري، ايمنسازي و كنترل آسيبهاي اجتماعي تأثيرگذار بر سلامت زنان در راستاي برنامه چهارم توسعه كشور.
23ـ اتخاذ تدابير مناسب جهت پيشگيري و كاهش هر گونه ظلم و خشونت خانوادگي و اجتماعي در تهديد سلامت جسماني و رواني زنان و حمايت از قربانيان خشونت توسط قوه قضائيه، نهادهاي فرهنگي و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي.
24ـ اتخاذ تدابير مناسب جهت ارتقاي سلامت زنان شاغل با توجه به نقشهاي خانوادگي (همسر و مادر) و اجتماعي آنان.
25ـ افزايش آگاهي جامعه از نقش و تأثير شغل خانهداري در سلامت و توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور و حمايت از آن توسط وزارت كار و امور اجتماعي و قوه قضائيه.
26ـ توسعه مهارتها و ظرفيتهاي شغلي و كسب درآمد براي زنان از طريق خوداشتغالي و مشاغل خانگي به ويژه در اقشار آسيبپذير و نيازمند توسط وزارت كار و امور اجتماعي و وزارت رفاه و تأمين اجتماعي.
[امضاء]
مصوبه فوق در جلسه613 مورخ 8/8/1386 شوراي عالي انقلاب فرهنگي بهتصويب رسيد.
رئيس جمهور و رئيس شوراي عالي انقلاب فرهنگي ـ محمود احمدينژاد