مقدمه:
اعضاي پروتکل
که عضو کنوانسيون تنوع زيستي مي باشند که از اين پس «کنوانسيون» ناميده مي شود؛
باتوجه به بندهاي (3) و (4) ماده (19) و بند (ز) ماده (8) و ماده (17) کنوانسيون، با عنايت به تصميم 5/II مورخ 17 نوامبر 1995 (26/8/1374) فراهمايي اعضاي کنوانسيون درباره تهيه پروتکل ايمني زيستي به خصوص درباره نقل و انتقال برون مرزي موجودات زنده تغيير شکل يافته که حاصل فناوري زيستي جديد هستند و ممکن است اثرات زيان آوري بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي داشته باشند و تدوين دستورالعمل هاي مناسبي براي بررسي توافق از قبل اطلاع داده شده، با تاکيد مجدد بر رويکرد احتياطي اصل (15) اعلاميه ريو در خصوص محيط زيست و توسعه، با آگاهي از گسترش سريع فناوري زيستي جديد و توجه روزافزون افکارعمومي به اثرات بالقوه زيان آور آن بر تنوع زيستي و نيز در نظر گرفتن خطراتي که براي سلامت انسان در بر دارد، با تصديق اين که اگر فناوري زيستي جديد با معيارهاي ايمني مناسب براي سلامت انسان و محيط زيست توسعه يافته و مورد استفاده قرار گيرد، توان بالقوه زيادي براي تامين رفاه بشر دارد، با درک اهميت حياتي مراکز مبدا و مراکز تنوع ژنتيکي براي انسان، با در نظر گرفتن قابليت هاي محدود بسياري از کشورها به ويژه کشورهاي در حال توسعه براي مقابله با ماهيت و ميزان خطرات بالقوه و شناخته شده مرتبط با موجود زنده تغيير شکل يافته، با تشخيص اين که موافقتنامه هاي تجاري و زيست محيطي بايد براي رسيدن به توسعه پايدار به طور متقابل از يکديگر حمايت کنند، با تاکيد براين که اين پروتکل به گونه اي تفسير نخواهدشد که بعنوان تغيير در حقوق و تعهدات يک عضو به موجب موافقتنامه هاي بين المللي موجود بکار رود و با درک اين که هدف از موارد فوق اين نيست که اين پروتکل را تابع ديگر موافقتنامه هاي بين المللي قرار دهد، در موارد زير توافق نموده اند:
ماده 1ـ هدف
مطابق با رويکرد احتياطي مندرج در اصل (15) اعلاميه ريو در خصوص محيط زيست و توسعه، هدف اين پروتکل کمک و همياري در جهت تضمين سطح مناسب حفاظت در زمينه انتقال، جابجائي و استفاده ايمن از موجودات زنده تغييرشکل يافته است که حاصل فناوري زيستي جديد هستند و ممکن است با در نظر گرفتن مخاطرات آنها براي سلامت انسان به ويژه نقل و انتقالات برون مرزي اثرات زيان آوري بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي داشته باشد.
ماده 2 ـ مقررات عمومي
1ـ هرعضو بايد اقدامات حقوقي، اداري و ديگر معيارهاي لازم و مناسب براي اجراي تعهدات خود براساس اين پروتکل را اتخاذ نمايد.
2ـ اعضاء بايد تضمين کنند که توسعه، جابجائي، حمل و نقل، کاربرد و رهاسازي موجودات زنده تغيير شکل يافته به گونه اي انجام مي شود که با در نظر گرفتن مخاطرات آن براي سلامت انسان، از خطرات آن براي تنوع زيستي جلوگيري مي کند يا آنها را کاهش مي دهد.
3ـ هيچ چيز در اين پروتکل به هيچ وجه برحاکميت دولتها بر آبهاي ساحلي شان که طبق قوانين بين المللي تعيين شده است و حقوق حاکميت و صلاحيت که کشورها در مناطق انحصاري اقتصادي خود و فلاتهاي قاره اي شان مطابق با حقوق بين الملل دارا هستند و اعمال حقوق و آزاديهاي کشتيراني و هوانوردي توسط کشتيها و هواپيماهاي کليه کشورها که در حقوق بين الملل پيش بيني شده و به گونه اي که در اسناد بين المللي مربوطه انعکاس يافته است تاثير نخواهدگذاشت.
4ـ هيچ چيز در اين پروتکل نبايد به گونه اي تفسير گردد که محدودکننده حق يک عضو براي اتخاذ اقدامي در مورد حفاظت بيشتر در جهت حفظ و استفاده مداوم از تنوع زيستي نسبت به آنچه در اين پروتکل درخواست شده، باشد، مشروط براين که اين اقدام با اهداف و مقررات اين پروتکل و همچنين با ساير تعهدات آن به موجب حقوق بين الملل سازگار باشد.
5 ـ اعضاء ترغيب مي گردند تا تخصصها و ابزارهاي موجود و کار انجام شده در مراجع رسيدگي بين المللي با صلاحيت در زمينه خطرات، نسبت سلامت انسان رابه طور مقتضي مورد توجه قراردهند.
ماده 3 ـ استفاده از اصطلاحات
از لحاظ اين پروتکل:
الف ـ «فراهمايي اعضاء» به معناي فراهمايي اعضاء کنوانسيون مي باشد.
ب ـ «کاربرد محصور شده» به معناي هرگونه عمليات در يک مکان، تاسيسات يا ساير ساختارهاي فيزيکي است که با موجودات زنده تغيير شکل يافته سروکار دارند و به وسيله اقدامات ويژه اي که به طور موثر تماس يا تاثير آنها را بر محيط زيست بيروني محدود مي سازد، کنترل مي شوند.
پ ـ «صادرات» به معناي جابجائي برون مرزي تعمدي از کشور يک عضو به کشور عضوي ديگر است.
ت ـ «صادرکننده» به معناي شخص حقيقي يا حقوقي است که تحت صلاحيت عضو صادرکننده،اقدام به صادر نمودن موجود زنده تغيير شکل يافته مي کند.
ث ـ «واردات» به معناي جابجائي برون مرزي تعمدي به داخل کشور عضو از کشور عضو ديگر است.
ج ـ «واردکننده» به معناي شخص حقيقي يا حقوقي است که تحت صلاحيت عضو واردکننده اقدام به واردکردن موجود زنده تغيير شکل يافته مي کند.
چـ «موجود زنده تغيير شکل يافته» به معناي هرگونه موجود زنده اي است که داراي ترکيب جديد مواد ژنتيکي است که از طريق استفاده از فناوري زيستي جديد به دست مي آيد.
ح ـ «موجود زنده» هرماهيت زيستي که قابليت تکثير يا انتقال ماده ژنتيکي خود را داشته باشد ازقبيل سازواره هاي سترون، ويروسها، شبه ويروسها و...
خ ـ «فناوري زيستي جديد» به معناي اعمال:
1ـ روشهاي آزمايشگاهي کار با اسيدهاي نوکلئيک ازجمله اسيد دي اکسي ريبونوکلئيک نو ترکيب و تزريق مستقيم اسيدهاي نوکلئيک به داخل سلولها يا اندامکها يا...
2ـ تلفيق سلولهائي که در يک خانواده طبقه بندي نمي شوند ازطريق غلبه بر موانع تکثير فيزيولوژيک طبيعي يا سطوح نو ترکيبي که در روشهاي سنتي انتخاب و توليد مثل مورداستفاده قرار نمي گيرند.
د ـ «سازمانهاي وحدت اقتصادي منطقه اي» به معناي سازماني است که به وسيله دولتهاي حاکم در يک منطقه معين تشکيل شده و کشورهاي عضو آن صلاحيت در خصوص موضوعاتي که در اين پروتکل مورد حکم قرار گرفته را به آن تفويض کرده باشند و طبق تشريفات داخلي خود به طور مقتضي مجاز به امضاء تنفيذ، پذيرش، تصويب يا الحاق به آن باشد.
ذ ـ «نقل و انتقالات برون مرزي» به معناي نقل و انتقال موجودات زنده تغيير شکل يافته از يک عضو به عضو ديگر است، جز از نظر مواد (17) و (24) که نقل و انتقال برون مرزي را به نقل و انتقال بين اعضاء و غيراعضاء تعميم مي دهد.
ماده 4ـ حيطه شمول
اين پروتکل در مورد نقل و انتقال برون مرزي، عبور، جابجائي و استفاده از کليه موجودات زنده تغيير شکل يافته، که ممکن است با در نظر گرفتن خطرات براي سلامتي بشر اثرات زيانباري بر حفظ و نگهداري و استفاده پايدار از تنوع زيستي داشته باشد، اعمال خواهدشد.
ماده 5 ـ داروها
علي رغم ماده (4) و بدون خدشه به حق يک عضو در رابطه با ارزيابي خطرات تمامي موجودات زنده تغيير شکل يافته، قبل از تصميم گيري راجع به واردات آنها، اين پروتکل در نقل و انتقال برون مرزي موجودات زنده تغيير شکل يافته که جنبه داروئي براي انسان دارند و در ساير سازمانها يا موافقتنامه هاي بين المللي مربوط در نظر گرفته مي شوند، اعمال نمي شود.
ماده 6 ـ انتقال عبوري و استفاده محصور
1ـ علي رغم ماده (4) و بدون خدشه به حق هر عضو در رابطه با انتقال عبوري جهت تنظيم نقل و انتقال موجودات زنده تغيير شکل يافته از قلمرو آن و ارائه هرتصميم آن عضو به اتاق تهاتر ايمني زيستي با رعايت بند (3) ماده (2) اين پروتکل در خصوص انتقال عبوري موجود زنده تغيير شکل يافته خاص از قلمرو آن، مفاد اين پروتکل در مورد روشهاي توافقي از قبل اطلاع داده شده، در رابطه با انتقال عبوري موجودات زنده تغيير شکل يافته اعمال نمي شود.
2ـ علي رغم ماده (4) و بدون خدشه به حق هر عضو در رابطه با ارزيابي خطرات تمامي موجودات زنده تغييرشکل يافته قبل از تصميم گيري براي واردات و تنظيم معيارهائي براي استفاده محصور در صلاحيت خود، مفاد اين پروتکل در مورد روشهاي توافقي ازقبل اطلاع داده شده در رابطه با نقل و انتقال برون مرزي موجودات زنده تغييرشکل يافته با هدف استفاده محصور که مطابق معيارهاي عضو واردکننده در نظر گرفته شده، اعمال نخواهدشد.
ماده 7 ـ كاربرد روشهاي توافقي از قبل اطلاع داده شده
1ـ بارعايت مواد (5) و (6)، روشهاي توافقي ازقبل اطلاع داده شده در مواد (8) تا (10) و (12) از اولين نقل و انتقال برون مرزي تعمدي موجودات زنده تغييرشکل يافته جهت ارائه تعمدي به محيط زيست عضو واردکننده اعمال خواهدشد.
2ـ «ارائه تعمدي به محيط زيست» در بند (1) بالا به موجودات زنده تغيير شکل يافته که بطور مستقيم به مصرف غذاي انسان يا دام مي رسند و يا نياز به پردازش دارند، مربوط نمي باشد.
3ـ ماده (11) قبل از اولين نقل و انتقال برون مرزي موجودات زنده تغيير شکل يافته جهت استفاده مستقيم به صورت غذا يا علوفه يا جهت پردازش اعمال مي شود.
4ـ روشهاي توافقي از قبل اطلاع داده شده در رابطه با نقل و انتقال برون مرزي عمدي موجودات زنده تغيير شکل يافته تعيين شده در تصميم فراهمايي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند و احتمالا اثرات زيانباري بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي ندارند باتوجه به خطرات تهديدکننده سلامت انسان اعمال نخواهدشد.
ماده 8 ـ اعلاميه
1ـ عضو صادرکننده مي بايستي مرجع ملي صالح عضو واردکننده را قبل از هرگونه نقل و انتقال برون مرزي تعمدي موجودات زنده تغيير شکل يافته که در حيطه شمول بند (1) ماده (7) قرار مي گيرد آگاه سازد يا از صادرکننده بخواهد از ارسال اعلاميه کتبي اطمينان حاصل نمايد. اين اعلاميه حداقل مي بايستي داراي اطلاعات تعيين شده در پيوست (1) باشد.
2ـ عضو صادرکننده مي بايستي تضمين کند که الزام قانوني براي صحت اطلاعات فراهم شده توسط صادرکننده وجوددارد.
ماده 9 ـ اعلام وصول اعلاميه
1ـ عضو واردکننده مي بايستي وصول اعلاميه را کتبا ظرف نود روز پس از دريافت به آگاه سازنده اعلام کند.
2ـ اعلام وصول مي بايستي حاوي بخشهاي زير باشد:
الف ـ تاريخ دريافت اعلاميه؛
ب ـ اين که آيا اعلاميه علي الظاهر حاوي اطلاعات مندرج در ماده (8) هست يا خير؛
پ ـ اين که آيا اقدام براساس چارچوب مقررات داخلي عضو واردکننده يا طبق روند تصريح شده در ماده (10) اين پروتکل انجام مي شود يا خير؟
3ـ چارچوب مقررات داخلي موضوع جزء (پ) بند (2) فوق بايستي با اين پروتکل سازگار باشد.
4ـ عدم اعلام وصول اعلاميه توسط عضو واردکننده دال بر رضايت آن از نقل و انتقالات برون مرزي عمدي نخواهدبود.
ماده 10 ـ روند تصميم گيري
1ـ تصميمات اتخاذ شده از سوي عضو واردکننده بايستي مطابق با ماده (15) اين پروتکل باشد.
2ـ عضو واردکننده در مدت زمان تعيين شده در ماده (9)، به آگاه سازنده به طور مکتوب اطلاع خواهد داد که نقل و انتقال بين مرزي عمدي مي تواند در موارد زير انجام شود يا خير:
الف ـ فقط پس از اين که عضو واردکننده رضايت کتبي اش را ارائه داده؛ يا
ب ـ حداقل پس از نود روز بدون ارائه رضايت کتبي بعدي.
3ـ ظرف دويست و هفتاد روز از تاريخ دريافت اعلاميه، عضو واردکننده به طور مکتوب به آگاه سازنده و اتاق تهاتر ايمني زيستي، تصميم موضوع جزء (الف) بند (2) را که شامل موارد زير است، اطلاع خواهدداد:
الف ـ تصويب واردات، با يا بدون شرايط از جمله اين که چگونه تصميم مزبور براي واردات بعدي همان موجودزنده تغييرشکل يافته به کارگرفته خواهدشد؛
ب ـ ممنوعيت واردات؛
پ ـ درخواست اطلاعات اضافي مربوط مطابق با چارچوب مقررات داخلي يا پيوست (1)، در محاسبه زماني که طي آن عضو واردکننده بايستي پاسخ دهد، تعداد روزهائي که واردکننده براي اخذ اطلاعات اضافي مربوط بايستي منتظر باشد در نظر گرفته نخواهدشد؛ يا
ت ـ آگاه ساختن آگاه سازنده در مورد اين که مدت تعيين شده در اين بند طي دوره مشخص زماني تمديد مي شود.
4 ـ به استثناي موردي که در آن رضايت بدون قيد و شرط اعلام مي شود، هرتصميم به موجب بند (3) فوق بايد متضمن دلائلي باشد که براساس آنها اتخاذ شده است.
5 ـ قصور عضو واردکننده در اعلام تصميم خود در مدت دويست و هفتاد روز از تاريخ دريافت اعلاميه، به منزله موافقت با نقل و انتقال برون مرزي عمدي نخواهدبود.
6 ـ عدم قطعيت علمي به دليل کافي نبودن اطلاعات علمي مربوط و آگاهي از ميزان تاثيرات بالقوه زيانبخش موجودات زنده تغيير شکل يافته برحفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي در کشور عضو واردکننده، همچنين با در نظر گرفتن مخاطرات مربوط به سلامتي انسان، مانع تصميم گيري آن عضو، در صورت اقتضاء در خصوص واردات موجودات زنده تغييرشکل يافته مورد بحث مندرج در بند (3) فوق به منظور جلوگيري يابه حداقل رسانيدن اثرات بالقوه زيانبار مزبور نخواهدشد.
7 ـ فراهمايي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاي اين پروتکل فعاليت مي کند دراولين جلسه خود در مورد راهکارها و روشهاي مناسب جهت تسهيل نمودن تصميم گيري از سوي اعضاء واردکننده، تصميم گيري خواهدنمود.
ماده 11 ـ مراحل كار درمورد موجودات زنده تغييرشكل يافته با هدف استفاده مستقيم بعنوان غذا يا علوفه يا پردازش
1ـ عضوي که تصميم نهائي در خصوص استفاده داخلي ازجمله قراردادن در بازار، يک موجود زنده تغييرشکل يافته را اتخاذ مي کند که ممکن است مشمول نقل و انتقال برون مرزي جهت استفاده مستقيم بعنوان غذا يا علوفه يا پردازش قرارگيرد، بايد طي پانزده روز پس از تصميم گيري مزبور مراتب را از طريق «اتاق تهاتر ايمني زيستي» به اعضاء اطلاع دهد. اين اطلاعات حداقل مي بايستي شامل اطلاعات تصريح شده در پيوست (2) باشد. عضو مي بايستي يک نسخه کتبي از اطلاعات را به کانون ملي هرعضوي که از قبل به دبيرخانه اطلاع داده که دسترسي به اتاق تهاتر ايمني زيستي ندارد، ارائه نمايد. اين مقررات در مورد تصميمات مربوط به آزمايشات ميداني اعمال نمي شود.
2ـ عضوي که به موجب بند (1) فوق تصميمي را اتخاذ مي کند بايد اطمينان حاصل کند که الزام قانوني براي دقت و صحت اطلاعات تهيه شده از سوي متقاضي وجوددارد.
3ـ هر عضو مي تواند اطلاعات اضافي را از مقام مسوول تعيين شده در بند (ب) پيوست (2) درخواست کند.
4ـ يک عضو مي تواند در چارچوب مقررات داخلي خود که با اهداف اين پروتکل سازگار است، در مورد واردات موجودات زنده تغييرشکل يافته با هدف استفاده مستقيم بعنوان غذا يا علوفه يا پردازش تصميم گيري کند.
5 ـ هرعضو بايد نسخه هائي از قوانين، مقررات و رهنمودهاي ملي جاري مربوط به واردات موجودات زنده تغييرشکل يافته با هدف استفاده مستقيم بعنوان غذا، علوفه يا پردازش را در صورت وجود در اختيار اتاق تهاتر ايمني زيستي قراردهد.
6 ـ کشور عضو در حال توسعه يا عضو با اقتصاد درحال گذر مي تواند در صورت فقدان چارچوب مقررات داخلي موضوع بند (4) فوق و در اعمال صلاحيت داخلي خود از طريق اتاق تهاتر ايمني زيستي اعلام کند که تصميم آن قبل از اولين واردات يک موجود زنده تغييرشکل يافته با هدف استفاده مستقيم به عنوان غذا، علوفه يا پردازش که درباره آن به موجب بند (1) فوق اطلاعاتي فراهم شده مطابق موارد زير اتخاذ خواهدشد:
الف ـ برآورد و ارزيابي خطر که مطابق با پيوست (3) صورت گرفته است؛ و
ب ـ تصميم گيري در قالب زماني قابل پيش بيني که از دويست و هفتاد روز تجاوز نکند، اتخاذ شده است.
7 ـ قصور عضو در اعلام تصميم خود طبق بند (6) فوق به منزله رضايت يا امتناع آن از واردات موجود زنده تغييرشکل يافته با هدف استفاده مستقيم بعنوان غذا يا علوفه يا پردازش نخواهدبود، مگر اين که به نحو ديگري توسط عضو تعيين شده باشد.
8 ـ عدم قطعيت علمي به دليل کافي نبودن اطلاعات علمي مربوط و آگاهي از تاثيرات بالقوه زيانبار موجودات زنده تغييرشکل يافته بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي در کشور عضو واردکننده بادر نظر گرفتن خطراتي براي سلامتي انسان مانع تصميم گيري آن عضو، در صورت اقتضاء، در خصوص واردات موجودات زنده تغيير شکل يافته با هدف استفاده مستقيم بعنوان غذا، علوفه يا پردازش به منظور جلوگيري يا به حداقل رسانيدن اثرات بالقوه زيانبار مزبور نخواهدشد.
9ـ عضو مي تواند نيازهاي خود را براي کمکهاي فني و مالي و ايجاد ظرفيت در خصوص موجودات زنده تغيير شکل يافته با هدف استفاده مستقيم بعنوان غذا، علوفه يا پردازش بيان نمايد. اعضاء براي رفع اين نيازها مطابق با مواد (22) و (28) همکاري خواهندکرد.
ماده 12 ـ تجديد نظر در تصميمات
1ـ عضو واردکننده در هرزمان، در پرتو اطلاعات علمي جديد در مورد اثرات بالقوه زيان آور بر حفظ و استفاده مداوم تنوع زيستي با در نظر گرفتن خطراتي که متوجه سلامت انسان است مي تواند تصميم راجع به نقل و انتقال برون مرزي عمدي را مورد تجديدنظر قرارداده و آن را تغيير دهد. در اين صورت عضو مزبور ظرف سي روز آگاه سازنده اي را که قبلا نقل و انتقال موجودات زنده تغيير شکل يافته موضوع تصميم مزبور را اطلاع داده و نيز «اتاق تهاتر ايمني زيستي» را مطلع خواهدنمود و دلايل تصميم خود راشرح خواهدداد.
2ـ هرعضو صادرکننده يا آگاه سازنده مي تواند در صورت تشخيص موارد زير از عضو واردکننده بخواهد در تصميمي که به موجب ماده (10) اتخاذ نموده است تجديدنظر نمايد:
الف ـ وقوع تغيير در شرايطي که بتواند نتيجه ارزيابي خطر را که براساس آن تصميم گرفته شده، تحت تاثير قرار دهد.
ب ـ اطلاعات علمي يا فني اضافي مربوط در دسترس قرار گرفته باشد.
3ـ عضو واردکننده موظف است در ظرف نود روز به چنين درخواستي پاسخ کتبي ارائه داده و دلايل اتخاذ تصميم خود را شرح دهد.
4ـ عضو واردکننده مي تواند بنا به صلاحديد خود براي واردات آتي درخواست ارزيابي خطر بنمايد.
ماده 13 ـ روش ساده
1ـ هرعضو واردکننده مي تواند موارد زير را از قبل براي اتاق تهاتر ايمني زيستي مشخص نمايد، مشروط بر اين که اقدامات مناسب را در جهت تامين نقل و انتقال برون مرزي بي خطر و تعمدي موجودات زنده تغيير شکل يافته مطابق با هدف اين پروتکل انجام دهد:
الف ـ مواردي را که در آن نقل و انتقال بين مرزي عمدي همزمان با اعلام انتقال به عضو واردکننده صورت مي گيرد:
چنين اعلامهائي ممکن است براي نقل و انتقال مشابه بعدي براي همان عضو به کار رود.
ب ـ واردات موجودات زنده تغيير شکل يافته اي که از روش توافقي از قبل اطلاع داده شده معاف مي باشند.
2ـ اطلاعات مربوط به نقل و انتقال برون مرزي عمدي که بايد در اعلامهاي موضوع جزء (الف) بند (1) ارائه شود، اطلاعات تعيين شده در پيوست (1) خواهدبود.
ماده 14 ـ ترتيبات و موافقتنامه هاي دوجانبه، منطقه اي و چندجانبه
1ـ اعضاء مي توانند مطابق با اهداف اين پروتکل موافقتنامه ها و ترتيبات دوجانبه، منطقه اي و چندجانبه اي را براي نقل و انتقال برون مرزي عمدي موجودات زنده تغييرشکل يافته منعقد سازند مشروط براين که موافقتنامه ها و ترتيبات مزبور منجر به سطح حفاظت پائين تري نسبت به آنچه در اين پروتکل پيش بيني شده، نشود.
2ـ اعضاء موظفند از طريق اتاق تهاتر ايمني زيستي هرگونه موافقتنامه و ترتيبات دوجانبه، منطقه اي و چندجانبه اي را که قبل يا بعد از لازم الاجراء شدن اين پروتکل منعقد ساخته اند به اطلاع يکديگر برسانند.
3ـ مفاد اين پروتکل، نقل و انتقال برون مرزي عمدي را که به موجب موافقتنامه ها و ترتيبات مزبور بين اعضاي آن موافقتنامه ها يا ترتيبات صورت مي گيرد، تحت تاثير قرار نخواهدداد.
4ـ هرعضو مي تواند معين نمايد که براي واردات خاص، مقررات داخلي آن اعمال شود و موظف است تصميم خود را به اطلاع «اتاق تهاتر ايمني زيستي» برساند.
ماده 15 ـ ارزيابي خطر
1ـ تقبل ارزيابي خطر به موجب اين پروتکل براساس روش صحيح علمي و مطابق باپيوست (3) و با در نظر گرفتن روشهاي شناخته شده ارزيابي خطر انجام خواهدشد. به منظور شناسائي و ارزيابي اثرات زيان آور احتمالي موجودات زنده تغيير شکل يافته برحفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي و نيز با در نظر گرفتن مخاطرات آن براي سلامت انسان، چنين ارزيابي هايي حداقل بايد برپايه اطلاعات به دست آمده طبق ماده (8) و ديگر مدارک و شواهدعلمي قابل دسترس باشد.
2ـ عضو واردکننده بايد اطمينان حاصل کند که ارزيابي هاي خطر براي تصميمات اتخاذ شده به موجب ماده (10) صورت مي گيرد و مي تواند از صادرکننده بخواهد ارزيابي هاي خطر را انجام دهد.
3ـ درصورت درخواست عضو واردکننده، هزينه انجام ارزيابي خطر به عهده آگاه سازنده مي باشد.
ماده 16 ـ كنترل خطر
1ـ اعضاء موظفند با در نظرگرفتن بند (ز) ماده (8) کنوانسيون، راهکارها، اقدامات و استراتژي هاي مناسبي را براي تنظيم، مديريت و کنترل خطرهاي مشخص شده در مقررات ارزيابي خطر اين پروتکل در ارتباط با استفاده، جابجائي و نقل و انتقال برون مرزي موجودات زنده تغيير شکل يافته وضع و اجراء نمايند.
2ـ انجام اقدامات براساس ارزيابي خطر بايد تاحدي که براي جلوگيري از اثرات زيان آور موجود زنده تغيير شکل يافته برحفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي، با درنظر گرفتن ميزان خطر براي سلامت انسان در قلمرو عضو واردکننده ضروري است، صورت گيرد.
3ـ هر عضو موظف است اقدامات مناسب را به منظور جلوگيري از نقل و انتقال برون مرزي غيرعمدي موجودات زنده تغيير شکل يافته انجام دهد، ازجمله، اقداماتي که مستلزم انجام ارزيابي خطر پيش از نخستين رهاسازي يک موجود زنده تغيير شکل يافته است.
4ـ بدون خدشه به بند (2) فوق، هرعضو بايد تلاش نمايد که هرموجود زنده تغيير شکل يافته، اعم از وارد شده و يا در داخل پرورش داده شده، دوره نظارتي مناسبي را بگذارند که متناسب با چرخه زندگي يا زمان تکثير آن قبل از اين که مورد استفاده قرار گيرد، باشد.
5 ـ اعضاء موظف به همکاري در موارد زير مي باشند:
الف ـ شناسائي موجودات زنده تغيير شکل يافته يا صفات خاص موجودات زنده تغيير شکل يافته که ممکن است اثرات زيانبار بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي و نيز با در نظر گرفتن خطراتي که ممکن است براي سلامت انسان داشته باشند.
ب ـ اتخاذ اقدامات مناسب در خصوص رفتار چنين موجودات زنده تغيير شکل يافته يا صفات خاص آنها.
ماده 17 ـ نقل و انتقالات برون مرزي غيرعمدي و اقدامات اضطراري
1ـ هر عضو چنانچه اطلاع حاصل کند که در حوزه صلاحيت آن رخداد ناشي از رهاسازي اتفاق افتاده که منجر به نقل و انتقال برون مرزي غيرعمدي يک موجود زنده تغيير شکل يافته شده يا ممکن است منجر به اين اتفاق شود و احتمال مي رود که اثرات زيانبار قابل توجهي برحفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي بگذارد،اقـدامات لازم را در جهت مطلع کردن کشورهائي که تحت تاثير واقع شده اند يا به طور بالقوه تحت تاثير قرار گرفته اند، اتاق تهاتر ايمني زيستي و در صورت اقتضاء سازمانهاي بين المللي مربوط با در نظر گرفتن خطراتي که متوجه سلامت انسان در کشورهاي مزبور است، انجام خواهد داد. اطلاع رساني بايد در اسرع وقت و به محض حصول اطلاع عضو از موقعيت فوق انجام گيرد.
2ـ هر عضو مي بايستي جزئيات مربوط به کانون تماس خود به منظور دريافت اطلاعيه ها به موجب اين ماده را حداکثر تا تاريخ لازم الاجراشدن اين پروتکل در مورد خود در اختيار اتاق تهاتر ايمني زيستي قراردهد.
3ـ تمامي اطلاعيه هاي ناشي از بند (1) فوق مي بايستي شامل موارد زير باشد:
الف ـ اطلاعات مربوط قابل دسترس در مورد کميت هاي برآورد شده و مشخصات و يا صفات مربوط موجود زنده تغيير شکل يافته؛
ب ـ اطلاعات مربوط به شرايط و تاريخ تخميني رهاسازي واستفاده از موجودات زنده تغيير يافته در عضو مبدا؛
پ ـ تمامي اطلاعات موجود در مورد اثرات زيانبار احتمالي بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي، با در نظر گرفتن خطراتي که متوجه سلامت انسان است و نيز اطلاعات در دسترس در مورد اقدامات احتمالي مديريت خطر؛
ت ـ تمامي اطلاعات مربوط ديگر؛
ث ـ کانون تماس براي اطلاعات بيشتر.
4 ـ به منظور به حداقل رساندن اثرات زيانبار قابل توجه بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي، با در نظر گرفتن ميزان خطر براي سلامت انسان هرعضو که در حوزه صلاحيت آن رهاشدن موجود زنده تغيير شکل يافته موضوع بند (1) اتفاق افتاده است، مي بايستي بلافاصله با کشورهائي که تحت تاثير واقع شده اند يا به طور بالقوه تحت تاثير قرار گرفته اند، مشورت کند تا آنها بتوانند واکنش هاي مناسب را تعيين و اقدامات لازم ازجمله اقدامات اضطراري را اتخاذ کنند.
ماده 18 ـ جابجائي، حمل و نقل، بسته بندي و شناسائي
1ـ به منظور اجتناب از اثرات زيانبار بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي و با در نظر گرفتن ميزان خطر براي سلامت انسان، هر عضو اقدامات لازم را اتخاذ خواهدکرد تا مقرر کند موجودات زنده تغيير شکل يافته اي که حمل و نقل برون مرزي عمدي آنها در دامنه شمول اين پروتکل قرار مي گيرد با در نظر گرفتن قواعد و معيارهاي بين المللي مربوط تحت شرايط ايمني، جابه جا، بسته بندي و حمل و نقل شوند.
2ـ هرعضو اقداماتي را اتخاذ خواهدکرد تا مقرر کند حداقل اسناد و مدارک همراه:
الف ـ موجودات زنده تغيير شکل يافته با هدف استفاده مستقيم به عنوان غذا يا علوفه يا پردازش، باشد و به روشني مشخص کند که «ممکن است محتوي» موجودات زنده تغييرشکل يافته باشد و به منظور رهاسازي عمدي در محيط زيست نمي باشد و نيز کانون تماسي براي اطلاعات بيشتر را مشخص کند. فراهمائي اعضاء که بعنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند حداکثر دو سال پس از لازم الاجراء شدن اين پروتکل، در مورد الزامات تفصيلي براي اين منظور، از جمله تصريح هويت و هرنوع مشخصه منحصر به فرد آنها اتخاذ تصميم خواهدنمود؛
ب ـ موجودات زنده تغييرشکل يافته که براي استفاده محصور معين شده اند، باشد و به روشني مشخص کند که آنها موجودات زنده تغيير شکل يافته هستند و هرگونه الزامات جابجائي، انبارکردن، نقل و انتقال و استفاده امن آنها، کانون تماس براي اطلاعات بيشتر ازجمله نام و نشاني فرد يا موسسه اي که موجود زنده تغييرشکل يافته براي آنها ارسال شده را مشخص کند؛
پ ـ موجودات زنده تغييرشکل يافته با هدف عرضه عمدي در محيط زيست کشور عضو واردکننده و هر موجود زنده تغيير شکل يافته ديگر که مشمول اين پروتکل است، باشد و به روشني مشخص کند که آنها موجودات زنده تغيير شکل يافته هستند و هويت و صفات و يا مشخصات مربوط آنها و هرگونه الزمات جابجائي، انبارکردن، نقل و انتقال و استفاده امن آنها و کانون تماسي براي اطلاعات بيشتر و درصورت اقتضاء نام و نشاني واردکننده و صادرکننده را مشخص کند و متضمن بيانيه اي باشد که نشان دهد انتقال مطابق با شرايط اين پروتکل که در مورد صادرکننده قابل اجراء است، انجام مي شود.
3 ـ فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند، ضرورت و چگونگي معيارهاي توسعه را با توجه به روشهاي معمول تشخيص هويت، جابجائي، بسته بندي و نقل و انتقال با مشورت ديگر نهادهاي بين المللي مربوط، مورد بررسي قرار خواهدداد.
ماده 19 ـ مقامات صالح ملي و كانونهاي ملي
ماده 20 ـ مشاركت در اطلاعات و اتاق تهاتر ايمني زيستي
1ـ بدين وسيله اتاق تهاتر ايمني زيستي بعنوان بخشي از راهکار اتاق تهاتر موضوع بند (3) ماده (18) کنوانسيون به منظور زير، تاسيس مي شود:
الف ـ تسهيل تبادل اطلاعات و تجارب در زمينه هاي علمي، فني، محيط زيست و حقوقي در خصوص موجودات زنده تغيير شکل يافته.
ب ـ کمک به اعضاء در زمينه اجراي پروتکل با در نظر گرفتن نيازهاي خاص کشورهاي عضو در حال توسعه به خصوص کشورهاي کمتر توسعه يافته و کشورهاي جزيره اي کوچک در حال توسعه و کشورهاي داراي اقتصاد در حال انتقال و نيز کشورهائي که مراکز مبدا و مراکز تنوع ژنتيکي هستند.
2ـ اتاق تهاتر ايمني زيستي بايد ابزاري باشد که از طريق آن اطلاعات براي مقاصد بند (1) فوق در دسترس قرار بگيرد. اتاق مي بايستي اطلاعات مربوط به اجراي پروتکل را دردسترس اعضاء قرار دهد. علاه بر اين در صورت امکان بايد دستيابي به ساير راهکاري تبادل اطلاعات ايمني زيستي بين المللي را فراهم کند.
3ـ بدون خدشه به حفظ اطلاعات محرمانه، هرعضو مي بايستي تمامي اطلاعات مورد نياز را که طبق اين پروتکل بايد در اختيار اتاق تهاتر ايمني زيستي قرار گيرد و نيز موارد زير را در اختيار اتاق تهاتر ايمني زيستي قراردهد:
الف ـ تمامي قوانين، مقررات و رهنمودهاي موجود براي اجراي پروتکل و نيز اطلاعات موردنياز اعضاء در مورد روش توافقي ازقبل اطلاع داده شده؛
ب ـ تمامي موافقتنامه ها و ترتيبات دوجانبه، منطقه اي و چندجانبه؛
پ ـ خلاصه اي از ارزيابي خطر يا بررسي زيست محيطي موجودات زنده تغييرشکل يافته که از طريق فرآيندهاي مقرراتي آن توليدشده و مطابق ماده (15) انجام شده اند، ازجمله در صورت اقتضاء اطلاعات مربوط راجع به محصولات آن يعني نام، مواد پردازش شده اي که از منشاء موجود زنده تغييرشکل يافته مي باشند و شامل ترکيبات جديد قابل شناسائي از مواد ژنتيکي قابل تکثير حاصل از استفاده از فناوري زيستي جديد هستند؛
ت ـ تصميمات نهائي خود در خصوص واردات يا رهاسازي موجودات زنده تغييرشکل يافته؛ و
ث ـ گزارشات ارائه شده توسط آن براساس ماده (33)، ازجمله گزارشات مربوط به اجراي روش توافقي از قبل اطلاع داده شده.
4ـ چگونگي عملکرد اتاق تهاتر ايمني زيستي، ازجمله گزارشات مربوط به فعاليتهاي آن توسط فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند در اولين جلسه آن بررسي شده و مورد تصميم گيري قرار مي گيرد و پس از آن مورد تجديد نظر قرار خواهدگرفت.
ماده 21 ـ اطلاعات محرمانه
1ـ عضو واردکننده بايد به آگاه سازنده اجازه دهد اطلاعات تسليم شده به موجب روشهاي اين پروتکل يا اطلاعات موردنياز عضو واردکننده به عنوان بخشي از روش توافقي ازقبل اطلاع داده شده که قرار است محرمانه تلقي شود را مشخص کند. دلايل توجيهي در چنين مواردي برحسب تقاضا ارائه خواهدشد.
2ـ عضو واردکننده در صورتي که تصميم بگيرد اطلاعاتي که توسط آگاه سازنده محرمانه تلقي شده، واجد چنين خصوصيتي نيست مي بايستي با آگاه سازنده مشورت کند و قبل از هرنوع افشاءمطلب، آگاه سازنده را از تصميم خود مطلع کند و برحسب تقاضا دلايل آن را ارائه نمايد و نيز فرصتي را جهت مشاوره و مرور داخلي تصميمات قبل از افشاءسازي در نظر بگيرد.
3ـ هرعضو بايد اطلاعات محرمانه اي که به موجب اين پروتکل دريافت کرده ازجمله اطلاعات محرمانه دريافتي در زمينه محتواي روش توافقي ازقبل اطلاع داده شده اين پروتکل را حفظ کند. هر عضو مي بايستي تضمين کند که روشهاي حراست از چنين اطلاعاتي را دارا مي باشد و محرمانه بودن چنين اطلاعاتي را حفظ مي کند به گونه اي که نامساعدتر از رفتار آن با اطلاعات محرمانه در رابطه با موجودات زنده تغييرشکل يافته توليد شده داخلي نباشد.
4ـ عضو واردکننده نبايستي از چنين اطلاعاتي در جهت اهداف تجاري استفاده کند، مگر اين که رضايت کتبي آگاه سازنده را داشته باشد.
5 ـ چنانچه آگاه سازنده از اطلاعيه اي صرف نظر کند يا کرده باشد، عضو واردکننده بايد محرمانه بودن اطلاعات تجاري و صنعتي از جمله اطلاعات تحقيقي وتوسعه اي و نيز اطلاعاتي که عضو و آگاه سازنده در محرمانه بودن آن توافق ندارند، را محترم بشمارد.
6 ـ بدون خدشه به بند (5) فوق، اطلاعات زير محرمانه تلقي نخواهند شد:
الف ـ نام و نشاني آگاه سازنده؛
ب ـ توصيف کلي از موجود يا موجودات زنده تغيير شکل يافته؛
پ ـ خلاصه اي از ارزيابي خطر اثرات بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي با در نظر گرفتن ميزان خطر براي سلامت انسان؛ و
ث ـ تمامي روشها و طرحها براي واکنش اضطراري.
ماده 22ـ ايجاد ظرفيت
1ـ اعضاء مي بايستي در توسعه و يا تقويت منابع انساني و قابليت هاي سازماني در ايمني زيستي از جمله در زمينه فناوري زيستي تا حد مورد نياز ايمني زيستي، به منظور اجراي موثر اين پروتکل در کشورهاي در حال توسعه، به خصوص کشورهاي کمتر توسعه يافته يا کشورهاي جزيره اي کو چک در حال توسعه و اعضائي که داراي اقتصاد در حال انتقال هستند از جمله از طريق موسسات و سازمانهاي جهاني، منطقه اي و زيرمنطقه اي و ملي موجود و در صورت اقتضاء از طريق تسهيل مشارکت بخش خصوصي همکاري نمايند.
2ـ از نظر اجراي بند (1) فوق در مورد اشتراک مساعي، نيازهاي کشورهاي عضو در حال توسعه به خصوص کشورهاي کمتر توسعه يافته يا کشورهاي جزيره اي کوچک در حال توسعه، براي منابع مالي و دستيابي و انتقال فناوري و دانش فني مطابق با مفاد مربوط کنوانسيون، بايد کاملا در ايجاد ظرفيت ايمني زيستي مورد توجه قرارگيرد. همکاري در زمينه ايجاد ظرفيت بايد تابع شرايط، قابليت ها ونيازمنديهاي مختلف هر عضو، از جمله آموزشهاي فني و علمي در مديريت امن ومناسب فناوري زيستي و استفاده از ارزيابي خطر و مديريت خطر براي ايمني زيستي و افزايش قابليت هاي سازماني و فناوري در ايمني زيستي باشد. نيازهاي اعضاي داراي اقتصاد در حال انتقال نيز مي بايستي در ايجاد ظرفيت در ايمني زيستي به طور کامل در نظر گرفته شود.
ماده 23ـ آگاهي و مشاركت عمومي
1ـ اعضاء بايد:
الف ـ آگاهي، آموزش و مشارکت عمومي در زمينه انتقال، جابجائي و استفاده امن از موجودات زنده تغيير شکل يافته را در رابطه با حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي با درنظرگرفتن ميزان خطر براي سلامت انسان ارتقاء داده و تسهيل کنند. در انجام اين کارها، در موارد مقتضي اعضاء بايد با ساير کشورها و نهادهاي بين المللي همکاري کنند.
ب ـ براي تضمين اين که آگاهي و آموزش عمومي دربردارنده دستيابي به اطلاعاتي در مورد موجودات زنده تغيير شکل يافته اي است که مطابق اين پروتکل مشخص شده اند و ممکن است وارد شوند، تلاش کنند.
2ـ اعضاء بايستي مطابق قوانين و مقررات مربوط خود، در فرآيند تصميم گيري درخصوص موجودات زنده تغيير شکل يافته با عموم مردم مشورت کنند و نتايج چنين تصميماتي را در اختيار عموم بگذارند، در عين حال به اطلاعات محرمانه مطابق ماده (21) نيز توجه مبذول دارند.
3ـ هر عضو بايد در مطلع کردن عموم مردم در مورد ابزارهاي دستيابي عموم به اتاق تهاتر ايمني زيستي تلاش کند.
ماده 24ـ كشورهاي غيرعضو
1ـ انتقال برون مرزي موجودات زنده تغيير شکل يافته بين کشورهاي عضو وغيرعضو مي بايستي منطبق با اهداف اين پروتکل باشد. اعضاء مي توانند موافقتنامه ها و ترتيبات دوجانبه، منطقه اي و چند جانبه درخصوص چنين انتقالات برون مرزي با غيراعضاء منعقد کنند.
2ـ اعضاء بايد غيراعضاء را تشويق کنند که به اين پروتکل بپيوندند و در مورد اطلاعات مناسب براي اتاق تهاتر ايمني زيستي درخصوص واردکردن، خارج کردن و رهاسازي موجودات زنده تغيير شکل يافته در قلمرو قضائي ملي شان همکاري کنند.
ماده 25ـ نقل و انتقالات برون مرزي غيرقانوني
1ـ هر عضو بايد اقدامات داخلي مناسبي را با هدف جلوگيري و در صورت اقتضاء تعيين مجازات براي نقل و انتقال برون مرزي موجودات زنده تغيير شکل يافته که برخلاف اقدامات داخلي آن جهت اجراي اين پروتکل صورت گرفته است، اتخاذ کند. نقل و انتقالات مزبور، نقل و انتقالات برون مرزي غيرقانوني تلقي مي شوند.
2ـ در مورد نقل و انتقال برون مرزي غيرقانوني، عضو تحت تاثير قرارگرفته مي تواند از عضو مبدا بخواهد تا به هزينه خود موضوع موجود زنده تغيير شکل يافته مورد نظر را در صورت اقتضاء از طريق عودت يا انهدام حل و فصل کند.
3ـ هر عضو بايد اطلاعات مربوط به موارد نقل و انتقال برون مرزي غيرقانوني مربوط به خود را در اختيار اتاق تهاتر ايمني زيستي قرار دهد.
ماده 26ـ ملاحظات اجتماعي ـ اقتصادي
1ـ اعضاء در اتخاذ تصميم در زمينه واردات به موجب اين پروتکل يا به موجب اقدامات داخلي در انجام اين پروتکل مي توانند مطابق با تعهدات بين المللي خود، ملاحظات اجتماعي ـ اقتصادي ناشي از اثر موجودات زنده تغيير شکل يافته بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي را به ويژه درخصوص ارزش تنوع زيستي براي اجتماعات بومي و محلي در نظر بگيرند.
2ـ اعضاء تشويق مي شوند در زمينه تبادل اطلاعات تحقيقات درباره تمامي اثرات اجتماعيـ اقتصادي موجودات زنده تغيير شکل يافته، به خصوص در جوامع بومي و محلي همکاري کنند.
ماده 27ـ تعهد و جبران خسارت
فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند بايد در اولين اجلاس خود فرآيندي را درخصوص جزئيات مناسب قواعد و روشهاي بين المللي در زمينه تعهد و جبران خسارت ناشي از نقل و انتقالات برون مرزي موجودات زنده تغيير شکل يافته تجزيه و تحليل نموده و توجه لازم به فرآيندهاي در حال توسعه در حقوق بين الملل درخصوص اين مطالب اتخاذ کرده و در جهت تکميل اين فرآيند ظرف مدت چهار سال، تلاش خواهد کرد.
ماده 28ـ راهكارها و منابع مالي
1ـ در بررسي منابع مالي براي اجراي اين پروتکل، اعضاء بايد مفاد ماده (20) کنوانسيون را در نظر بگيرند.
2ـ راهکار مالي تعيين شده در ماده (21) کنوانسيون، از طريق ساختار سازماني که مسووليت اجراي آن را به عهده دارد، راهکار مالي اين پروتکل خواهد بود.
3ـ درخصوص ايجاد ظرفيت موضوع ماده (22) اين پروتکل، فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند، بايد در ارائه رهنمود راجع به راهکار مالي موضوع بند (2) فوق جهت بررسي توسط فراهمائي اعضاء نياز به منابع مالي توسط کشورهاي عضو در حال توسعه به خصوص کشورهاي کمتر توسعه يافته وکشورهاي جزيره اي کوچک در حال توسعه را در نظر بگيرد.
4ـ طبق محتواي بند (1) بالا، اعضاء بايستي نيازهاي کشورهاي عضو در حال توسعه به خصوص کشورهاي کمتر توسعه يافته يا کشورهاي جزيره اي کوچک در حال توسعه و اعضاء داراي اقتصاد در حال انتقال را نيز در تلاشهاي خود براي شناسائي و اجراي الزامات ايجاد ظرفيت به منظور اجراي اين پروتکل در نظر بگيرند.
5 ـ رهنمود راهکار مالي کنوانسيون در تصميم هاي مربوط فراهمائي اعضاء از جمله مواردي که پيش از پذيرش اين پروتکل مورد توافق قرارگرفته با اعمال تغييرات لازم در مورد مفاد اين ماده به کار گرفته خواهد شد.
6 ـ کشورهاي عضو توسعه يافته، مي توانند منابع فناوري و مالي را براي اجراي مفاد اين پروتکل از طريق مجاري دوجانبه، منطقه اي و چند جانبه فراهم کنند وکشورهاي عضو درحال توسعه و اعضاي داراي اقتصاد در حال انتقال مي توانند خود را از منابع مزبور به طريق ياد شده بهره مند سازند.
ماده 29ـ فراهمائي اعضاء كه به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتكل فعاليت مي كند
1ـ فراهمائي اعضاء به عنوان اجلاس اعضاي اين پروتکل فعاليت خواهد کرد.
2ـ اعضاء کنوانسيون که عضو اين پروتکل نمي باشند مي توانند به صورت ناظر در مراحل هر جلسه فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاي اين پروتکل فعاليت مي کند شرکت نمايند. زماني که فراهمائي اعضاء به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند، اتخاذ تصميمات به موجب اين پروتکل بايد فقط به وسيله اعضاء اين پروتکل انجام شود.
3ـ زماني که فراهمائي اعضاء به عنوان اجلاس اعضاي اين پروتکل فعاليت مي کند، هر يک از اعضاي دفتر فراهمائي اعضاء که نماينده يکي از اعضاي کنوانسيون است اما در آن زمان عضو اين پروتکل نيست بايد با عضوي که از ميان اعضاي اين پروتکل و به وسيله اعضاء انتخاب مي شود جايگزين شود.
4ـ فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند، بايد بازبيني منظمي بر اجراي اين پروتکل داشته باشد و در حوزه اختيارات خود تصميمات لازم را براي ترغيب اجراي موثر آن اتخاذ نمايد.
فراهمائي مذکور وظايفي را که طبق اين پروتکل به آن محول شده، انجام خواهد داد و بايد:
الف ـ هر مطلبي را که براي اجراي اين پروتکل ضروري است توصيه بنمايد.
ب ـ نهادهاي فرعي را که براي اجراي اين پروتکل ضروري به نظر مي رسند تاسيس نمايد.
پ ـ در صورت اقتضاء به جستجوي خدمات و همکاريها و اطلاعات ارائه شده توسط سازمانهاي بين المللي و نهادهاي دولتي و غيردولتي صلاحيتدار پرداخته وآنهارا به کارگيرد.
ت ـ شکل و فواصلي را براي انتقال اطلاعاتي که مطابق ماده (33) اين پروتکل ارائه مي شوند تعيين نمايد و اين اطلاعات و نيز گزارش هائي را که به وسيله هر نهاد فرعي تسليم مي شود مورد بررسي قرار دهد.
ث ـ در صورت نياز، اصلاحات اين پروتکل، پيوستهاي آن و نيز هرگونه پيوستهاي اضافي اين پروتکل را که براي اجراي اين پروتکل ضروري به نظر مي رسند مورد بررسي قرارداده و تصويب نمايد.
ج ـ هر نوع وظايف ديگري را که براي اجراي اين پروتکل لازم باشد انجام دهد.
5 ـ آئين کار فراهمائي اعضاء و قواعد مالي کنوانسيون با اعمال تغييرات لازم به موجب اين پروتکل اعمال خواهد شد مگر اين که با توافق جمعي فراهمائي اعضاءکه به عنوان اجلاس اعضاي اين پروتکل فعاليت مي کند، به نحوديگري تصميم گيري شود.
6 ـ اولين گردهمائي فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاي اين پروتکل فعاليت مي کند توسط دبيرخانه و در ارتباط با اولين گردهمائي فراهمائي اعضاء که پس از تاريخ لازم الاجراءشدن اين پروتکل برنامه ريزي شده برگزار خواهد شد. گردهمائي هاي عادي بعدي فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند در ارتباط با گردهمائي هاي عادي فراهمائي اعضاء برگزار خواهد شد، مگر آن که فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند، به نحو ديگري تصميم گيري کند.
7 ـ گردهمائي هاي فوق العاده فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند بايد زمانهاي ديگري که فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند ضروري تشخيص داده يا بنا به درخواست کتبي يکي از اعضاء برگزار شود، مشروط بر اين که ظرف شش ماه از تاريخ ارسال درخواست به اعضاء، توسط دبيرخانه حداقل يک سوم اعضاء از آن پشتيباني کرده باشند.
8 ـ سازمان ملل متحد و آژانسهاي تخصصي آن و آژانس بين المللي انرژي اتمي و همچنين هر کشور عضو يا ناظر آن که عضو کنوانسيون نيست مي تواند به عنوان ناظر در اجلاس فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند حضور داشته باشد. هر نهاد يا آژانسي اعم از ملي يا بين المللي، دولتي يا غيردولتي که در موضوعات تحت پوشش اين پروتکل داراي صلاحيت تشخيص داده شده است و علاقمندي به حضور به عنوان ناظر در گردهمائي فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند را به دبيرخانه اعلام کرده، مي تواند مورد پذيرش قرارگيرند، مگر اين که حداقل يک سوم اعضاء حاضر اعتراض خود را اعلام کنند. جز در مواردي که به نحو ديگري در اين ماده پيش بيني شده، پذيرش و شرکت ناظران بايستي تابع آئين کار موضوع بند (5) فوق باشد.
ماده 30ـ نهادهاي فرعي
1ـ هر نهاد فرعي که توسط کنوانسيون يا به موجب کنوانسيون ايجاد شده باشد براساس تصميم فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند در موردي که گردهمائي اعضاء مشخص کند که چه وظيفه اي را آن سازمان بايد انجام دهد، مي تواند پروتکل را انجام دهد.
2ـ اعضاء کنوانسيون که عضو پروتکل نيستند مي توانند به عنوان ناظر در جريان برگزاري هر گردهمائي هر نهاد فرعي مزبور شرکت کنند. در صورتي که يک نهاد فرعي کنوانسيون به عنوان نهاد فرعي اين پروتکل فعاليت مي کند، اتخاذ تصميمات به موجب اين پروتکل صرفا توسط اعضاي پروتکل اتخاذ مي شود.
3ـ در صورتي که يک نهاد فرعي کنوانسيون وظايف خود را درخصوص موضوعات مربوط به اين پروتکل انجام دهد، هر يک از اعضاي دفتر آن نهاد فرعي که به عنوان عضو کنوانسيون محسوب مي شود ولي در آن زمان عضو پروتکل نمي باشد بايد با عضوي که از ميان اعضاي اين پروتکل و به وسيله اعضاء انتخاب مي شود، جايگزين شود.
ماده 31ـ دبيرخانه
1ـ دبيرخانه اي که براساس ماده (24) کنوانسيون تاسيس شده است به عنوان دبيرخانه اين پروتکل انجام وظيفه خواهدکرد.
2ـ بند(1) ماده (24) کنوانسيون در مورد وظايف دبيرخانه با اعمال تغييرات لازم در مورد اين پروتکل اعمال خواهد شد.
3ـ هزينه هاي خدمات دبيرخانه اي اين پروتکل تا حدي که مشخص است، توسط اعضاء تامين خواهد شد. فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند در اولين گردهمائي خود در مورد ترتيبات تامين بودجه مورد نياز تصميم گيري خواهد نمود.
ماده 32ـ ارتباط با كنوانسيون
مفاد اين کنوانسيون در رابطه با پروتکل هاي آن در مورد اين پروتکل به کار گرفته خواهد شد مگر اين که به نحو ديگري در اين پروتکل پيش بيني شده باشد.
ماده 33ـ نظارت و گزارش
هر عضو بايد بر اجراي تعهدات خود به موجب اين پروتکل نظارت کند، و در فواصل تعيين شده به وسيله فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاي اين پروتکل فعاليت مي کند، در مورد اقداماتي که براي اجراي اين پروتکل انجام داده است به فراهمائي فوق الذکر گزارش دهد.
ماده 34ـ رعايت
فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند، بايد در اولين گردهمائي خود تشريفات همکاري و راهکارهاي سازماني را به منظور ترغيب رعايت مفاد اين پروتکل مورد بررسي قرارداده و تصويب نمايد و موارد عدم رعايت را عنوان نمايد. اين تشريفات و راهکارها در صورت اقتضا شامل مفادي درخصوص ارائه مشورت يا همکاري خواهد بود. اين تشريفات و راهکارها بدون خدشه به تشريفات و راهکارهاي حل و فصل اختلافات که در ماده (27) کنوانسيون مقررشده و مجزا از آنها مي باشد.
ماده 35ـ ارزيابي و بازنگري
فراهمائي اعضاء که به عنوان اجلاس اعضاء اين پروتکل فعاليت مي کند موظف است پنج سال پس از لازم الاجراءشدن اين پروتکل و حداقل هر پنج سال پس از آن، ارزيابي در مورد کارائي پروتکل، از جمله ارزيابي و پيوستهاي آن را بررسي کند.
ماده 36ـ امضاء
اين پروتکل از تاريخ 15 تا 26 ماه مه سال 2000 (مطابق با 26 ارديبهشت تا 6 خرداد سال 1379) براي امضاء کشورها و سازمانهاي وحدت اقتصادي منطقه اي در دفتر سازمان ملل متحد در نايروبي و از تاريخ 5 ژوئن سال 2000 تا 4 ژوئن سال 2001 (مطابق با 16 خرداد سال 1379 تا 14 خرداد سال 1380) در مقر سازمان ملل متحد در نيويورک آماده، براي امضاء مفتوح مي باشد.
ماده 37ـ لازم الاجراءشدن
1ـ اين پروتکل از روز نوزدهم بعد از تاريخ سپردن پانزدهمين سند تنفيذ، پذيرش، تصويب يا الحاق توسط کشورها يا سازمانهاي وحدت اقتصادي منطقه اي که عضو کنوانسيون هستند، لازم الاجراء مي گردد.
2ـ اين پروتکل براي کشور يا سازمان وحدت اقتصادي منطقه اي که اين پروتکل را پس از لازم الاجراءشدن به موجب بند (1) فوق تنفيذ کرده، مي پذيرد يا تصويب مي کند يا به آن ملحق مي شود از روز نوزدهم بعد از تاريخي که کشور مزبور يا سازمان وحدت اقتصادي منطقه اي سند تنفيذ، پذيرش، تصويب يا الحاق خود را مي سپرد، يا در تاريخي که کنوانسيون براي آن کشور يا سازمان وحدت اقتصادي منطقه اي لازم الاجراء مي شود، ـ هر کدام ديرتر باشد ـ لازم الاجراء خواهد شد.
3ـ از نظر بندهاي (1) و (2) فوق، هر سندي که به وسيله سازمان وحدت اقتصادي منطقه اي سپرده شود به عنوان سندي اضافه بر اسناد سپرده شده به وسيله کشورهاي عضو چنين سازماني به حساب نخواهد آمد.
ماده 38ـ حق شرط
هيچ حق شرطي را نمي توان براي اين پروتکل قائل شد.
ماده 39ـ كناره گيري
1ـ يک عضو مي تواند در هر زمان پس از دو سال از تاريخ لازم الاجراءشدن اين پروتکل براي آن عضو، با ارائه اطلاعيه کتبي به امين اسناداز پروتکل کناره گيري نمايد.
2ـ چنين کناره گيري هائي با گذشت يک سال از تاريخ دريافت آن به وسيله امين اسناد يا در تاريخ ديرتري که ممکن است در اطلاعيه کناره گيري مشخص شود، انجام خواهد شد.
ماده 40ـ متون معتبر
نسخه اصلي اين پروتکل که متون عربي، چيني، انگليسي، فرانسوي، روسي واسپانيائي آن از اعتبار يکسان برخوردار مي باشد به دبيرکل سازمان ملل سپرده خواهد شد.
در تاييد مراتب فوق، امضاءکنندگان زير که بدين منظور به طور مقتضي اختيار يافته اند اين پروتکل را امضاء کرده اند:
اين پروتکل در روز بيست ونهم ژانويه سال دوهزار ميلادي (برابر با نهم بهمن ماه يکهزارو سيصدو هفتادو هشت هجري شمسي) در مونترال تنظيم شد.
پيوست 1ـ اطلاعات مورد نياز در اطلاعيه ها به موجب مواد (8)، (10) و (13)
الف ـ نام، نشاني و جزئيات تماس صادرکننده.
ب ـ نام، نشاني و جزئيات تماس واردکننده.
پ ـ نام و هويت موجود زنده تغيير شکل يافته و نيز طبقه بندي بومي ـ و در صورت وجود ـ سطح ايمني زيستي موجود زنده تغيير شکل يافته در کشور صادرکننده.
ت ـ تاريخ يا تاريخهاي معين نقل وانتقالات برون مرزي، درصورت مشخص بودن.
ث ـ وضعيت طبقه بندي، نام عمومي، نقطه و کانون جمع آوري يا اکتساب و ويژگيهاي موجود گيرنده يا موجودات والد مرتبط با ايمني زيستي.
ج ـ مراکز اصلي و مراکز تنوع ژنتيکي (در صورت مشخص بودن) موجود گيرنده و يا موجودات والد وتوصيف محلهاي اصلي که موجودات مي توانند مقاومت کرده يا تکثير شوند.
چ ـ وضعيت طبقه بندي، نام عمومي، کانون جمع آوري يا اکتساب و ويژگيهاي موجود دهنده يا موجودات مرتبط با ايمني زيستي.
ح ـ توصيف اسيدنوکلئيک يا تغيير ارائه شده، فنون به کار رفته و ويژگيهاي ايجاد شده در موجود زنده تغيير شکل يافته.
خ ـ استفاده مورد نظر از موجود زنده تغيير شکل يافته يا محصولات ناشي از آن، يعني مواد پردازش شده اي که ناشي از اصل موجود زنده تغيير شکل يافته هستند وشامل ترکيبات جديد قابل شناسائي مواد ژنتيکي قابل تکثير مي باشند که با استفاده از فناوري زيستي جديد به دست آمده است.
د ـ مقدار يا حجم موجود زنده تغيير شکل يافته که انتقال مي يابد.
ذ ـ گزارش قبلي و موجود ارزيابي خطر طبق پيوست (3).
ر ـ روشهاي پيشنهادي براي جابجائي، ذخيره، حمل و نقل و کاربرد ايمن از جمله بسته بندي، برچسب زدن، ارائه اسناد و مدارک، روشهاي انهدام و واگذاري، در صورت اقتضاء.
ز ـ وضعيت کنترل و نظارت بر موجود زنده تغيير شکل يافته در کشور صادرکننده (براي مثال، آيا در کشور صادرکننده، ممنوع است و آيا محدوديتهاي ديگري وجود دارد و آيا براي رهاسازي عمومي تصويب شده) و اگر موجود زنده تغيير شکل يافته در کشور صادرکننده ممنوعيت دارد، دليل يا دلايل ممنوعيت.
س ـ نتيجه و هدف هر نوع اطلاعيه صادرکننده به ساير کشورها در مورد موجود زنده تغيير شکل يافته اي که قرار است حمل و نقل شود.
ش ـ اعلام اين که اطلاعات فوق الذکر صحت کامل دارد.
پيوست 2ـ اطلاعات مورد نياز در مورد موجودات زنده تغيير شكل يافته جهت استفاده مستقيم به عنوان غذا يا علوفه، يا پردازش به موجب ماده (11)
الف ـ نام و جزئيات تماس متقاضي جهت تصميم گيري براي استفاده داخلي.
ب ـ نام و جزئيات تماس مقام مسوول جهت تصميم گيري.
پ ـ نام و هويت موجود زنده تغيير شکل يافته.
ت ـ تشريح تغيير و ژن، فنون مورد استفاده و ويژگيهاي ناشي از موجود زنده تغيير شکل يافته.
ث ـ هرگونه هويت منحصر به فرد موجود زنده تغيير شکل يافته.
ج ـ وضعيت طبقه بندي، نام عمومي، کانون جمع آوري يا اکتساب و ويژگيهاي موجود گيرنده يا موجودات والد مرتبط با ايمني زيستي.
چ ـ مراکز اصلي و مراکز تنوع ژنتيکي (در صورت مشخص بودن) موجود گيرنده و يا موجودات والد و توصيف محلهاي اصلي که موجودات مي توانند مقاومت کرده يا تکثير شوند.
ح ـ وضعيت طبقه بندي، نام عمومي، کانون جمع آوري يا اکتساب و ويژگيهاي موجود دهنده يا موجودات مرتبط با ايمني زيستي.
خ ـ کاربردهاي تصويب شده موجود زنده تغيير شکل يافته.
د ـ گزارش ارزيابي خطر طبق پيوست (3).
ذ ـ روشهاي پيشنهادي براي جابجائي، ذخيره، حمل و نقل و کاربرد ايمن از جمله بسته بندي، برچسب زدن، ارائه اسناد و مدارک، روشهاي انهدام و واگذاري، در صورت اقتضاء.
پيوست 3ـ ارزيابي خطر
هدف:
1ـ هدف از ارزيابي خطر به موجب اين پروتکل، شناسائي و ارزيابي تاثيرات بالقوه زيانبار موجودات زنده تغيير شکل يافته بر حفظ و استفاده پايدار از تنوع زيستي در محيط زيست دريافت کننده بالقوه مساعد با توجه به خطرات آن براي سلامت انسان مي باشد.
استفاده از ارزيابي خطر:
2ـ ارزيابي خطر از جمله به وسيله مقامات صالح براي اتخاذ تصميمات اطلاع داده شده در مورد موجودات زنده تغيير شکل يافته به کار گرفته مي شود.
اصول کلي:
3ـ ارزيابي خطر بايد به روش علمي صحيح و شفاف انجام گيرد و مي توان توصيه هاي کارشناسان و رهنمودهاي ارائه شده از سوي سازمانهاي بين المللي مربوط را مورد توجه قرارداد.
4ـ عدم دانش علمي يا توافق علمي نبايد لزوما به عنوان شاخص سطح خاص خطر، فقدان خطر يا خطري قابل پذيرش تفسير گردد.
5 ـ خطرات مرتبط با موجود زنده تغيير شکل يافته و يا محصولات ناشي از آن، يعني مواد پردازش شده اي که ناشي از اصل موجود زنده تغيير شکل يافته هستند از جمله ترکيبات جديد قابل شناسائي مواد ژنتيکي قابل تکثير که با استفاده از فناوري زيستي جديد به دست آمده، بايد در زمينه خطرات مطرح شده از سوي گيرندگان موجودات تغيير شکل نيافته يا والد و در محيط زيست دريافت کننده بالقوه مساعد، مورد بررسي قرارگيرند.
6 ـ ارزيابي خطر بايد بر مبناي مورد به مورد انجام پذيرد. اطلاعات مورد نياز مي تواند در ماهيت و سطح جزئيات از موردي به موردي بسته به موجود زنده تغيير شکل يافته مربوط، کاربرد مورد نظر آن و محيط زيست دريافت کننده بالقوه مساعد تفاوت نمايد.
روش شناسي:
7 ـ فرآيند ارزيابي خطر مي تواند از يک سو موجب طرح نياز به اطلاعات بيشتر درخصوص موضوعات خاص گردد که ممکن است در طول فرآيند ارزيابي مشخص ودرخواست شود، حال آن که از سوي ديگر اطلاعات پيرامون ساير موضوعات ممکن است در برخي موارد و شرايط مرتبط نباشد.
8 ـ ارزيابي خطر براي نيل به هدف خود در صورت اقتضاء شامل مراحل زير مي باشد:
الف ـ شناسائي ويژگيهاي نوين فنوتيپ و ژنوتيپ در ارتباط با موجود زنده تغيير شکل يافته که ممکن است داراي تاثيرات زيانباري بر تنوع زيستي در محيط زيست دريافت کننده بالقوه مساعد داشته باشد با توجه به خطرات تهديدکننده بهداشت انساني.
ب ـ ارزيابي احتمالي اين آثار زيانبار محقق شده با توجه به سطح و نوع ارائه شدن به محيط زيست دريافت کننده بالقوه مساعد موجود زنده تغيير شکل يافته.
پ ـ ارزيابي پيامدهاي مزبور در صورتي که تاثيرات زيانبار محقق شود.
ت ـ برآورد کلي خطر به وجود آمده به وسيله موجود زنده تغيير شکل يافته براساس ارزيابي احتمالي و نتايج اثرات زيانباري که محقق شده است.
ث ـ توصيه در مورد اين که آيا خطرات قابل قبول يا قابل مديريت است يا خير از جمله در صورت ضرورت شناسائي راهبردهائي براي مديريت اين خطرات، و
ج ـ در صورتي که عدم يقين نسبت به سطح خطر وجود داشته باشد، از طريق درخواست اطلاعات بيشتر درخصوص موارد خاص مورد نظر يا اجراي راهبردهاي مناسب مديريت خطر و يا نظارت بر موجود زنده تغيير شکل يافته در محيط زيست دريافت کننده مي توان به موضوع پرداخت.
نکات قابل توجه:
9ـ ارزيابي خطر، بسته به مورد، جزئيات علمي و فني مربوط درخصوص خصوصيات مطالب زير را مورد توجه قرار مي دهد:
الف ـ موجود گيرنده يا موجودات والد: خصوصيات زيستي موجود گيرنده يا موجودات والد شامل اطلاعات راجع به طبقه بندي، نام عمومي، اصل، مراکز اصلي ومراکز تنوع ژنتيکي ـ در صورت مشخص بودن ـ و توصيف محلهاي اصلي که موجودات مي توانند مقاومت کنند و تکثير شوند.
ب ـ موجود يا موجودات دهنده : وضعيت طبقه بندي، نام عمومي، منبع وخصوصيات زيستي مرتبط با موجودات دهنده.
پ ـ حامل: خصوصيات حامل، شامل هويت آن، در صورت وجود، منبع يا منشا وگستره ميزبان آن.
ت ـ مورد يا موارد اضافه شده و يا خصوصيات تغيير شکل يافته : خصوصيات ژنتيکي اسيدنوکلئيک اضافه شده و فعاليتي که مشخص مي کند و يا خصوصيات تغيير شکل يافته عرضه شده.
ث ـ موجود زنده تغيير شکل يافته: هويت موجود زنده تغيير شکل يافته و اختلافات بين خصوصيات زيستي موجود زنده تغيير شکل يافته و موجود گيرنده يا موجودات والد مزبور.
ج ـ کشف و شناسائي موجود زنده تغيير شکل يافته: روشهاي کشف و شناسائي پيشنهاد شده و ويژگيها، حساسيت و قابليت اطمينان آنها.
چ ـ اطلاعات مرتبط با کاربرد مورد نظر: اطلاعات مربوط به کاربرد مورد نظر موجود زنده تغيير شکل يافته شامل کاربرد جديد يا تغيير يافته در مقايسه با موجود گيرنده يا موجودات والد، و
ح ـ محيط زيست دريافت کننده: اطلاعات در مورد محل، خصوصيات جغرافيائي، آب و هوائي و بوم شناسي، شامل اطلاعات مربوط در مورد تنوع زيستي ومراکز اصلي در محيط زيست دريافت کننده بالقوه مساعد.