مقدمه
دولت شاهنشاهي ايران و دولت جمهوري اسلامي پاكستان با علاقه به بسط مناسبات حسنه همجواري موجود ميان دو كشور و تشييد روابط برادرانه ودوستانه و تمايل به تصريح و روشن ساختن خط مرزي بين ايران و پاكستان بر اساس قراردادها و يادداشتهايي كه سابقاً بين ايران و دولت انگلستانمنعقد و مبادله گرديده بود تصميم به انعقاد اين قرارداد گرفتند و نمايندگان مختار خود را به قرار زير تعيين نمودند:
از طرف دولت شاهنشاهي ايران
جناب آقاي دكتر عليقلي اردلان وزير امور خارجه
از طرف دولت جمهوري اسلامي پاكستان
جناب آقاي ماژور ژنرال نوابزاده آقا محمدرضا سفير كبير
جمهوري اسلامي پاكستان در تهران
نامبردگان پس از مبادله اختيارنامههاي خود كه آنها را صحيح و معتبر يافتند نسبت به مراتب زير موافقت حاصل نمودند:
ماده 1ـ
خط مرزي بين ايران و پاكستان از خليج گواتر تا كوه ملك سياه بر اساس مستندات زير به شرحي است كه در ماده 2 اين قرارداد تصريح و موردموافقت طرفين قرار گرفته است:
1ـ يادداشتهاي مورخ اول و چهارم سپتامبر 1871 و نقشه ضميمه آن كه در تهران بين مستراليزن وزير مختار دولت انگلستان و ميرزا سعيدخان وزيرامور خارجه ايران مبادله شده است.
2ـ قرارداد مورخ 27 دسامبر 1895 و يادداشت ضميمه آن كه در تهران بين امينالسطان صدر اعظم ايران و وزير مختار انگليس منعقد گشته است.
3ـ در صورتمجلس (در متن انگليسي قرارداد ذكر شده) تحديد حدود 24 مارس 1896 و نقشه ضميمه آن كه توسط احتشامالوزاره و كلنل هلديجتنظيم شده و به تصويب دولتين ايران و انگلستان رسيده است.
4ـ قرارداد مورخ 13 مه 1905 كه در تهران بين مشيرالدوله وزير امور خارجه ايران و سرآرتور هاردينك وزير مختار انگليس مورد موافقت قرار گرفتهاست.
ماده 2ـ
خط مرزي مورد توافق مذكور در ماده 1 مطابق مسير خطي است كه در روي نقشهها ترسيم گشته و در شرح ضميمه آن توصيف و تعريف شدهو به شرح زير ميباشد:
الف ـ از خليج گواتر تا نشانه شماره 1 فعلي (جنوب كوهك) نقشه يك اينچ به چهار ميل (253440).(1) مركب از قطعات 31(((((((((((((((() كه مسير خط مرزي مورد توافق در روي يك نسخه آن ترسيم و شرح نقاط و مختصات قائمالزاويه (گريد) و تعريف و توصيفمسير خط مرزي نيز در برگ جداگانه تعيين شده و نقشه و شرح مزبور به امضاء رؤساي دو هيأت رسيده و ضميمه 1 اين قرارداد را تشكيل ميدهد.
ب ـ خط مرزي از محل نشانه شماره 1 فعلي (جنوب كوهك) تا محل نشانه شماره 11 فعلي طبق خطي است كه در سال 1896 نشانهگذاري شدهاست.
ث ـ از نشانه شماره 11 فعلي تا كوه ملكسياه خط مرزي مورد توافق مسير خطي است كه بر روي نقشه يك اينچ به چهار ميل (253440).(1) كه درسنه 1932 به چاپ رسيده است ترسيم گشته و شرح مختصات تقريبي جغرافيايي نقاط و تعريف و توصيف خط مرز در برگ جداگانه تعيين و اين نقشهو شرح مزبور به امضاء رؤساء دو هيأت رسيده و ضميمه (2) اين قرارداد ميباشد.
ماده 3ـ
طرفين موافقت دارند همين كه اين قرارداد طبق ماده 12 اعتبار قانوني يافت هيأتهاي خود را براي پياده كردن خط مذكور در ماده 2 بر روي زمينو نشانهگذاري به محل اعزام دارند.
ماده 4ـ
هيأتهاي طرفين مسير خط مرزي مورد توافق مذكور در ماده 2 را بر روي زمين پياده كرده در تمام طول مرز به ترتيب زير اقدام به نصب نشانههامينمايند:
الف ـ در قسمت جنوب از خليج گواتر تا نشانه شماره 1 فعلي خط مرزي معين در روي نقشه 1 اينچ به چهار ميل مذكور در ماده 2 را با رعايت تعريف وتوصيف شرح ضميمه آن بر بروي زمين پياده نموده و بر طبق آن نشانهگذاري مينمايند.
در قسمتهايي كه خط مرز طبق نقشه امضاء شده و شرح ضميمه آن بايد از آبريزها و درهها و رودخانهها و معابر طبيعي كوهستاني و به طور كلي ازعوارض طبيعي زمين عبور كند هر گاه خط مرزي معين در روي نقشه با عوارض طبيعي مزبور تطبيق ننمايد امتداد طبيعي عوارض زمين طبق شرحضميمه نقشه ملاك عمل خواهد بود.
چون دولت جمهوري اسلامي پاكستان در خلال مذاكرات دو هيأت در سال 1956 نقشه بزرگتر و مفصلتري به مقياس 1 اينچ به يك ميل(63360).(1) تهيه كردهاند طرفين موافقت دارند كه هيأت ايراني ضمن عمل نشانهگذاري نقشه مزبور را بررسي و با زمين تطبيق نموده در صورتمشاهده اختلاف آن را با مشاركت يكديگر اصلاح و پس از انجام اين امر طرفين اين نقشه را صحيح ميشناسند.
هنگام عمل پياده كردن خط مرزي مورد توافق ترسيمي بر روي نقشه 1 اينچ به چهار ميل توصيف شده در شرح ضميمه آن بر روي زمين از نقشه 1 اينچبه يك ميل مذكور در بالا براي تشخيص تمام عوارض زمين و نقاط واقع در طول خط مرز استفاده خواهد شد و خط مرزي پياده شده و محل نشانههايمنصوب بر روي اين نقشه نقل و ترسيم ميگردد و اين نقشه ضميمه پروتكل نهايي خواهد شد.
ب ـ از محل فعلي نشانه شماره 1 تا نشانه شماره 11 فعلي خط مرزي همان خطي است كه به وسيله كميسيون تحديد حدود 1896 بر روي نقشهمربوطه ترسيم شده است و هيأتهاي مشترك بايد نشانههاي نصب شده سابق را تجديد نموده و در صورت لزوم بين نشانههاي يازدهگانه مزبور نشانههايفرعي نصب نمايند و براي رعايت ترتيب و تسلسل شماره نشانههاي مرزي، نشانههاي مرزي فعلي مجدداً در رديف شمارههاي عمومي شمارهگذاريخواهد شد. ضمائم پيوست صورتمجلس تحديد حدود 1896 در اين قسمت جزء پروتكل نهايي منظور ميگردد.
طرفين موافقت دارند كه از منطقه واقع در ميان نشانههاي مرزي شماره 1 تا 11 فعلي مشتركاً نقشه جديدي به مقياس بزرگ تهيه نمايند و پس از حاضرشدن نقشه جديد خط مرزي نشانهگذاري شده عيناً از روي نقشه منضم به صورتمجلس تحديد حدود كميسيون 1896 در روي اين نقشه نقل و ترسيمگردد و اين نقشه ضمن تنظيم صورتمجلس جايگزين نقشه سابق خواهد شد.
ث ـ در قسمت شمال از نشانه شماره 11 فعلي تا كوه ملكسياه مسير خط مرزي معين روي نقشه امضاء شده يك اينچ به چهار ميل (1932) با رعايتشرح ضميمه آن بر روي زمين پياده و نشانههاي مرزي نصب ميگردد و چون دولت شاهنشاهي ايران مصمم است در اين قسمت نقشه بزرگتري بهمقياس (50000).(1) و به عمق دو كيلومتر و نيم از هر طرف خط مرزي و در صورت لزوم حداكثر پنج كيلومتر از هر طرف خط مرز تهيه كند هيأتپاكستان اين نقشه را با زمين تطبيق و در صورت مشاهده اختلاف آن را با مشاركت هيأت ايراني اصلاح مينمايند و سپس خط مرزي پياده شده ونشانههاي منصوب بر روي زمين روي اين نقشه نقل و ترسيم ميگردد.
اگر در موقع نشانهگذاري نقشه (50000).(1) آماده نباشد براي نشان دادن محل نشانهاي مرزي از همان نقشه يك اينچ به چهار ميل 1932 استفادهميگردد بدين ترتيب كه حين عمل نشانهگذاري نقشه مزبور را هيأت ايران با زمين تطبيق و در صورت مشاهده اختلاف با مشاركت هيأت پاكستان آن رااصلاح مينمايند و پس از انجام اين امر طرفين آن را صحيح ميشناسند و چون مقياس اين نقشه كوچك است و در نقاط حساس زمين نميتوان محلنشانههاي مرزي را روي آن نشان داد از نقاط مزبور ضمن عمل نشانهگذاري نقشههاي تكميلي محلي به مقياس بزرگتري برداشته و محل نشانهها درروي اين نقشهها نشان داده ميشود و اين نقشه و نقشههاي تكميلي محلي ضميمه ساير ضمائم پروتكل نهايي ميگردد پس از مهيا شدن نقشه(50000).(1) مسير خط مرز و محل كليه نشانهها بر روي اين نقشه نقل و ترسيم ميگردد و اين نقشه جايگزين نقشه 1 اينچ به چهار ميل 1932 ونقشههاي تكميلي محلي گشته و منضم به پروتكل نهايي ميشود و در هر حال مهيا نبودن نقشه (50000).(1) مانع از ادامه عمل نشانهگذاري نخواهدبود.
د ـ هيأتهاي دولتين در حين نشانهگذاري مختصات جغرافيايي (توپوگرافي) و قائمالزاويه (گريد) و همچنين فواصل و ساير مشخصات فني هر يك ازنشانههاي مزبور را در سراسر طول خط مرز از خليج گواتر تا كوه ملكسياه به دقت محاسبه و تعيين و هر يك را ضمن پروتكل تدوين و امضاء خواهندنمود.
ع ـ پس از خاتمه عمل نشانهگذاري يك پروتكل كلي و نهايي شامل نقشههاي سه گانه مذكور در بندالف (الف ـ ب و ث) اين ماده و پروتكلهايمربوطه به مشخصات فني و مختصات جغرافيايي (توپوگرافي) و قائمالزاويه (گريد) و فواصل نشانههاي سراسر طول خط مرز امضاء شده مزبور تنظيمو به امضاء رؤساء هيأتهاي دو طرف خواهد رسيد. اين پروتكل و منضمات آن پس از تصويب دولتين سند استواري مرز بين دو كشور خواهد بود. مادامكه نشانهگذاري در سراسر مرز انجام نگرديده و پروتكل نهايي به امضاء رؤساي هيأتهاي طرفين و تصويب دولتين نرسيده است عمل نشانهگذاري جزء"و كلاً خاتمه يافته تلقي نميگردد.
ماده 5ـ
هر گاه هيأتهاي طرفين در ضمن عمل متفقاً تشخيص دهند در امور جزئي متفرقه انحراف از خطي كه طبق نقشه و شرح ضميمه قرارداد بر رويزمين پياده شده ضرورت دارد با رعايت اصل معاوضه مجاز خواهند بود مشروط بر اين كه اين تعريض طوري صورت گيرد كه نه به ايران و نه به پاكستانضرري وارد نسازد و در صورتي كه بين هيأتهاي طرفين توافقي در اين خصوص حاصل نشود نشانهگذاري روي خطي كه از روي نقشه امضاء شده وشرح ضميمه آن بر روي زمين پياده شده است به عمل خواهد آمد و اين خط قطعي مرز خواهد بود.
ماده 6ـ
نشانههاي مرزي به شكل ستونهاي به ابعاد مناسب و در فواصل لازم با موافقت هيأتهاي مشترك نصب ميگردد و هيأتهاي طرفين ميتوانندعنداللزوم بعضي از عوارض طبيعي ثابت زمين را به منزله نشانه مرزي انتخاب نمايند. هزينه ساختمان نشانههاي مرزي كليه" بالمناصفه به عهده دولتينخواهد بود.
ماده 7ـ
انتقال اراضي كه در نتيجه نشانهگذاري بايد به عمل آيد به وسيله كميسيونهاي طرفين انجام ميگردد و پس از آن كه پروتكل نهايي به تصويبدولتين رسيد كميسيونهاي مذكور در ظرف پانزده روز تاريخي را كه بايد هر چه زودتر انتقال مزبور صورت گيرد معين خواهند نمود.
ماده 8ـ
هر يك از افراد ساكنين ناحيه كه از يك كشور به كشور ديگر انتقال مييابد و قبل از انتقال تابعيت كشوري را داشته است كه ناحيه مزبور جزءخاك آن كشور بوده حق دارد به تابعيت دولت سابق خود باقيمانده و به طور قطع به خاك آن كشور منتقل شود مشروط بر اين كه در ظرف يك سال ازتاريخ انتقال خاك مزبور قصد خود را دائر بر استفاده از اين حق به مقامات مربوطه اعلام كند.
ماده 9ـ
الف ـ براي مصرف پاسگاه مرزي پاكستان در مجاورت ناحيه مرزي ميرجاوه دولت شاهنشاهي ايران موافقت مينمايد كه دولت جمهورياسلامي پاكستان در هر 24 ساعتي سه متر مكعب (معدل 666 گالن امپريال) از آب ميرجاوه به شرح و ترتيب زير استفاده نمايد:
1ـ لولهكشي و تعميرات آن از استخر ميرجاوه تا نقطه مناسب و ثابتي در مرز دو كشور را دولت شاهنشاهي ايران نظر به روابط دوستانه موجود فيمابينخود انجام ميدهد و نقطه مرزي مزبور را دولت جمهوري اسلامي پاكستان معين خواهد نمود.
پس از اعتبار يافتن اين قرارداد و تعيين نقطه مرزي از طرف دولت جمهوري پاكستان در ظرف يك سال لولهكشي نامبرده از طرف دولت شاهنشاهيايران انجام خواهد يافت و اگر دولت ايران مايل باشد و از دولت جمهوري اسلامي پاكستان تقاضا نمايد دولت نامبرده به هزينه خود اقدام به لولهكشيخواهد كرد.
2ـ طول لوله از محل استخر ميرجاوه كه تقريباً در 4.5 كيلومتري جنوب غربي ميرجاوه واقع است تا محل پاسگاه مرزي پاكستان از حدود شعاع 12كيلومتر تجاوز نخواهد نمود و استخر مزبور مبداء محاسبه طول شعاع مذكور ميباشد.
3ـ در مواقعي كه به علت لايروبي و حوادث طبيعي و كمآبي جريان آب استخر ميرجاوه قطع و يا نقصان يابد بالطبع مقدار آب مقرر مذكور در بندالفاين ماده نيز به تناسب قطع و يا نقصان خواهد يافت.
ب ـ براي مصرف پاسگاه مرزي ايران در مجاورت ناحيه مرزي كه چه دولت جمهوري اسلامي پاكستان موافقت مينمايد كه دولت شاهنشاهي ايران درهر 24 ساعتي دويست گالن امپريال از آب كچه به شرح و ترتيب زير استفاده نمايد:
1ـ لولهكشي و تعميرات آن از آب قابل شرب كچه تا نقطه مناسب و ثابتي در مرز كشور را نيز دولت شاهنشاهي ايران خود انجام ميدهد و نقطه مذكورمرزي را دولت ايران معين خواهد نمود.
2ـ در مواقعي كه به علت لايروبي و حوادث طبيعي و كمآبي آب كچه قطع و يا نقصان يابد بالطبع از ميزان آب مقرر مذكور در بند (ب) اين ماده بهتناسب قطع و يا نقصان خواهد يافت.
ث ـ نصب لوله به منظور استفاده از آبهاي طرفين جهت مصرف پاسگاه هيچگونه حق ارتفاقي يا حق ديگري نسبت به طرف ديگر ايجاد نخواهد نمود.
ماده 10ـ
طرفين موافقت دارند كه نشانههاي منصوب در مرز را مشتركاً حفظ و حراست كنند و در صورت از بين رفتن و يا خراب شدن نشانهها آن رامشتركاً و با حضور مأمورين طرفين هر چه زودتر تجديد و يا تعمير نمايند.
ماده 11ـ
اين قرارداد به دو زبان فارسي و انگليسي تنظيم گرديده متن هر دو زبان متساوياً سنديت و اعتبار خواهد داشت.
ماده 12ـ
اين قرارداد به تصويب خواهد رسيد و از تاريخ مبادله اسناد تصويب كه در كراچي به عمل ميآيد به موقع اجرا گذارده ميشود.
[امضاء]
قرارداد فوق مشتمل بر يك مقدمه و دوازده ماده و سه نامه متبادله ضميمه قانون مربوط به قرارداد مرزي ايران و پاكستان بوده و صحيح است.
رئيس مجلس شوراي ملي ـ رضا حكمت
اصل فرمان همايوني و قانون در دفتر نخست وزير است .
نخست وزير