هيأت وزيران در جلسه مورخ 1380.2.5 بنا به پيشنهاد مشترك وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، سازمان بهزيستي كشور و سازمان مديريتو برنامه ريزي كشور، موضوع نامه شماره 319.1654 ـ 105.8302 مورخ 1379.1.17 سازمان مديريت و برنامهريزي كشور و به استناد جز 5 بند«الف» ماده (192) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران ـ مصوب 1379 ـ آييننامه اجرايي جزء ياد شده رابه شرح زير تصويب نمود:
ماده 1 ـ
بيماران رواني مزمن به بيماراني اطلاق ميگردد كه بيماري آنها شروع و پيشرفت تدريجي داشته باشد، به مدت طولاني( حدود دو سال) دواميابد و تمايل به عود داشته، منجر به افت عملكرد و ايجاد ناتواني يا معلوليت شود.
اين نوع بيماريها شامل: اسكيزوفرني: اختلالات عاطفي، اختلالات اضطرابي، اختلالات شخصيتي، اختلالات رواني عضوي، اختلالات شناختي وزوال عقل، اختلالات ناقض رشد و مانند آنها ميشود.
تبصره 1 ـ تشخيص مزمن بودن اختلال و يا وجود افت كلي عملكرد، با روانپزشك معالج با توجه به سوابق پزشكي، معاينه و آزمايشهاي انجام شده) وتاييد كميسيون پزشكي است كه حداقل يك نفر روانپزشك در آن حضور داشته باشد.
كميسيون مذكور مكلف است حداكثر ظرف شش هفته نسبت به تعيين تكليف بيمار اقدام نمايد. در صورت بروز اختلاف نظر، موضوع براي تعيينتكليف نهايي به كميسيون مستقر در سازمان بهزيستي كشور متشكل از روانپزشك سازمان بهزيستي كشور، روانپزشك دانشگاه علوم پزشكي منطقه وپزشك قانوني ارجاع ميشود.
تبصره 2 ـ دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني و سازمان بهزيستي كشور مكلفند حسب مورد نسبت به پذيرش بيماران رواني كه ازسوي مراجع ذيصلاح (كميسيون پزشكي استان، دادگاههاي صالحه و ستاد ساماندهي امور متكديان مستقر در استان) ارجاع ميشوند، اقدام نمايند.
ماده 2 ـ
منظور از ساماندهي، اتخاذ روشي هماهنگ، منسجم و يكپارچه براي ارايه تمام خدمات و فعاليتهاي مربوط به بهداشت و سلامت روان درسطوح پيشگيري، درمان و توانبخشي و نيز بررسي، تعيين و تأمين نيازهاي(بهداشتي، درماني و توانبخشي) بيماران رواني مزمن است و مقصود ازتوانبخشي انجام و ارايه كليه خدمات لازم، در جهت توانمند ساختن بيماران رواني مزمن جهت دستيابي به زندگي مستقل و خودكفا است كه شاملتوانبخشي طبي، رواني، اجتماعي و حرفهاي ميگردد.
ماده 3 ـ
ارايه خدمات موضوع اين آييننامه در قالب برنامه اجرايي واحد و با استفاده از كليه منابع و امكانات وزارت بهداشت، درمان و آموزشپزشكي، سازمان بهزيستي كشور و دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درمان و مؤسسات وابسته به آنها و نيز منابع و امكانات سايرسازمانها و نهادهاي دولتي(سازمان بهزيستي كشور) و مؤسسات خصوصي، خيريه و تعاوني ذيربط و با جلب مشاركت مردمي، صورت ميگيرد.
ماده 4 ـ
تعداد بيماران رواني مزمن، كه نياز به مراقبت در طول زندگي دارند در هر يك ميليون نفر جمعيت سيصد نفر برآورد ميگردد و به ازاي هر ده نفربيمار رواني مزمن چهار تخت نگهداري( با احتساب تختهاي موجود) در بخشهاي دولتي و غير دولتي ايجاد ميشود( غير از بخشهاي درماني حادكه در بيمارستانهاي عمومي و تخصصي پيش بيني ميشود). اين ميزان، حداقل(60%) در بخش غير دولتي (خيريه و خصوصي) و بقيه در بخش دولتيسازماندهي خواهد شد.
ماده 5 ـ
به منظور ساماندهي وضعيت بيماران رواني(مزمن) ستادي تحت عنوان ستاد مركزي ساماندهي بيماران رواني مزمن، به رياست وزيربهداشت، درمان و آموزش پزشكي با حضور نمايندگان تام الاختيار دستگاهها و نهادهاي زير تشكيل ميشود:
1ـ قوه قضاييه.
2ـ وزارت كشور.
3ـ سازمان مديريت و برنامهريزي كشور.
4ـ سازمان نظام پزشكي كشور.
5ـ شهرداري تهران.
6ـ يكي از معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي.
تبصره 1 ـ رييس سازمان بهزيستي كشور، به عنوان دبير ستاد ياد شده تعيين ميگردد.
تبصره 2 ـ جلسه ستاد مذكور، حداقل هر شش ماه يك بار تشكيل ميشود. دبير ستاد حسب مورد از نمايندگان ساير دستگاههاي دولتي و غير دولتيدعوت مينمايد.
تبصره 3 ـ در راستاي توسعه، تعميم و تقويت برنامههاي ساماندهي و توانبخشي بيماران رواني مزمن و به منظور ارايه خدمات جامع، تمامدستگاههاي ارايه دهنده خدمات (بهداشتي، درماني و توانبخشي) ملزم به اجراي مصوبات ستاد مركزي خواهند بود. ساير دستگاههاي اجرايي نيزهمكاري لازم را در اين زمينه به عمل خواهند آورد.
تبصره 4 ـ وظايف امور دبيرخانهاي ستاد مركزي ساماندهي بيماران رواني بر عهده سازمان بهزيستي كشور است.
ماده 6 ـ
وظايف ستاد مركزي ساماندهي و توانبخشي بيماران رواني مزمن به شرح زير است:
1ـ ايجاد هماهنگيهاي لازم درونبخشي و بينبخشي
2ـ پيشنهاد و تصويب سياستها و خط مشيهاي كلي ساماندهي بيماران رواني مزمن.
3ـ بررسي و تصويب برنامههاي آموزشي و پژوهشي ارايه شده از سوي كميته تخصصي.
4ـ بررسي و پيشنهاد بودجه سالانه ساماندهي و توانبخشي بيماران رواني مزمن و اعلام آن به مراجع ذيربط.
ماده 7 ـ
در جهت تأمين امكانات لازم براي انجام تحقيقات بنيادي و كاربردي در مورد اختلالات رواني مزمن، طراحي و تدوين برنامههاي آموزشي وبازآموزي نيروي انساني ارايه دهنده خدمات و تهيه طرحهاي اجرايي مناسب، كميته تخصصي ساماندهي و توانبخشي بيماران رواني مزمن با حضوررييس يا نمايندگان تام الاختيار انجمنها و دستگاههاي اجرايي زير تشكيل ميشود:
1ـ رييس دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي(رييس كميته تخصصي).
2ـ انجمن علمي روانپزشكي ايران.
3ـ انجمن روانشناسي باليني.
4ـ انجمن مددكاري ايران.
5ـ بيمارستان روانپزشكي رازي تهران.
6ـ سازمان بهزيستي كشور.
7ـ سه نفر از معاونان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي( به انتخاب وزير).
تبصره 1 ـ آييننامه داخلي اين كميته به پيشنهاد رييس كميته تخصصي در اولين جلسه به تصويب خواهد رسيد.
تبصره 2 ـ رييس كميته تخصصي ميتواند حسب نياز، از هر يك از مديران گروههاي آموزشي دانشگاههاي كشور و يا ساير مراجع علمي دعوت بهعمل آورد.
تبصره 3 ـ سازمان بهزيستي كشور موظف است علاوه بر انجام كليه وظايف محوله نسبت به ايجاد بانك اطلاعاتي بيماران رواني مزمن اقدام نمايد.
ماده 8 ـ
به منظور تشويق و ترغيب بخشهاي خصوصي، خيريه و تعاوني براي ارايه خدمات به بيماران رواني مزمن، سازمان بهزيستي كشور موظفاست در كوتاهترين زمان ممكن و بر اساس مصوبه شماره 14.455 مورخ 1378.12.17 شوراي عالي اداري، در خصوص نحوه صدور مجوز تأسيستشكلهاي غير دولتي نسبت به صدور مجوزهاي لازم براي تأسيس اين مراكز اقدام نمايد. ضوابط تأسيس و انحلال مراكز ارايه خدمات به بيماران روانيو مزمن حداكثر ظرف سه ماه پس از تصويب اين آيين نامه توسط سازمان بهزيستي كشور تدوين و به تاييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكيخواهد رسيد.
ماده 9 ـ
به منظور توسعه فعاليتهاي بخش غير دولتي در امر نگهداري و مراقبت بيماران رواني مزمن اقدامات زير به عمل خواهد آمد و سازمانبهزيستي كشور موظف است تمهيدات لازم را براي اجراي مؤثر اين اقدامات از طريق برنامهها و فعاليتهاي مناسب با رعايت قوانين و مقررات مربوطپيشبيني نمايد:
الف ـ واگذاري واحدهاي دولتي نگهداري و مراقبت از بيماران رواني مزمن به بخش غير دولتي و واحدهاي جديد الاحداث با رعايت ماده (4) اينآييننامه.
ب ـ اجازه واحدهاي دولتي نگهداري و مراقبت از بيماران رواني مزمن به بخش غير دولتي.
ج ـ تأمين بخشي از منابع مالي مورد نياز واحدهاي غير دولتي به صورت وجوه اداره شده و كمك بلاعوض.
د ـ پرداخت بخشي از هزينه سرانه نگهداري و مراقبت در واحدهاي غير دولتي و خانوادههاي داراي بيمار رواني مزمن.
تبصره 1 ـ به خانوادههاي نيازمند داراي بيماران رواني مزمن كه بنا به تشخيص كميسيون پزشكي موضوع تبصره (1) ماده (1) اين آييننامه امكان درمانو بازتواني آنها در ميان خانواده وجود دارد، يارانهاي با تاييد اداره بهزيستي شهرستان حداكثر معادل (75%)هزينه سرانه ماهانه بخش غير دولتي براساس قانون ضوابط پرداخت كمك و يا اعانه به افراد و مؤسسات غير دولتي موضوع ماده (71) قانون محاسبات عمومي كشور ـ مصوب 1378 ـ ازمحل اعتبارات مصوب پرداخت خواهد شد.
تبصره 2 ـ به ازاي تعداد بيماران رواني مزمني كه بنا به تشخيص كميسيون پزشكي موضوع تبصره (1) ماده (1) اين آييننامه به مراكز غير دولتي معرفيميگردند يارانهاي براي مؤسسات خصوصي، خيريه و تعاوني به ترتيب معادل(60%) هزينه سرانه واحدهاي دولتي براي مؤسسات خصوصي و تعاونيو (75%) هزينه سرانه ماهانه واحدهاي دولتي براي مؤسسات خيريه بر اساس قانون ضوابط پرداخت كمك و يا اعانه به افراد و مؤسسات غير دولتيموضوع ماده(71) قانون محاسبات عمومي كشور ـ مصوب 1378 ـ از محل اعتبارات مصوب پرداخت خواهد شد.
تبصره 3 ـ بيماران رواني مزمني كه امكان ارايه خدمات فوق به آنان از طريق تبصره(1) و (2) اين ماده مقدور نميباشد، به مراكز درماني و مراقبتطولاني مدت و بازتواني بيماران رواني مزمن كه تحت نظر سازمان بهزيستي كشور اداره ميگردند، معرفي و در آنها تحت مراقبت و توانبخشي قرارميگيرند. امكانات موجود مربوط به نگهداري طولاني مدت بيماران رواني مزمن در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و سازمان مديريت وبرنامهريزي كشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و سازمان بهزيستي كشور به سازمان بهزيستي كشور منتقل ميگردند.
تبصره 4 ـ كليه مراكز ارايه دهنده خدمات بهداشتي، درماني و توانبخشي مكلفند اصول مربوط به سيستم ارجاع را رعايت نمايند و در هر يك از مراحلبهبود، درمان يا ناتواني يا عود و تشديد بيماري، با انجام معاينات لازم و بررسي پروندههاي اين بيماران، حسب مورد، نسبت به ترخيص يا معرفي بيماربه مراكز سرپايي و روزانه مراكز مراقبت و درمان طولاني مدت و بازتواني يا اعزام آنان به بخشهاي حاد بيمارستانها، طبق نظر روانپزشك و گروه درمانگراقدام نمايند.
ماده 10 ـ
به منظور كمك به تأمين فضاها و تجهيزات مراكز درمان و مراقبت طولاني مدت و مراكز توانبخشي (سرپايي، بيمارستانهاي روزانه، مراكزسكونتي و كارگاههاي حمايت شده و نظاير آنها) در بخش غير دولتي، تسهيلات لازم تا (70%) منابع مورد نياز واحدهاي مربوط به صورت وجوه ادارهشده از سوي سازمان بهزيستي كشور در اختيار اين مراكز قرار ميگيرد و همچنين كمك نقدي بلاعوض حداكثر به ميزان (15%) اعتبار مورد نيازمؤسسات خيريه و تعاوني و (10%) اعتبار مورد نياز مؤسسات خصوصي به متقاضيان پرداخت خواهد شد.
تبصره ـ در صورتي كه مراكز غير دولتي(خيريه، خصوصي و تعاوني) كه در چهارچوب ضوابط اين آييننامه كمك نقدي بلاعوض دريافت داشتهاند بههر دليلي منحل يا تعطيل شوند، سازمان بهزيستي كشور مكلف است كمكهاي پرداختي را با احتساب نرخ تورم بر اساس شاخصهاي بانك مركزيجمهوري اسلامي ايران از مؤسسين وصول و يا معادل آن را از اموال و تجهيزات مراكز فوق، بر اساس نظر كارشناس رسمي سازمان بهزيستي كشور،برداشت كند. وجوه و تجهيزات حاصله از اجراي اين تبصره از سوي سازمان بهزيستي كشور در اختيار ساير مراكز غير دولتي يا دولتي نيازمند بر اساسضوابط آن سازمان قرار ميگيرد.
ماده 11 ـ
هزينه سرانه ماهانه واحدهاي دولتي با در نظر گرفتن معيارهاي لازم شامل طول دوره درمان و نگهداري، شاخصهاي پرسنلي، هزينههاياداري و ملزومات مورد نياز، بنا به پيشنهاد سازمان بهزيستي كشور و تاييد سازمان مديريت و برنامهريزي كشور تعيين ميشود.
ماده 12 ـ
دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني استانها مكلفند نسبت به تأمين امكانات لازم درمانهاي سرپايي و نيز اختصاصتختهاي مورد نياز به بيماران رواني اقدام نمايند.
تبصره 1 ـ دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني و سازمان بهزيستي استانها مكلفند با همكاري يكديگر نسبت به ارايه كليه خدماتبهداشتي، درماني و توانبخشي به بيماران رواني مزمن( در منطقه تحت پوشش) ود اقدام از اعزام بيماران به تهران يا شهرستانهاي ديگر خوددارينمايند.
تبصره 2 ـ ارتباط دانشگاههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني و سازمانهاي بهزيستي در هر استان ، در زنجيره ارجاع به صورت دو طرفهخواهد بود و كليه بيماران توانبخشي شده7 براي پيگيريهاي بعدي به مناطق و پايگاههاي تحت پوشش دانشگاه ارجاع داده خواهند شد.
ماده 13 ـ
نيروي انساني مورد نياز مراكز جديد دولتي، در مرحله اول از محل جابجايي نيروهاي موجود و در مرحله بعد، در صورت نياز با موافقتسازمان مديريت و برنامهريزي كشور با استخدام نيروهاي جديد حداكثر معادل (50%) تعداد نيروي انساني خروجي تأمين خواهد شد.
ماده 14 ـ
اعتبارات جاري مورد نياز براي اجراي مفاد اين آييننامه، علاوه بر اعتبار پيشبيني شده در بودجه دانشگاههاي علوم پزشكي و خدماتبهداشتي و درماني، از محل اعتبارات مصوب سازمان بهزيستي كشور كه در قانون بودجه سالانه پيشبيني ميشود تأمين و پرداخت ميگردد.
تبصره ـ سازمان بهزيستي كشور موظف است هزينه سرانه ماهانه كامل بيماران رواني مزمن بيسرپرست و مجهولالهويهاي را كه به مراكز غير دولتيمعرفي ميگردند از محل اعتبارات پيشبيني شده تأمين و پرداخت نمايد.
ماده 15 ـ
اعتبارات لازم به منظور تأمين و تجهيز فضاهاي مورد نياز مراكز مراقبت و درمان طولاني مدت و مراكز بازتواني بيماران رواني مزمن در بخشدولتي از محل اعتباراتي كه براي تغيير كاربري بيمارستانها و ساختمانهاي مازاد و اجازه به بخش غير دولتي با هماهنگي سازمان مديريت و برنامهريزيكشور در بودجه پيشبيني ميشود، تأمين خواهد شد.
تبصره 1 ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مكلف است نسبت به توسعه و تكميل بخشهاي اعصاب و روان در بيمارستانهاي عمومي وتخصصي مطابق سطح بندي خدمات درماني كشور موضوع ماده (193) قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلاميايران ـ مصوب 1379 ـ اقدام نمايد.
تبصره 2 ـ سازمان بهزيستي كشور موظف است در چارچوب نظام بيمه همگاني خدمات درماني براي كليه بيماران رواني مزمني كه تحت پوشش هيچيك از بيمههاي درماني كشور نميباشند از محل اعتبارات پيشبيني شده آن سازمان، سرانه بيمه درمان را تأمين و پرداخت نمايد.
ماده 16 ـ
كاركنان شاغل در مراكز درمان و مراقبت طولاني مدت و بازتواني بيماران رواني مزمني كه به طور مستقيم با بيماران رواني مزمن در تماسميباشند مشمول قوانين و مقررات مربوط به مشاغل سخت و زيان آور موضوع بندهاي «خ» و «د» ماده (39) قانون استخدام كشوري و آييننامههايمربوط خواهند شد.
ماده 17 ـ
سازمان بهزيستي كشور موظف است در هر سال با هماهنگي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي نسبت به تهيه گزارش ارزيابيعملكرد مفاد اين آييننامه اقدام كند و آن را به سازمان مديريت و برنامهريزي كشور اعلام نمايد.
[امضاء]
معاون اول رييس جمهور ـ حسن حبيبي