ماده 2 ـ
از كليه عتيقات غيرمنقولي كه از لحاظ تاريخ ملي ايران حائز اهميت ميباشد و فعلاً مشخص و معلوم است اداره عتيقات فهرستي تنظيم خواهد كرد و عتيقات غيرمنقول كه به تدريج يافت شود و داراي همان اوصاف ملي و تاريخي باشد در اين فهرست به ثبت خواهد رسيد. فقط عتيقاتي كه به اين ترتيب ثبت شده باشد آثار ملي غيرمنقول محسوب ميشود و فهرست آنها موسوم به (فهرست آثار ملي غيرمنقول) خواهد بود.
ماده 3 ـ
هر موقع وجود عتيقه كه از نظر تاريخ ملي ايران حائز اهميت در مكاني محرز گرديد آن مكان در فهرست آثار ملي غيرمنقول ثبت خواهد شد.
ماده 4 ـ
هركس داراي عتيقه غيرمنقولي باشد كه به توان آن را در عداد آثار ملي درآورد و يا هرگاه كسي از وجود چنين عتيقه با خبر شود بايد به فوريت اداره عتيقات را به وسيله نرديكترين نماينده اداره معاف و در صورت نبودن نماينده معارف به وسيله مأمورين ماليه از قضيه مطلع سازند.
اداره عتيقات بعد از تحقيقات راجع به عتيقه مزبور در صورت لزوم ثبت آن را در فهرست آثار ملي پيشنهاد خواهد كرد.
ماده 5 ـ
ثبت يك عتيقه غيرمنقول يا مكاني كه شامل يك عتيقه غيرمنقول است در فهرست آثار ملي از طرف رئيس اداره عتيقات به وزير معارف پيشنهاد ميشود و وزير معارف لزوم يا عدم لزوم ثبت را تشخيص داده و در صورت اول دستور آن را صادر خواهد نمود و ليكن ثبت وقتي قطعي و نتايج آن به ملك تعلق خواهد گرفت كه ابلاغ رسمي به مالك مال شده و اگر مشاراليه اعتراضي به ثبت داشته باشد به اعتراض او رسيدگي بهعمل آمده باشد مالك تا يك ماه حق اعتراض خواهد داشت.
ماده 6 ـ
مأمورين اداره عتيقات كه موظف به تهيه فهرست آثار ملي هستند بايستي براي هر يك از عتيقات غيرمنقول در موقع ثبت دوسيه كاملي از اطلاعاتي كه راجع به آن عتيقه در محل جمعآوري شده است تشكيل دهند. اين دوسيه بايد شامل كليه اطلاعات لازمه براي تهيه پيشنهاد ثبت بوده يعني حتيالامكان داراي نكات ذيل باشد:
1ـ اسمي كه مال غيرمنقول در محل به آن اسم معروف است
2ـ اسم حقيقي آن
3ـ موقع صحيح جغرافيائي آن
4ـ اسم باني و سازنده آن
5 ـ تاريخ بناء آن
6ـ نقشه اجمالي آن
7ـ چند قطعه عكس آن
8 ـ ذكر موقعيت قانوني آن
9ـ كليه مشخصات مفيده ديگر كه در فوق ذكر نشده و ممكن است موجب ثبت آن گردد و نيز مقيد خواهد بود كه نكات و اطلاعات ذيل هم ضميمه دوسيه شود:
طرح اجمالي كه ممكن است بعدها براي ترسيم نقشههاي تفصيلي و مقاطع و ارتفاعات و شرح ساختمان و تزئينات بناء يا ابنيه مفيد باشد نقشه بنا و چند قطعه عكس و در صورت امكان قالبگيري كتيبهها.
ذكر افسانههائي كه راجع به عتيقه غيرمنقول در محل مشهور است در صورت مرمت بنا تاريخ عمليات و اسم شخص يا اشخاص مرمتكننده و تعيين قسمتهاي مرمت شده با چند قطعه عكس و نقشه دال بر آن بالجمله كليه مداركي كه تحصيل آنها ممكن باشد با توجه به اين نكته كه هيچگاه نبايد مداركي را كه كماهميت يا مشوب به افسانه به نظر ميآيد مورد بياعتنائي قرارداد.
وقتي كه عتيقه غيرمنقول جزء آثار ملي قطعاً به ثبت رسيد دوسيه كه براي تهيه پيشنهاد ثبت تنظيم شده است به انضمام حكم وزارتي كه راجع به ثبت آن در ضبط آثار ملي محفوظ خواهد شد بعد از ثبت عتيقه و نقل و انتقالات و ترميمات آن هم چنين وسائل محافظتي كه از طرف اداره عتيقات اتخاذ گرديده بايستي مفصلاً يادداشت و ضميمه دوسيه شود.
ماده 7 ـ
اشخاصي كه متصرف عتيقه غيرمنقول ثبت شده هستند و يا از منافع آن استفاده ميكنند حق مالكيت يا حق استفاده خود را حفظ ميكنند ولي نبايد با اتخاذ وسائلي كه دولت براي محافظت عتيقه در نظر ميگيرد مخالفت كنند در موردي كه اتخاذ اين وسائل مستلزم خرجي باشد از مالك هيچ چيز مطالبه نشده و به حق مالكيت او خللي وارد نخواهد شد.
ماده 8 ـ
اداره عتيقات موظف است عملياتي را كه براي حفاظت آثار ملي لازم و از طرف دولت امر شده است انجام دهد هرگاه بنائي بهعنوان آثار ملي ثبت شده و مالك و متصرف آن بخواهد آن را مرمت جزئي يا كلي كند و يا تغييراتي در آن به خرج خود بدهد بايستي قبلاً صورت مبسوط عمليات منظور شده را تقديم وزير معارف نموده و اجازه آن را تحصيل نمايد.
وزير معارف ميتواند در صورتي كه آن عمليات را باعث تزلزل بنيان و يا تغيير صورت آن بنا بداند از اعطاء اجازه خودداري كند و نيز ميتواند تقاضا كند كه عمليات بر طبق دستور او انجام گرفته مخصوصاً مصالح قديمي خود بنا يا شبيه به آن در ترميمات به كار برده شود و ترميمات هم طوري تعقيب شود كه صورت اوليه بنا محفوظ بماند.
اين عمليات كه جزئيات آن در اجازهنامه وزارتي تصريح خواهد شد تحت نظر اداره عتيقات صورت خواهد گرفت در صورتي كه مالك عمليات شروع شده را با تمام بگذارد اداره عتيقات موظف خواهد بود به خرج او آنها را به انجام برساند اگر عمليات بر طبق دستوري كه در اجازهنامه وزارتي تعيين شده است اجرا نشود اداره عتيقات ميتواند مالك را ملزم نمايد كه آنها را بر هم زده بنا را موافق دستور وزارتي تجديد نمايد در اين صورت مجازاتهائي كه براي صدمه و تخريب آثار ملي در قانون پيشبيني شده متوجه او نخواهد شد.
در صورتي كه وزير معارف مقتضي بداند دولت ميتواند عمليات انجام شده خود را بر هم زده آنها را به خرج مالك تجديد نمايد.
ماده 9 ـ
براي حفظ آثار و امكنه ملي كه از نظر تاريخ ايران حائز اهميت مخصوص باشد ممكن است در مجاورت آنها مناطقي تعيين شود كه در آن ساختمان و غرس اشجار و كندن حفرهها و احداث قبرستانها ممنوع باشد.
در هر مورد تعيين شرايط برقراري اين گونه مناطق ممنوعه و مبلغي را كه براي جبران خسارت ممكن است به اشخاص ذينفع داده شود با وزير معارف خواهد بود.
ماده 10 ـ
اعمال زير اكيداً ممنوع است:
1ـ خراب كردن يا صدمه رساندن به آثار ملي و مستور داشتن روي آنها را به اندود يا نقوش و رسم كردن صور و خطوط بر آنها.
2ـ اجراي عملياتي در مجاورت ابنيه ثبت شده در فهرست كه صدمه بهاستحكام يا به صورت آنها وارد آورد.
3ـ تصرف و خريد و فروش مصالحي كه تعلق به ابنيه ثبت شده در فهرست داشته يا دارد بدون اجازه وزارت معارف هر كس كه يكي از اين جرائم را مرتكب شود در پيشگاه محاكم قضائي احضار و محكوم به اداء جريمه از پنجاه الي هزار تومان خواهد شد و به اضافه ممكن است ميزان خسارات وارده به آثار و ابنيه ملي از او مطالبه شود.
ماده 11 ـ
حفاظت آثار ملي غيرمنقول كه از بلاد و قصاب و قراء دور باشد به عهده مأمورين مخصوص دائمي محول خواهد گرديد.
در مورد آثار ملي غيرمنقول كه در داخل يا نزديكي بلاد و قصاب و قراء واقع باشد و داراي مستحفظ نباشد وزارت معارف ميتوانند در ضمن حكم به ثبت بنا بلديه محل را موظف به محافظت آن بنمايد اداره بلديه وسائلي را كه مقتضي ميداند به مسئوليت رئيس خود اتخاذ خواهد نمود.
وزير معارف در هر مورد طريقه محافظت آثار ملي را به وسيله مأمورين مخصوص يا مستحفظين عادي يا به وسيله بلديه محل تعيين خواهد كرد.
تشخيص مؤثر بودن يا مؤثرنبودن وسائل متخذه با اداره عتيقات ميباشد.