رأي هيأت عمومي ديوان عدالت اداري شماره هـ/92/421 مورخ 1395/10/6

بسمه تعالي
جناب آقاي جاسبي
مديرعامل محترم روزنامه رسمي جمهوري اسلامي ايران
با سلام
يك نسخه از رأي هيأت عمومي ديوان عدالت اداري به شماره دادنامه 721 مورخ 1395/9/23 با موضوع:
«ابطال بند 1ـ 5 از دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 دانشگاه پيام نور» جهت درج در روزنامه رسمي به پيوست ارسال مي‌گردد.
مديركل هيأت عمومي و سرپرست هيأتهاي تخصصي ديوان عدالت اداري ـ مهدي دربين
تاريخ دادنامه: 1395/9/23 شماره دادنامه: 721 کلاسه پرونده: 92/421
مرجع رسيدگي: هيأت عمومي ديوان عدالت اداري
شاكي: آقاي ابراهيم چاييده
موضوع شکايت و خواسته: ابطال بندهاي 1ـ 11 و 1ـ 5 از دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 دانشگاه پيام نور
گردش کار: شاکي به موجب دادخواستي ابطال دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 دانشگاه پيام نور را خواستار شده و در جهت تبيين خواسته اعلام کرده است که:
«رياست محترم ديوان عدالت اداري
احتراماً اينجانب شاکي پرونده ابراهيم چاييده محضر مبارک را معروض مي‌دارد:
1ـ در پي جذب دانشجو از طريق نوبت 22 فراگير کارشناسي دانشگاه پيام نور در تاريخ 1389/10/21 جهت شرکت در آزمون ورودي ثبت‌نام نمودم که در مهر ماه 1390 به عنوان دانشجوي رشته کارشناسي پيوسته حقوق پذيرفته شدم. از آن جايي که بنده داراي مدرک کارداني پيوسته نرم‌افزار کامپيوتر و کارشناسي ناپيوسته نرم‌افزار کامپيوتر قبل از شرکت در آزمون ورودي بودم، با توجه به مدارک فوق و طبق روال معمول نسبت به معادل‌سازي دروس گذرانده‌ام در رشته کامپيوتر و تطبيق آنها با رشته تحصيلي جديد اقدام نمودم که با دستورالعمل پيوستي به شماره 98185/21/د از جانب دانشگاه پيام نور روبرو گشتم که در تاريخ 1389/12/7 به تصويب دانشگاه مزبور رسيده بوده که طي آن «دانشجوياني که داراي مدرک پيش دانشگاهي نمي‌باشند ولي مدرک کارداني پيوسته دارند موظف به جايگزيني مدرک کارداني آنان به جاي مدرک پيش دانشگاهي که نگذرانده‌اند مي‌باشند و هيچ واحد کارداني آنها معادل‌سازي نمي‌شود و واحدهاي گذارانده به جاي مدرک پيش دانشگاه مي‌نشيند....» [بند 11 ماده 1 دستورالعمل پيوستي]
2ـ با عنايت به اينکه در موقع فراخواني براي ثبت‌نام اين دستورالعمل به تصويب نرسيده بوده بلکه در تاريخ 1389/12/7 و حدود 2 ماه بعداز فراخوان عمومي ثبت‌نام دانشجو از طريق نوبت 22 فراگير پيام نور (در تاريخ 1389/10/21) صادر شده است و با توجه به اينکه هيچ گونه صحبتي از اين مسئله در دفترچه ثبت‌نامي نوبت 22 مذکور که به پيوست مي‌باشد، نشده است بلکه از جمله شرايط آن دارا بودن مدرک ديپلم نظام قديم و يا پيش دانشگاهي نظام جديد و يا کارداني رسمي و ... [طبق بند ب قسمت 3 دفترچه مذکور] بوده است.
3ـ با توجه به اينکه در آن زمان به دستورالعمل پيوستي معادل‌سازي به شماره 68200/3 به تاريخ 1386/8/28 معاونت محترم آموزش و سنجش دانشگاه پيام نور عمل مي‌شده است، بنده نيز با عنايت به اين مورد ثبت‌نام نموده‌ام به اميد اين که طبق روال معمول و موجود آن زمان دانشگاه پيام نور نسبت به معادل‌سازي واحدهاي گذرانده‌ام در دو مقطع فوق در رشته کامپيوتر و تطبيق آنها با رشته تحصيلي جديدم اقدام نمايند و از تعداد واحدهاي گذرانده‌ام کم شود، با توجه به اينکه تعداد اين واحدها هم کم نبوده و حدود 14 واحد درسي مي‌باشد که يک ترم تحصيلي را شامل مي‌گردند.
4ـ عقلاً و عرفاً چگونه است که واحد درسي که من در دوره کارداني گذرانده‌ام و پيش نياز واحد درسي ديگري بوده که در دوره کارشناسي گذرانده‌ام، مورد قبول واقع نگردد و دروس ديگر قبول واقع گردد؟ به عنوان مثال درس [تربيت بدني1] که پيش نياز درس [تربيت بدني 2] بوده است براي من چون در دوره کارداني بوده است قبول نشده ولـي درس [تربيت بدني 2] کـه در دوره کارشناسي بـوده است قبول گشته؟ و بـه فرض درست بودن اين بند دستورالعمل چه دليلي دارد که دوره 84 واحدي کارداني من به جاي 24 واحد نگذارنده در دوره پيش‌دانشگاهي معادل گردد؟ و حق بنده در 60 واحد مابه‌التفاوت که حدود 4 ترم تحصيلي حداقل مي‌گردد ضايع گردد ولي 6 واحد درسي از اين دوره 84 واحدي را براي دوره کارشناسي جديدم مورد قبول ندهند [که درخواست داشته ام].
5 ـ و اکنون نه تنها واحدهاي دوره کارداني بنده «برخلاف بند 4 از شرايط اختصاصي ضوابط پذيرش و ثبت‌نام مذکور در دفترچه نوبت 22 فراگير پيام نور پيوستي» معادل‌سازي نشده‌اند، بلکه نسبت به درس تاريخ اسلام گذرانده‌ام در دوره کارشناسي قبلي‌ام که با نمره 10 از 20 قبول شده‌ام، نيز به استناد بند 4 و بند 5 از ماده 1 دستورالعمل فوق‌الذکر [به شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7] ايراد گرفته‌اند که حداقل نمره 10 از 20 براي دانشگاه‌هاي دولتي و پيام نور و... و حداقل نمره 12 از 20 براي دانشگاه‌هاي آزاد و حوزه‌هاي علميه و... مورد قبول مي‌باشد، که اين نيز جاي بسي شگفتي است که چه تفاوتي ميان دروس گذرانده شده در دانشگاه آزاد اسلامي و حوزه‌هاي علميه با دانشگاه پيام نور و دولتي مي‌باشد؟ مگر نه اين است که هر دو تحت نظارت وزارت علوم و تحقيقات مي‌باشند؟ مگر نه اين است که سر فصلهاي مصوب کليه دروس تحت يک مرجع واحد و آن هم شوراي محترم انقلاب فرهنگي صادر مي‌گردند؟ و شايد هم اگر ملاک اين دستورالعمل به فرض بعيد در سطح علمي ارائه شده اين دروس در دانشگاه‌ها و حوزه‌هاي فوق‌الذکر مي‌باشد! چه سطح از غرابت علمي در گذراندن يک درس عمومي دانشگاهي که تمام سر فصلهاي آن مورد تأييد شوراي محترم انقلاب فرهنگي مي‌باشد، بايد رعايت مي‌شده است که در حوزه‌هاي علميه و دانشگاه آزاد اسلامي رعايت نمي‌گردد؟ بلکه در دانشگاه‌هاي دولتي پيام نور حتماً رعايت مي‌شود!
6 ـ لازم به ذکر است که ديوان محترم عدالت اداري در دعواي مشابه طي رأي شماره 843 به تاريخ 1391/11/16 نيز نسبت به ابطال دستورالعمل مشابه‌اي اقدام نموده است.
7ـ لهذا با عنايت به جهات موصوف، نظر به اين که به حقوق مکتسبه بنده در زمان ثبت‌نام در نوبت 22 فراگير کارشناسي پيام نور خلل وارد شده است، لذا به جهت جلوگيري از ورود ضرر وزيان به بنده و با توجه به قاعده شريف [لا ضرر و لا ضرار في السلام] و جهات شرعي و قانوني ديگر و عنايت به حقوق بنده مذکور در اصل 170 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران تقاضاي ابطال دستورالعمل اخيرالذکر به شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 موضوع يکصد و دومين مصوبه جلسه شوراي دانشگاه پيام نور مورخ 1389/4/27 در حق بنده و تمامي دانشجويان هم شرايط با بنده در نوبت 22 فراگير کارشناسي پيام نور را استدعا دارم.»
در پاسخ به اخطار رفع نقصي که از طرف دفتر هيأت عمومي ديوان عدالت اداري براي شاکي ارسال شده بود، وي به موجب لايحه‌اي به شماره ثبت انديکاتور هيأت عمومي 1005 ـ 1392/7/22 توضيح داده است:
«حضور محترم رياست ديوان عدالت اداري
سلام عليکم:
احترامـاً با توجـه به اخطاريه رفـع نقص صـادره مربوط به پـرونده شمـاره 09209980900038201 به کلاسه پرونده 92/421 آن مرجع محترم مراتب ذيل جهت رفع نقص حضورتان اعلام مي‌گردد.
1ـ با توجه به بند 1ـ 5 از ماده 1 دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 دانشگاه پيام نور در خصوص معادل‌سازي دروس گذرانده شده در مقاطع قبلي دانشجويان و با توجه به داشتن مدرک قبلي در مقطع کارشناسي رشته علمي کاربردي نرم‌افزار کامپيوتر از دانشگاه آزاد اسلامي واحد شيراز و گذراندن 2 واحد درسي تاريخ اسلام در آن مقطع با نمره 10 معيار صفر تا بيست، اين نمره مورد قبول واقع نشده که عقلاً و عرفاً با توجه به اينکه کليه مراکز دانشگاهي (اعم از پيام نور، دانشگاه آزاد اسلامي، حوزه‌هاي علميه و...) زير نظر وزارت علوم، تحقيقات و فناوري مي‌باشند و سرفصلهاي اعلامي از سوي وزارتخانه مذکور به کليه مراکز و دانشگاه‌هاي تابعه يکسان است منطقي به نظر نمي‌رسد که در دانشگاه‌هاي خاصي (مذکور در بند 1ـ 5 دستورالعمل فوق‌الاشاره) حدنصاب نمره 12 و در دانشگاه‌هاي ديگر زير مجموعه وزارت علوم و تحقيقات و فناوري (مذکور در بند 1ـ 4 دستورالعمل فوق‌الاشاره حدنصاب نمره 10 از سوي دانشگاه پيام نور ملاک عمل براي معادل‌سازي دروسشان قرار گيرد، مگر چه سطح از مراتب علمي مد نظر قرار گرفته است که در دانشگاه‌هاي مذکور در بند 1ـ 5 دستورالعمل فوق‌الاشاره موجود نمي‌باشد؟ يا چه سطح تخصصي بايد کسب مي‌شده که در دانشگاه‌هاي مذکور در بند 1ـ 5 دستورالعمل فوق‌الاشاره (به صرف کسب نمره 10 از آن دانشگاه ها) کسب نشده است؟ با توجه به مراتب بالا و امعان نظر به قاعده فقهي [کلما حکم به العقل حکم به الشرع] از نظر منطقي و عقلي به نظر خلاف شرع بودن بند 1ـ 5 از ماده 1، دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 محرز بوده و همچنين حقوق مکتسبه‌اي در اين خصوص از اينجانب ضايع گرديده است.
2ـ با توجه به بنـد 1ـ 11 از ماده 1 دستورالعمـل فوق‌الاشاره هيـچ يک از واحدهاي گذرانده شده در مقطع کارداني پيوسته اينجانب معادل‌سازي نشده‌اند و مورد قبول واقع نگرديده است که با توجه به فراخوان عمومي پذيرش دانشپذير در دوره‌هاي فراگير کارشناسي نوبت 22 آن دانشگاه در تاريخ 1389/10/15 جهت شرکت در آزمون ورودي ثبت‌نام نمودم که در هيچ کجاي دفترچه ثبت‌نامي مذکور اشاره‌اي به عدم قبولي واحدهاي گذرانده در دوره کارداني و کارشناسي قبلي دانش پذيران نشده بود و فقط با توجه به رديف 3 بند ب دفترچه مذکور (مربوط به شرايط اختصاصي) در شماره‌هاي 4 و 5 آن به داشتن مدارک کارداني و يا کارشناسي براي ثبت‌نام اشاره شده است و همچنين با امعان نظر به اينکه در آن تاريخ به دستورالعملي به شماره 68200/3 ـ 1386/8/26 در دانشگاه پيام نور در خصوص معادل‌سازي دروس دانش پذيران عمل مي‌شده است که در بند 13ـ 1 از ماده 1 آن دستورالعمل کليه واحدهاي گذرانده دانشجويان داراي مدرک کارداني و کارشناسي حتي فاقد مدرک پيش دانشگاهي مورد قبول واقع مي‌شده است. لذا در اين خصوص براي بنده ايجاد حقوق مکتسبه‌اي از زمان ثبت‌نام دوره مذکور شده است که اگر بنده در خصوص اين فقره اطلاع داشتم (که واحدهاي درسي دوره کارداني بنده به دليل نگذراندن دوره پيش دانشگاهي[ مذکور در بند 1ـ 11 از ماده 1 دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7] مورد قبول واقع نمي‌گردد) از ابتدا قطعاً ثبت‌نام نکرده و وقت و هزينه خود را به هدف ديـگري که تا اين حد وقت گير نبوده و وقت مرا نگيرد معطوف مي‌داشتم. (با توجه به اين که اين واحدهاي قبول نشده يک ترم تحصيلي و تقريباً 9 ماه به سنوات تحصيلي بنده اضافه مي‌کنند که اگر قبول واقع مي‌شدند در ترم پاييز 1392 فارغ‌التحصيل و اجازه شرکت در امتحان ورودي کانونهاي وکلاي دادگستري سال 1392 را داشتم ولي با اين وضعيت و تصميم يکسال به سنوات تحصيلي بنده افزوده شده و در سال 1393 مجبور به شرکت در آزمون مذکور مي‌باشم.)
همچنين تاريخ دستورالعمل مورد شکايت (98185/21/د) ـ 1389/12/7 مي‌باشد که تقريباً 2 ماه بعد از زمان اتمام ثبت‌نام دوره مذکور يعني در تاريخ 1389/10/21 مي‌باشد و در بند 5 از ماده 3 دستورالعمل 98185/21/د ـ 1389/12/7 اشاره نموده که از تاريخ 1389/7/1 لازم الاجرا است که با توجه به اصل عطف به ماسبق نشدن قوانين موضوعه، مخالفت صريح آن با ماده 4 قانون مدني به نظر مي‌رسد و با در نظر گرفتن ملاک قاعده شريف [قبح عقاب بلابيان] و همچنين قاعده [لاضرر و لا ضرار في السلام] در حق بنده و امثال بنده نبايد اجرا گردد و چون موجب تضييع حقوق و تلف وقت و هزينه‌مان شده است، همچنين با عنايت به رأي صادره قبلي آن مرجع محترم به شماره 843، تقاضاي رسيدگي عاجل را از آن مرجع محترم خواستارم.
3ـ با توجه به اين که زمان انتخاب واحد دروس در ترم پاييز 1392 به اتمام رسيده است و زمان حذف و اضافه دروس حداکثر تا اواسط مهر ماه 1392 مدنظر قرار گرفته است و همچنين اينکه در صورت قبولي واحدهاي گذرانده قبلي موضوع شکايت فعلي از بنده در ترم تحصيلي جاري (پاييز 1392) فارغ‌التحصيل مي‌شوم و اجازه شرکت در امتحان ورودي وکالت 1392 را پيدا خواهم کرد. لذا درخواست تأمين مناسب در اين خصوص و رسيدگي هرچه سريعتر ديوان محترم را دارم.»
شاکي طي لايحه ديگري به شماره ثبت دفتر انديکاتور هيأت عمومي 1060 ـ 1392/8/13 توضيح داده است که:
«حضور محترم رياست ديوان عدالت اداري
سلام عليکم:
احتراماً با توجه به اخطاريه رفع نقص صادره مربوط به پرونده شماره 09209980900038201 به کلاسه پرونده 92/421 آن مرجع محترم ذيل جهت رفع نقص حضورتان اعلام مي‌گردد:
1ـ اينجانب نسبت به بند 1ـ 5 از دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 شکايت دارم که اين بند طبق قاعده فقهي «کلما حکم به العقل حکم به الشرع» خلاف شرع بوده و عقلاً و شرعاً صحيح و درست به نظر نمي‌رسد که چنين تفاوتي بين دانشگاه‌هاي آزاد اسلامي و پيام نور قائل شوند که دلايل خود را کامل و مبسوط در دادخواستهاي قبلي تقديم داشته ام.
2ـ همچنين بند 1ـ11 از دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 مورد شکايت بنده مي‌باشد که مغاير با ماده 4 قانون مدني و مخالف صريح قواعد شريف «قبح‌عقاب بلابيان» و «لاضرر و لاضرار في الاسلام» مي‌باشد که در اين مورد نيز دلايل و مستندات مربوط را مشروحاً طي دادخواستهاي قبلي تقديم داشته‌ام.»
متن مصوبه مورد اعتراض به قرار زير است:
«با سلام و احترام، پيرو بخشنامه شماره 68200/3 ـ 1386/8/26 معاونت محترم آموزشي و سنجش (دستورالعمل تطبيق واحد) و با عنايت به يکصد و دومين مصوبه شوراي دانشگاه مورخ (1389/4/27) دستورالعمل معادل‌سازي دروس حضورتان ارسال مي‌گردد:
الف ـ دوره کارداني و کارشناسي
ماده1ـ پذيرش واحدهاي درسي بر اساس شرايط زير صورت مي‌گيرد.
1ـ 1 ـ بر اساس آيين‌نامه آموزشي دانشجوي پذيرفته شده جديد حداکثر تا پايان دومين نميسال تحصيلي بعد از پذيرش موظف به ارائه ريزنمرات تأييد شده خود به آموزش مرکز يا واحد مربوطه مي‌باشد اين فرصت قابل تمديد نيست.
1ـ 2ـ واحدهاي درسي در دانشگاهها و مؤسسات آموزشي و پژوهشي و يا دانشگاههاي غيردولتي و غيرانتفاعي مورد تأييد وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و يا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي گذرانده شده باشد.
تبصره1: مرجع تأييد واحدهاي دانشگاههاي آزاد اسلامي دفتر گسترش آموزش عالي است. (فايل رايانه‌اي واحدهاي دانشگاه آزاد مورد تأييد)
تبصره2: از مراکز تربيت معلم صرفاً دروس عمومي مطابق جدول پيوست قابل پذيرش است.
1ـ3ـ محتواي آموزشي درسهاي گذرانده شده قبلي با 80% (هشتاد درصد) محتواي واحدهاي مشابه در رشته جديد مطابقت داشته باشد تشخيص آن به عهده گروه آموزشي مراکز استاني است.
1ـ 4ـ نمره‌هاي دانشجو در هر درس حداقل 10 در معيار صفر تا بيست و معادل آن در ساير معيارها، براي دانشگاههاي دولتي، روزانه، شبانه، نيمه حضوري، مجازي، پيام نور، مراکز تربيت معلم، آموزشکده‌هاي فني و حرفه‌اي باشد.
1ـ 5 ـ نمره‌هاي دانشجو در هر درس حداقل 12 در معيار صفر تا بيست و معادل آن در ساير معيارها، براي دانشگاههاي غيردولتي، حوزه‌هاي علميه، دانشگاه آزاد اسلامي، مؤسسات غيرانتفاعي و دانشگاه جامع علمي کاربردي باشد.
تبصره1: دروس گذرانده شده سطح يک و سطح دو و سطح سه، حوزه علميه قم و مشهد با رعايت ساير مقررات براي مقطع کارداني و کارشناسي قابل معادل‌سازي مي‌باشد.
تبصره2: دروس اصلي و جبراني مقطع کارشناسي ارشد براي دوره‌هاي کارداني و کارشناسي قابل بررسي و معادل‌سازي مي‌باشد.
تبصره3: تشخيص شمول مدارک دانشجويان خارج از کشور با يکي از بندهاي (1 ـ 4 و 1ـ 5) بر عهده اداره کل خدمات آموزشي مي‌باشد.
1ـ 6 ـ واحدهاي درسي دوره‌هاي معادل، کوتاه مدت پيام نور و يا دوره‌هاي داخلي دانشگاهها و دوره‌هاي پودماني دانشگاه جامع علمي کاربردي براي تطبيق واحد در صورت احراز شرايط زير قابل پذيرش است.
1ـ 6 ـ 1ـ دانشجو درس يا درسها را در دانشگاه پيام نور گذرانده باشد. (با نمره 10 قابل معادل‌سازي است)
1ـ 6 ـ 2ـ در صورتي که دانشجو واحدهاي درسي را در ساير دانشگاهها و يا مؤسسات عالي گذرانده باشد به شرط شرکت در امتحان جامع سازمان سنجش و آموزش کشور و کسب نمره حدنصاب لازم (دانشجو بايد گواهي قبولي را از سازمان سنجش آموزش کشور اخذ و به دانشگاه ارائه نمايد) قابل بررسي مي‌باشد. حدنصاب نمره‌هاي قابل پذيرش اين قبيل دروس حداقل 12 باشد.
يادآوري مهم: مدارک دوره‌هاي معادل و داخلي مي‌بايست با مجوز وزارت علوم، تحقيقات و فناوري يا سازمان مديريت و برنامه‌ريزي برگزار شده باشد.
1ـ 6 ـ 3ـ واحدهاي گذرانده شده در دوره‌هاي پودماني دانشگاه علمي کاربردي، به شرط قبولي در امتحان جامع دانشگاه فوق و ارائه گواهي مربوطه، با نمره حداقل 12 قابل بررسي و معادل‌سازي است.
تبصره: دانش آموختگان دوره‌هاي پودماني سال 1383 و پس از آن در صورتي که در آزمون مقاطع بالاتر که از طريق سازمان سنجش برگزار مي‌گردد پذيرفته شوند، از آزمون جامع معاف مي‌باشند.
1ـ 7 ـ بند 5 ماده 55 آيين‌نامه، مبني بر تعيين سقف حداکثر 50% تعداد واحدهاي درسي جهت پذيرش از دانشگاهها و مؤسسات غيردولتي و يا غيرانتفاعي و يا ساير مؤسسات آموزش عالي حذف و کليه دروس دانشجو در صورت داشتن ساير شرايط، قابل معادل‌سازي است.
تبصره1: دانشجوياني که از طريق کنکور سراسري يا فراگير پذيرفته شده باشند، به ازاي هر 15 واحد درسي تطبيق‌شده، يک نيمسال از مجموع سنوات مجاز دانشجو کسر خواهد شد.
تبصره2: شروع سنوات مجاز دانشجويان تغيير رشته و يا دانشجويان انتقالي از ساير دانشگاهها، از سال پذيرش دانشجو در آزمون سراسري يا فراگير محاسبه خواهد شد. (تبصره 1 براي ايشان اجرا نمي‌شود.)
به ازاي معادل‌سازي هر واحد درسي، شهريه متغير يک واحد درسي خودخوان طبق جدول شهريه نيمسال تحصيلي که در آن تقاضاي تطبيق واحد داده است اخذ خواهد شد.
1ـ 8 ـ نمره هايي که در معيار صفر تا چهار باشد: (0= مردود 1= ضعيف 2= متوسط 3= خوب و 4= عالي)، نمره متوسط معادل 12، نمره خوب معادل 14 و نمره عالي معادل 17 تعيين مي‌شود. معادل‌سازي در ساير معيارها به عهده اداره کل خدمات آموزشي خواهد بود.
تبصره: چنانچه واحدهاي ارائه شده فاقد تعداد واحد باشد مراتب به همراه مدارک مورد نياز براي بررسي به اداره کل خدمات آموزشي ارسال شود.
1ـ 9ـ تعداد واحد درس تطبيقي نبايد کمتر از تعداد واحد درسي رشته جديد باشد در صورتي که تعداد واحد يک درس کمتر باشد مي‌توان به صورت تلفيقي، چند واحد درسي مرتبط را با يک درس تطبيق و معادل‌سازي نمود در هر صورت ميانگين نمرات درسهاي تطبيقي نبايد از حدنصاب نمرات تعيين شده کمتر باشد.
1ـ 10ـ کليه نمرات درسهاي تطبيقي در ميانگين کل محاسبه مي‌گردد.
1ـ 11ـ دانشجويان پذيرفته شده در مقطع کارشناسي پيوسته که داراي مدرک کارداني (پيوسته) و فاقد مدرک پيش دانشگاهي هستند، هيچ يک از واحدهاي مقطع کارداني آنان قابل معادل‌سازي نمي‌باشد.
1ـ 12ـ با انتقال دانشجو از يک مرکز به مرکز ديگر (بدون تغيير رشته) در پذيرش يا در نمره‌هاي درس دانشجو هيچ تغييري ايجاد نمي‌شود.
1ـ 13ـ دانشجويان دانشگاه پيام نور چنانچه تغيير رشته بدهند کليه دروس عمومي و نيز واحدهاي مشترک که داراي عناوين، سرفصل تعداد واحد يکسان و کد درس مشترک باشند نيازي به تطبيق واحد نداشته و عيناً با همان نمره ردي و قبولي در کارنامه دانشجو باقي مي‌ماند.
1ـ 14ـ واحدهاي گذرانده شده در مقطع کارداني، براي پذيرفته شدگان مقطع کارشناسي ناپيوسته قابل معادل‌سازي نمي‌باشد.
ب ـ دوره‌هاي تحصيلات تکميلي
1ـ نمره گذرانده شده دوره‌هاي رسمي در دانشگاههاي دولتي روزانه، شبانه، نيمه‌حضوري، مجازي و پيام نور با نمره حداقل 14 و دانشگاههاي غيردولتي، غيرانتفاعي، دانشگاه آزاد اسلامي، دانشگاه جامع علمي کاربردي و حوزه علميه قم و مشهد با نمره حداقل 16 و در دوره دکتري تخصصي حداقل 18 در معيار صفر تا بيست و معادل آن در ساير معيارها باشد.
2ـ مجموع واحدهاي درسي قابل معادل‌سازي کمتر از نصف مجموع واحدهاي درسي رشته تحصيلي فعلي باشد.
3ـ دروس گذرانده شده در سطح سه حوزه علميه قم و مشهد با رعايت ساير مقررات براي مقطع کارشناسي ارشد قابل معادل‌سازي مي‌باشد.
4ـ دروس گذرانده شده در مقطع کارداني و کارشناسي به هيچ عنوان براي مقطع کارشناسي ارشد قابل معادل‌سازي نمي‌باشد.
5 ـ تطبيق واحد دروس دوره‌هاي تحصيلات تکميلي کما کان در اداره کل خدمات آموزشي انجام مي‌پذيرد و مراکز لازم است درخواست دانشجو به همراه فرم (م ـ 1) به همراه اصل کارنامه دروس گذرانده، جهت بررسي به اداره کل خدمات آموزشي ارسال نمايند.
ماده 2ـ نحوه اجرا (مقطع کارداني و کارشناسي):
1ـ مراکز آموزشي موظف به اطلاع رساني مناسب به دانشجويان جديد مي‌باشند در اين خصوص مي‌بايست اطلاعيه‌هاي لازم را در مکانهاي مناسب قرار داده و يا هنگام ثبت‌نام موارد لازم به صورت کتبي به اطلاع دانشجويان رسانده شود.
2ـ دانشجو موظف است در اولين فرصت و حداکثر تا پايان دومين نميسال تحصيلي پس از پذيرش تقاضاي کتبي خود را به آموزش ارائه دهد.
3ـ تقاضاي کتبي دانشجو در دبيرخانه مرکز ثبت و سپس اقدام لازم براي اخذ نمره تأييدشده از دانشگاه مبدا به عمل آيد.
تبصره: چنانچه به هر دليل دانشجو در موعد مقرر تقاضاي واحد به آموزش مرکز ارائه ندهد موعد مذکور قابل تمديد نبوده و تطبيق واحد ميسر نخواهد بود.
4ـ چنانچه تقاضاي دانشجو در موعد مقرر تحويل آموزش شده ولي اخذ کارنامه نمرات تأييد شده از مؤسسه قبلي بعد از موعد مقرر ارسال شود تطبيق بلامانع است.
5 ـ پس از اخذ نمرات تأييد شده و کنترل از نظر مورد تأييد بودن، دانشجو نسبت به تکميل فرم تقاضاي تطبيق واحد اقدام خواهد کرد. ملاک مورد تأييد بودن مؤسسه يا دانشگاه مورد نظر دفترچه آزمون سراسري است و ليست واحدهاي دانشگاه آزاد اسلامي هر سال از طريق اداره کل خدمات آموزشي ارسال خواهد شد. در صورت عدم وجود نام واحد و رشته دانشگاه آزاد و يا نام ساير مؤسسات لازم است از اداره کل خدمات آموزشي استعلام شود.
6 ـ درخواست دانشجو به همراه کارنامه ريز نمرات تأييد شده به مرکز استان ارسال و پس از بررسي و تأييد واحدهاي قابل تطبيق توسط مدير آموزش، فرم تطبيق واحد توسط رئيس مرکز استان تأييد و مهر و امضا خواهد شد.
7ـ مرکز بعد از دريافت واحدهاي تطبيق شده ضمن اعلام آن به دانشجو، واحدهاي مذکور را در ابتداي کارنامه کامپيوتري دانشجو به عنوان واحدهاي تطبيقي وارد و در کارتکس دانشجو نيز ثبت خواهد کرد.
ماده3ـ نحوه اجرا مقطع تحصيلات تکميلي:
1ـ مراکز موظف به اطلاع رساني مناسب براي دانشجويان هستند.
2ـ درخواست دانشجو حداکثر تا پايان نيمسال اول پس از پذيرش قابل بررسي مي‌باشد.
3ـ کارشناس و مسؤول آموزش مرکز موظف است درخواست دانشجو را بررسي و در صورت داشتن شرايط اجازه ثبت درخواست در دبيرخانه مرکزي را صادر نمايد.
4ـ مرکز/ واحد مي‌بايست پس از ارائه درخواست کتبي، تقاضاي ريز نمرات تأييد شده از دانشگاه يا مؤسسه‌اي که دانشجو دروسي را در مقطع کارشناسي ارشد گذرانده است بنمايد.
5 ـ پس از تکميل مدارک لازم است اصل کارنامه و درخواست دانشجو از طريق اتوماسيون دانشگاه جهت بررسي به اداره کل خدمات آموزشي ارسال گردد.
مسؤوليت حسن اجراي اين دستورالعمل به عهده رئيس مرکز استان و رئيس مرکز يا واحد مربوطه مي‌باشد. ضمناً اين دستورالعمل از نيسمال اول 1390ـ1389 قابل اجرا مي‌باشد.»
در پاسخ به شکايت مذکور، سرپرست دفتر امور حقوقي دانشگاه پيام نور به موجب لايحه شماره 6609/1103/ص ـ 1395/7/11 توضيح داده است:
«جناب آقاي عشق آبادي
معاون محترم مديرکل هيأت عمومي ديوان عدالت اداري
با اهداي سلام و درود
احتراماً عطف به نامه شماره 92/421 ـ 1395/4/19 در خصوص شکايت آقاي ابراهيم چاييده به خواسته ابطال بندهايي از دستورالعمل شماره 98185/2/د ـ 1389/12/7، موارد ذيل را به استحضار مي‌رساند:
1ـ دستورالعمل مزبور مصوبه وزارت علوم، تحقيقات و فناوري به شماره 18503/و ـ 1389/7/10 مي‌باشد که طبق مفاد آن، کساني که داراي مدرک پيش‌دانشگاهي نمي‌باشند، در صورت داشتن مدرک کارداني پيوسته مجاز به معادل‌سازي و تطبيق واحد، در صورت پذيرفته شدن در آزمون کارشناسي دانشگاه نمي‌باشند.
2ـ طبق مدارک و مستندات موجود، ادعاي مشاراليه مبني بر عدم اطلاع از دستورالعمل ياد شده به هنگام ثبت‌نام به دليل عدم قيد آن در دفترچه آزمون، کاملاً خلاف واقعيت بوده و مشاراليه با اطلاع کامل از شرايط آزمون که دستورالعمل مزبور به صراحت در دفترچه آمده است، اقدام به ثبت‌نام کرده است. فلذا دستورالعملي که مصداق قاعده «عطف بماسبق» بشود از سوي دانشگاه صادر نشده است.
3ـ در رابطه با اين ادعا که دانشگاه پيام نور در خصوص تطبيق واحد ميان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي دولتي و غيردولتي تفاوت قائل است به استحضار مي‌رساند:
اولاً: تفاوت انگاري بر اساس ماده 49 آيين‌نامه ميهماني و انتقال دانشجويان دوره‌هاي کارداني و کارشناسي مي‌باشد.
ثانياً: آيين‌نامه ياد شده به منظور سهولت در فرآيند جذب دانشجو اصلاح شده است.
4ـ در خصوص ادعاي خواهان مبني بر ابطال بند 2ـ 3 و 2ـ 4 دستورالعمل، مستحضريد عدالت به مفهوم «جعل کل شي في موضعه» مي‌باشد. بنابراين عدالت به معناي برابري نه تنها عدالت نيست بلکه مي‌تواند ظلم هم تلقي شود چرا که توزيع عدالت بر اساس ظرفيتها، استعدادها و توانايي‌ها متفاوت است. شاخص اندازه گيري سطح دانشگاه‌ها، کيفيت آموزش و پژوهش مي‌باشد. بديهي است يکسان انگاري فردي که در يک دانشگاه معتبر مشغول به تحصيل بوده و دانش آموخته شود، با فردي که در دانشگاه ديگري که بدون رقابت دانشجو مي‌پذيرد و موفق به اخذ مدرک مي‌شود، عدالت محسوب نمي‌شود. از اين رو، دانشگاه‌ها در راستاي ايجاد فضاي رقابتي و ارتقاء سطح کيفي، ميان دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشي دولتي که ورود و پذيرش در آنها به علت نياز به فعاليت و مطالعه بيشتر، سخت‌تر از مؤسسات غيردولتي مي‌باشد، تفاوت قائل هستند. لذا يکسان انگاري دانشگاه‌هاي دولتي با غيردولتي آن هم در تطبيق واحد نه تنها تبعيض ناروا تلقي نمي‌شود، بلکه عمل کردن بر خلاف آن صحيح نيست.
5 ـ ناگفته نماند که دانشگاه، مکاتبات متعددي را در راستاي کمک به اين دسته از فراگيران داشته است که وزارت متبوع در پاسخ اعلام داشته است با عنايت به اينکه اين گروه از داوطلبان داراي مدرک پيش دانشگاهي نمي‌باشند، مدرک کارداني آنان به جاي پيش دانشگاهي لحاظ مي‌شود تا زمينه ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر براي کساني که فاقد مدرک پيش دانشگاهي مي‌باشند تسهيل شود.
با عنايت به موارد مزبور، رد ادعاي موضوع دادخواست مورد استدعا است.»
پرونده در هيأت تخصصي پژوهشي و فرهنگي مطرح شد و اين هيأت در خصوص خواسته شاکي مبني بر ابطال بند 1ـ 11 دستورالعمل تطبيق واحدهاي درسي به شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 به موجب دادنامه شماره 61 ـ1393/5/22 رأي به رد شکايت شاکي صادر کرده است. متن رأي هيأت تخصصي به قرار زير است:
«در رابطه با بند 1ـ11 دستورالعمل تطبيق واحدهاي درسي به شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 با عنايت به نظريه فقهاي معظم شوراي نگهبان به شماره 52902/30 ـ 1392/11/7 و با ملاحظه مفاد نامه استعلام به شماره 20/128475/210 ـ 1392/10/1 دائر بر اينکه مغاير موازين شناخته نشد و از حيث مغايرت با موازين قانوني نظر بر اينکه دستورالعمل مورد شکايت در اين قسمت پس از طي تشريفات قانوني و اخذ نظريه وزارت علوم و سازمان سنجش صادر گرديده و مفاد نامه‌هاي شماره 56176/21 ـ 1389/9/16 و 60946/21 ـ 1389/9/27 مديرکل پشتيباني و حمايت آموزش عالي و نامه شماره 49122/1 ـ 1389/7/10 معاونت اجرايي سازمان سنجش آموزش کشور مويد اين امر مي‌باشد و در بند 1ـ 2 دفترچه آزمون به موضوع عدم معادل‌سازي واحدهاي درسي تذکر داده شده بود علي هذا بند 1ـ 11 مغاير قانون نيست به استناد بند «ب» ماده 84 قانون تشکيلات و آيين دادرسي ديوان عدالت اداري مصوب سال 1392 رأي به رد شکايت صادر و اعلام مي‌گردد. اين رأي ظرف 20 روز از تاريخ صدور از سوي رئيس ديوان يا 10 نفر از قضات ديوان قابل اعتراض است.»
در خصوص ادعاي شاکي مبني بر مغايرت مصوبه شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 با شرع مقدس اسلام، قائم مقام دبير شوراي نگهبان به موجب نامه شماره 2290/102/94 ـ 1394/5/18 اعلام کرده است که:
«عطف به نامه‌هاي شماره 92/421 ـ 1394/1/15 و شماره 200/128475/210/9000 ـ 1392/10/1 و پيرو نامه شماره 52902/30/92 ـ 1392/11/7:
موضوع بند 1ـ 11 دستورالعمل شماره 98185/21/د ـ 1389/12/7 دانشگاه پيام نور استان فارس، در جلسه مورخ 1392/11/2 فقهاي معظم شوراي نگهبان هم مورد بحث و بررسي قرار گرفت و اين بند نيز خلاف موازين شرع شناخته نشد و در نامه قبلي ذکر آن سهواً حذف شده است.»
هيأت عمومي ديوان عدالت اداري در تاريخ 1395/9/23 با حضور رئيس و معاونين ديوان عدالت اداري و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب ديوان تشکيل شد و پس از بحث و بررسي با اکثريت آراء به شرح زير به صدور رأي مبادرت کرده است.