مصوبه شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران درخصوص محور حرم حضرت معصومه (س) تا جمكران

استاندار محترم و رئيس شوراي برنامه‌ريزي و توسعه استان قم
پيرو مصوبه مورخ 1395/4/28 شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، در خصوص بررسي پروژه طراحي شهري محور حرم حضرت معصومه (س) تا مسجد جمكران، توسط كميته تخصصي معماري، طراحي شهري و بافت‌هاي واجد ارزش (بر اساس شش محور تعيين شده در مصوبه)، شوراي عالي شهرسازي و معماري در جلسه مورخ 1395/8/10، پس از استماع نتايج بررسي طرح و با عنايت به بند 9 سياست‌هاي كلي شهرسازي، ابلاغي از سوي مقام معظم رهبري (به تاريخ 1389/11/29) موضوع «رعايت هويت تاريخي و معنوي شهرها در توسعه و بهسازي محيط شهري بويژه شهرهايي از قبيل قم و مشهد» به شرح ذيل تصميم گيري نمود:
الف. نظر به:
1. عدم هماهنگي رويكرد اساسي طرح با مفهوم زيارت و تجارب تاريخي شهرسازي پيرامون بقاع متبركه، به واسطه اتخاذ رويكرد يادمان‌گرايي و اتصال حرم حضرت معصومه (س) و مسجد جمكران از طريق معبر عريض و مستقيم؛
2. عدم ارزيابي اثرات زيست محيطي طرح با توجه به تأثيرات گسترده آن بر محيط زيست؛
3. وجود مسيرهاي دسترسي مورد اقبال مردم (ميان حرم حضرت معصومه و مسجد جمكران) در وضع موجود؛
4. عدم هماهنگي طرح در رويكرد و ضوابط، با ويژگي‌هاي بافت پيرامون محور در بخش‌هاي مختلف (ضوابط مربوط به اندازه قطعات، نسبت توده و فضا، ارتفاع، كاربري‌ها و فعاليت‌ها و...)؛
5. عدم هماهنگي طرح با الزامات حفاظت از بافت‌هاي تاريخي ـ فرهنگي (ضوابط ارتفاع، دانه‌بندي و...)؛
6. عدم هماهنگي طرح با مقتضيات حاصل از ويژگي‌هاي بستر طبيعي شهر قم و بحران آب (به واسطه پيشنهاد بار‌گذاري‌هاي عمده و فضاهاي سبز وسيع) و تحقق‌ناپذيري فضاهاي سبز وسيع پيشنهادي به واسطه كمبود آب؛
7. فراهم نمودن زمينه گسترش ساخت‌وسازها در اراضي كشاورزي طرفين محور حد فاصل تقاطع فردوسي تا مسجد جمكران، به واسطه پيشنهاد بارگذاري‌هاي عمده؛
8. تمركز طرح بر ايجاد محور سواره بزرگراهي و تناقض آن با عرف موجود در طي مسير پياده بين حرم حضرت معصومه و مسجد جمكران؛
9. لزوم پيشگيري از تكرار تجارب ناموفق موجود در توسعه بافت پيرامون بقاع متبركه (به ويژه در شهرهاي مشهد و شيراز).
شوراي عالي شهرسازي و معماري، طرح ارائه شده را پاسخگوي محورهاي تعيين شده در مصوبه مورخ 1395/4/28 شوراي عالي شهرسازي و معماري تشخيص نداد و مقرر نمود طرح مجدد، مبتني بر الزامات و رويكردهاي كلي مندرج در بند (ب) و بر اساس چارچوب تعيين شده براي هركدام از بخش‌هاي محور به شرح مندرج در بند (ج) تهيه شود.
ب. الزامات و رويكردها:
1. ارزيابي اثرات زيست محيطي طرح (EIA) و تهيه طرح بر اساس نتايج حاصل از آن؛
2. كاهش حداكثري عرض محور، به منظور ايجاد مسير حمل و نقل عمومي و پياده؛
3. هماهنگي با ويژگي‌هاي بستر طبيعي و فرهنگي شهر، معماري و شهرسازي بومي و هم پيوندي با بافت پيرامون؛
4. جبران آسيب‌هاي وارده به بافت شهري به واسطه گشايش محور.
ج. چارچوب تهيه طرح براي هركدام از بخش‌هاي محور
1. در محدوده بافت تاريخي (محدوده ابلاغي طي مصوبه مورخ 1394/7/27 شوراي عالي شهرسازي و معماري)
1ـ 1. كاهش حداكثري عرض محور، در هماهنگي با ضوابط حفاظت از بافت تاريخي و اختصاص آن صرفاً به مسير پياده و حمل و نقل عمومي؛
1ـ 2. ضرورت يك پارچگي طرح‌هاي موضعي در محدوده بافت تاريخي (طرح بهسازي و نوسازي اطراف حرم مطهر و مركز شهر قم (92 هكتاري)، طرح‌هاي توسعه حرم، محور عمارياسر، گذرخان، ابتداي محـور پيامبر اعظم و...) در حوزه‌هاي داراي هم پوشاني، با توجه به مغايرت‌هاي موجود ميان طرح‌هاي مذكور؛
1ـ 3. بازسازي ساير بخش‌هاي تخريب شده بر اساس الگوي معماري و شهرسازي بومي و ضوابط حفاظت از بافت تاريخي (ضوابط كالبدي اعم از ارتفاع، دانه‌بندي، ضوابط كاربري‌ها و فعاليت‌ها، ضوابط حفاظت از محورهاي تاريخي و...)؛
تبصره: سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري موظف است ظرف مدت يك ماه از ابلاغ اين مصوبه، عرض محور در اين بخش، همچنين كليه ضوابط ناظر بر اجراي اين بند را به دبيرخانه شوراي عالي شهرسازي و معماري اعلام و ارسال نمايد. مسئوليت بازنگري اين بخش از طرح با سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري است.
2. در محدوده ميدان معلم تا تقاطع فردوسي
2ـ 1. كاهش حداكثري عرض محور به منظور ايجاد مسير حمل و نقل عمومي (ترجيحاً ريلي) و پياده؛
2ـ 2. تهيه طرح براي بخش‌هاي تملك و تخريب شده با رعايت حداقل 40% فضاي باز، رعايت دانه‌بندي بافت پيرامون و غلبه كاربري‌هاي فرهنگي، مذهبي،تفريحي ـ توريستي و خدماتي در پلاك‌هاي مجاور محور (تعريف كاربري تجاري، منوط به احصاء سطوح تجاري مورد نياز شهر قم بر اساس طرح فرادست بوده و لازم است با عنايت به نقش و مقياس كاركردي محور، صرفاً درحد ضرورت و با تعيين فعاليت‌هاي متناسب با ماهيت محور پيش‌بيني شود.)
3. حدفاصل تقاطع فردوسي تا روستاي جمكران
3ـ 1. كاهش حداكثري عرض محور به منظور ايجاد مسير حمل و نقل عمومي (ترجيحاً ريلي) و پياده؛
3ـ 2. اختصاص فضاي پيرامون محور به فضاهاي باز، با تأكيد بر سازه‌هاي موقت خدمات‌رساني به زوار و ضرورت جلوگيري از بارگذاري خارج از برنامه به جهت تبعات منفي زيست محيطي و تخريب اراضي كشاورزي پيرامون.
3ـ 3. بنابر ضرورت جبران آسيب‌هاي وارده به بافت شهري، اولويت اجرا در بخش‌هاي 1 و 2، طبق طرح مجدد خواهد بود. همچنين نظر به عدم پاسخگويي استان به نامه شماره 27263/340 مورخ 1395/6/9، مقررگرديد در بخش سوم اولويت‌ها و برنامه زمان‌بندي اجرايي موارد مربوط به قبل از جلسه مورخ 1395/4/28 شوراي عالي شهرسازي و معماري در قالب طرح مجدد با دلايل و مستندات تفصيلي به كميته تخصصي ارائه گردد.
4. در محدوده روستا و مسجد جمكران
4ـ 1. تعيين چگونگي اتصال محور به مسجد جمكران و ارتباط آن با روستاي جمكران، از طريق تهيه طرح بهسازي روستا و در تناسب با ماهيت فضاي ورودي به مكان زيارتي
لازم است كه طرح مجدد، در چارچوب موارد تعيين شده، با هماهنگي كميته تخصصي معماري، طراحي شهري و بافت‌هاي واجد ارزش، توسط شهرداري قم، حداكثر ظرف مدت 6 ماه تهيه و پس از طي فرايند قانوني در استان به دبيرخانه شوراي عالي ارائه گردد.
مراتب جهت استحضار وصدوردستور انعكاس واقدام اعلام مي‌شود.
معاون معماري و شهرسازي و دبير شوراي عالي معماري و شهرسازي ـ پيروزحناچي